شعار سال:در زمان حاضر توفان گردوغبار به عنوان یک چالش اساسی فراروی توسعه پایدار، به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح شده که در سطح جهانی، بیش از ۱۵۰ کشور به صورت مستقیم تحت تاثیر گردوغبار قرار دارند و ۴۵ کشور به عنوان مناطق مبداء یا کانون توفان های گرد و غبار طبقه بندی می شوند. سالانه حدود ۲ میلیارد تن گرد و غبار در جو زمین منتشر می شود که منشاء حدود ۲۷ درصد آن از منطقه آسیا و اقیانوسیه است.
 
سرمنشاء و کانون بیشتر توفان های گرد و غبار در مناطق خشک، نیمه خشک و نواحی نیمه مرطوب است. با این وجود، اثرات و پیامدهای آنها بسیار دورتر از نواحی خشک مشاهده می شود، زیرا ذرات گرد و غبار تمایل دارند تا در مسافت های بسیار طولانی منتقل است.
 
کمربندهای خطر توفان های گرد و غبار از بیابان صحاری (آفریقا به دو منطقه بزرگ تقسیم می شود نخست منطقه شمال آفریقا که صحرای بزرگ است و شامل کشورهای سودان، مصر، لیبی، تونس، الجزایر، مالی، چاد و موریتانی است و دوم بقیه آفریقا که زیر این منطقه واقع شده است و منطقه زیر صحرا (Sub-Saharan Africa) نامیده می شود) و خاورمیانه تا بیابان بزرگ هند و بیابان های عرض های میانی آسیای مرکزی، چین، و مغولستان را در بر می گیرد به این ترتیب با دامنه ای این چنین گسترده از اثرات و پیامدهای فرامرزی، مدیریت خطرات توفان های گردو غبار مستلزم همکاری های جهانی و منطقه ای است.
 
مناطق خشک حدود ۴۰ درصد سطح خشکی های زمین را شامل می شود که بیشتر این مناطق را زیست بوم های شکننده در بر می گیرد و به همین دلیل به شدت نسبت به پیامدهای تغییر اقلیم حساس هستند. بخش قابل توجهی از مناطق تحت تاثیر توفان های گرد و غبار در منطقه آسیا و اقیانوسیه قرار دارند.
 
از مهمترین عوامل و پیشران های ایجاد توفان های گرد و غبار می توان به تخریب سرزمین، بیابانزایی و تغییر اقلیم، استفاده ناپایدار از زمین و آب، بادهای شدید، افزایش خشکی در برخی از مناطق و افزایش خشکسالی ها و افزایش شدت آنها با دوره زمانی بیشتر اشاره کرد.
 

کانون های طبیعی انتشار گردوغبار مانند بسترهای توپوگرافی در نواحی خشک(عمدتا" شامل بستر خشک دریاچه های قدیمی با پوشش گیاهی اندک)، عامل بروز ۷۵ درصد انتشار گردوغبار در جهان هستند و سهم کانون های انتشار ناشی از فعالیت های انسانی مانند تغییر کاربری زمین، کشاورزی، انحراف جریان های آب و جنگل زدایی نیز حدود ۲۵ درصد است.
 
افزایش توفان های گردو غبار بیشتر در مناطق پرتراکم جمعیتی و فقیر روی خواهد داد و زمانی که این مناطق بحرانی توسعه پیدا می کنند، نابرابری های اقتصادی - اجتماعی در نواحی و مناطق جغرافیایی بزرگتری توسعه پیدا می کند که برای مثال در استان سیستان و بلوچستان که پدیده فقر شایع است با رخدادهای شدید توفان های گردوغبار هم مواجه هستند که باعث تشدید فقر می شوند و معیشت افرادی را که دارای کمترین امکانات برای مقابله با این معضلات هستند، در معرض خطر قرار می دهند.
 

اصطلاح ریزگرد که در سال های اخیر به جای گرد و غبار جعل شده از نظر علمی و رسمی صحیح نیست و اصطلاح درست همان گرد و غبار است که به صورت تاریخی و سنتی هم وجود داشته و در صورت شدت می تواند تبدیل به توفان گرد و غبار شود. توفان گرد و غبار هم منشاء داخلی و هم منشاء خارجی دارد و علل آن هم طبیعی مانند تغییرات اقلیمی و هم انسانی مدیریت ناصحیح منابع طبیعی مثل آب است که باعث خشک شدن دریاچه ها، پوشش های طبیعی و امثال آن می شود. پیامدهای منفی توفان های گرد و غبار بسیار گسترده است و شامل خطرات جدی برای سلامت انسان ها  تا زیان های بزرگ اقتصادی در حوزه حمل و نقل ، کشاورزی  و غیره می شود.
 
 پدیده توفان های گردو غبار یکی از مخاطرات جوی است که اثرات مخرب فراوانی از جمله کاهش دید افقی و ‌مشکلات زیست محیطی به همراه دارد،  گرد و خاک توسط وزش باد شدید از سطح زمین برخاسته و همراه ‌با جریان هوا به محیط اطراف منتقل می شود، گرد و خاک می تواند منشاء محلی داشته باشد یا به همراه ‌جریانات جوی از مکانی به مکان دیگر منتقل شود.
 
منطقه آسیا و اقیانوسیه، حادثه‌ خیزترین منطقه جهان است. وقوع سیل‌ها، گردبادها، زمین ‌لرزه‌ها و توفان‌ های شن و گردوغبار منجر به نابودی غم ‌انگیز حیات انسان ها می‌ شود، نسل ‌های مختلف را در فقر گرفتار می‌کند و هزینه ‌های اقتصادی را افزایش می‌دهد. علاوه ‌بر این، آثار تغییرات آب و هوایی، این فجایع فزآینده را تشدید می‌کند و مرز نمی شناسد.
 
 
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری  ایرنا، تاریخ انتشار:  15 مرداد   1400، کدخبر: 84425113، www.irna.ir