شعار سال:دیروز اعلام شد که ایران حریم هوایی خود را به روی نقل و انتقال هوایی از آذربایجان به نخجوان وبالعکس بسته است، اما امروز سخنگوی شرکت هواپیمایی "آذال" آذربایجان از موافقت ارمنستان برای استفاده از حریم هواییاش برای ارتباط هوایی آذربایجان و نخجوان خبر داد.
این خبر در صورت صحت بسیار پرمعنا و مفهوم است.
ـ نخست این که اقدام ایران در بستن حریم هواییاش به روی پرواز هواپیماهای آذربایجان به مقصد نخجوان و برعکس را خنثی میکند و این مزیت هوایی از ایران گرفته میشود.
ـ دوم این که این رفتار ارمنستان در صورت صحت خبر نشان میدهد که این کشور در تنش اخیر میان ایران و آذربایجان در کجای معادلات قرار گرفته است و هیچ بعید نیست که تحرکاتی پشت پرده میان دو طرف منازعه قره باغ در جریان باشد؛ به ویژه که اخیرا هم پاشینیان هم علی اف برای دیدار با یکدیگر اعلام آمادگی کردهاند. البته ناگفته نماند که از بین سطور سخنان مقامات ارمنستانی ظرف یک سال اخیر نوعی دلخوری از موضع ایران در قبال جنگ 44 روزه محسوس است و همین مساله احتمالا موجب گرایش بیشتر ارمنستان به سمت روسیه شده باشد. اخیرا هم که پاشینیان در سخنانی در لیتوانی به کمکهای ایران به ارمنستان در جریان محاصره در دهه نود میلادی اشاره و قدردانی کرد، اما اشارهای به جنگ سال گذشته نکرد.
ـ سوم این که اگر عامل اصلی تنش اخیر تحرکات آذربایجان و ترکیه برای ایجاد تغییرات ژئوپلتیک در منطقه و بیاثر کردن مرز میان ارمنستان و ایران است، چرا ایروان چنین رفتاری را از خود نشان میدهد؟ این رویکرد هم از دو حالت خارج نیست: یا این که چنین خوانشی مثل ایران ندارد و به تبع آن نگران نیست و یا این که کلا بیخیال سرنوشت مرزهای خود با ایران شده است. این احتمال آخر بسیار دور از ذهن است؛ به این دلیل که خود ارمنستان قبل از ایران از تغییر مرزها متضرر خواهد شد.
ـ چهارم این که اگر نگرانی از افزایش حضور اسرائیل در آذربایجان و تبعات امنیتی آن در سایه احتمال تشدید خرابکاریها در ایران مطرح است که ایران بخواهد از طریق فشارهای نظامی و سیاسی اخیر آذربایجان را به بازنگری در روابطش با تل آویو و جلوگیری از تداوم اقداماتش علیه ایران از این کشور وادار کند که باز به نظر میرسد روسیه اینجا در حال بیاثر کردن این فشارهاست؛ به این دلیل که اجازه عبور هواپیماهای آذربایجان از حریم هوایی ارمنستان بعید است صرفا توافقی دو سویه باشد و به احتمال زیاد، موسکو در ترغیب ایروان به موافقت با آن نقش داشته است.
ـ پنجم اگر هم نگرانی از بالا رفتن وزنه ترکیه در تحولات ژئوپلتیک قفقاز مطرح است که سکوت معنادار روسیه در تنش اخیر و همچنین احتمال دخالت آن در اقناع ارمنستان برای موافقت با عبور هواپیماهای آذربایجان تاکیدی بر این مدعاست که اولا روسیه نگرانی خاصی از افزایش حضور آنکارا در این منطقه ندارد و ثانیا میتواند کاشف از بده بستانهای پشت پرده میان ترکیه و روسیه باشد.
در این خصوص گویا طرف ایرانی هم متوجه رفتارهای روسیه شده است و همین مساله در سخنان وزیر خارجه ایران در بدو ورود به مسکو انعکاس داشت. وی از مقامات روسیه خواست که «نسبت به هر گونه تغییر احتمالی مرزها در منطقه و نسبت به حضور تروریستها و نسبت به تحرکات رژیم صهیونیستی در منطقه که علیه صلح و ثبات و امنیت در منطقه است، حساس باشند.»
اما به نظرم، روسها نیازی به اظهار این حساسیت ندارند؛ به این دلیل که احتمالا آنها خوانش متفاوتی نسبت به اوضاع دارند و یا این که فعلا منافع خود را در خطر نمیدانند و به تبع آن نیازی هم به نشان دادن حساسیت نمیبینند. فرضا اگر هم مساله تغییر مرز جدی باشد، اولا روسیه که مرز مشترکی با ارمنستان ندارد، از رفتارش پیداست که در حال حاضر لزومی برای ورود جدی به این مساله نمیبیند و ثانیا در خصوص تحرکات اسرائیل هم اساسا روسیه بر خلاف ایران نگرانی خاصی از آن ندارد و چه بسا در جهت تقویت آن نیز بکوشد. البته ناگفته هم نماند که انتظار از روسیه برای اظهار حساسیت نسبت به تحرکات اسرائیل در این منطقه بجا نیست؛ به این دلیل که سطح روابط تل آویو و مسکو بسیار راهبردیتر از آن است که تصور شود روسیه حاضر است به خاطر ایران نسبت به تحرکاتش در قفقاز حساسیت نشان دهد.
در کنفرانس خبری وزرای خارجه ایران و روسیه نیز در حالی که عبداللهیان به تنشها با آذربایجان اشاره و نسبت به تغییر ژئوپلتیک منطقه و حضور اسرائیل هشدار داد و اظهار نگرانی کرد، اما لاوروف در این باره چیز خاصی نگفت و صرفا به این نکته اکتفا کرد که مسائل قفقاز در دیدار بحث شده و از بررسی ایجاد چارچوب "3+3" با مشارکت شش کشور ایران، ارمنستان، گرجستان، آذربایجان، ایران، روسیه و ترکیه برای بررسی و حل و فصل مشکلات این منطقه خبر داد.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری عصر اسلام ، تاریخ انتشار: 14مهر 1400، کدخبر: ،www.asrislam.com،27718