شعار سال: مبادلات بازرگانی خارجی ایران و روسیه به حدی ناچیز بوده است که می‌توان اصل آن را نادیده انگاشت. مثلا در سال ۲۰۱۹، حجم این مبادلات کمتر از ۱/۶ میلیارد دلار بود. ۱/۲ میلیارد صادرات روسیه و تنها ۳۹۳ میلیون‌دلار نیز صادرات ایران.

این‌در حالی است که در همین سال، حجم مبادلات روسیه با هر یک‌از کشور‌های قزاقستان و ترکیه، ۵ میلیارد (۳ برابر ایران) بود. این اعداد طی همین سال با آلمان ۲۵، آمریکا ۱۳، بلاروس ۱۲ و ایتالیا ۱۱ میلیارد بود. علت اندک بودن تبادلات بازرگانی ایران- روسیه چیست؟

وارد کنندگان لوازم مصرفی

ایران و روسیه وارد کنندگان بزرگ لوازم مصرفی هستند. بیشترین کالا‌های پرمصرفی این دو کشور، به دلیل ضعف‌های تولیدی داخلی وارداتی هستند. از جمله به ۱۰ رده کالای مصرفی وارداتی روسیه بنگرید:

الف -ماشین آلات از جمله رایانه: ۴۳٫۲ میلیارد دلار (۱۷٫۷٪ از کل واردات)
ب. ماشین‌آلات برقی و تجهیزات آن: ۲۹٫۸ میلیارد دلار (%۱۲٫۲)
پ. وسایل نقلیه: ۲۳٫۷ میلیارد دلار (۹٫۷٪)
ت. داروها: ۱۴٫۱ میلیارد دلار (۵٫۸٪)
ث. پلاستیک و مشتقات آن: ۹٫۸ میلیارد دلار (۴٪)
ج. دستگاه‌های نوری، فنی و پزشکی: ۷٫۳ میلیارد دلار (۳٪)
چ. مشتقات آهن و فولاد: ۶٫۵ میلیارد دلار (۲٫۷٪)
ح. میوه و آجیل: ۵٫۱ میلیارد دلار (۲٫۱٪)
خ. آهن و فولاد خام: ۵ میلیارد دلار (۲٫۱٪)
د. مواد شیمیایی آلی: ۴٫۴ میلیارد دلار (۱٫۸٪) (Daneil Workman (December ۲۵, ۲۰۲۰). "Russia's Top ۱۰ Imports).

با این‌حساب توانایی جمهوری اسلامی برای در اختیار گرفتن بخش عمده‌ای از بازار روسیه در شرایط کنونی ناممکن‌است. چرا؟
در این راه، ۶ مشکل بزرگ قد علم کرده اند:

۱. حوزه بانکی
تأمین مالی صادرکنندگان با توجه به فرسودگی سیستم بانکی و تحریم ها، دست و پای بازرگانان را بسته است؛ بنابراین تا حد زیادی فشل و نا امیدند؛

۲. حوزه گمرکی
تعرفه‌ها و عوارض گمرکی بالای روسیه، نبود پروتکل مشترک بین گمرکات ایران و روسیه، برای بازرگانان‌ایرانی کمرشکن است؛

۳. ضعف‌های ساختاری اقتصاد ایران
سیستم تولید داخلی و جایگزینی واردات در ایران که محصول انقلاب و جمهوری اسلامی بوده‌است، کمیت و کیفیت کالا‌های تولیدی را خاص مصرف داخلی کرده و استاندارد‌های بازار جهانی نادیده گرفته شده است؛

۴. موانع فرهنگی و زمینه‌ای
نبود مناسبات بین مردم دو کشور و ضعف گردشگری فیمابین ظرفیت‌های دو کشور را پنهان کرده است؛

۵. مشکلات زیرساخت‌های ارتباطی دو کشور
ضعف شدید آمد و شد زمینی و حمل و نقل ریلی ایران و فرسودگی کامیون‌ها، بنادر و اسکله‌ها و موانع بزرگ سیاسی در حوزه قفقاز و نیز طولانی بودن و پرهزینه بودن حمل و‌نقل، در تبادلات بازرگانی کمرشکن است؛

۶. ضعف در بازاریابی
کمبود فراگیر اطلاعات جامع کاربردی برای تولیدکنندگان و صادرکنندگان هر دو کشور، مانعی جدی برای افزایش مراودات اقتصادی است. شناخت ایرانی‌ها و روس‌ها از بازار‌های یکدیگر ناچیز است. در حالی که برای سیستم بازرگانی ترکیه، روسیه و نیازهایش جا افتاده است. به همین‌دلیل تبادلات رو به گستردگی است. (ایمان صمدی نیا (۶ آذر ۱۳۹۹). «تجارت ایران و روسیه: از موانع تا فرصت‌ها»).

از سوی دیگر، روسیه نیز در مقیاس کلان، به جز کالا‌های دست دوم و بیشتر نامرغوب دفاعی، برخلاف اروپا، خاور و جنوب خاوری آسیای پیشرفته، آمریکا‌ها و حتی اقیانوسیه و چین، فاقد هر گونه برند مشهور و کارآمد برای صادرات کالا و خدمات به دنیا است؛ بنابراین دستکم تا ۱۵ سال آینده امکان‌گسترش مبادلات ژرف اقتصادی ایران-روسیه خیالبافی بیش نیست.

 

 یدالله کریمی پور

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از کانال تلگرامی مجمع فعالان اقتصادی