شعار سال: بحران میان روسیه، اوکراین و اروپا حسابی بالا گرفته است. تحلیلگران انرژی به شدت نگران خطر قطع کامل عرضه به اتحادیه اروپا هستند که تقریبا ۴۰ درصد گاز خود را از طریق خطوط لوله روسیه دریافت میکند و تعدادی زیادی از آنها هم از اوکراین عبور میکند. حالا در این بحران، اروپا به فکر جایگزینی برای تامین گازش است.
شرکتهای برق اروپایی سفارشات محمولههای گاز طبیعی مایع ارسالی در طول دوره کریسمس و سال نو را بیشتر از ایالات متحده و قطر افزایش داده اند. این افزایش تقریبا ۴۰ درصد بیشتر از رکورد قبلی در مارس ۲۰۲۱ است. آنچه در این میان مهم است، استفاده ایران از فرصتی است که پیش آمده است. فرصتی که بسیاری از کارشناسان بر این باورند که در طول سالهای گذشته اجازه استفاده از آن به ایران داده نشده است.
«میترا مدرسی» کارشناس ارشد اقتصاد انرژی معتقد است ایران بهترین موقعیت را برای صادرات گاز به اروپا دارد، میگوید: متاسفانه روسها اجازه استفاده از این فرصت را به ایران نداده اند.
او میگوید: ما خیلی راحت به توسعه کمی خط لوله و اتصال به خط قفقاز جنوبی میتوانیم گاز خود را به اروپا صادر کنیم. مشکل اینجاست که ما گیر روابطی هستیم که با روسیه داریم.
متن کامل گفتگو با «میترا مدرسی» رییس سابق امور بررسیهای اقتصادی طرحها در شرکت ملی نفت ایران و کارشناس ارشد اقتصاد انرژی را در ادامه میخوانید:
به نظر شما در صورتی که مذاکرات وین به نتیجه نرسد ایران چه راهبردی را باید در پیش بگیرد و چطور میتواند کاهش درآمدهای نفتی خود را جبران کند؟
اولویت ما در شرایط فعلی نباید تولید نفت خام باشد چرا که در بهترین حالت صادرات نفت ما نمیتواند از ۲.۵ میلیون بشکه فراتر رود. این مقدار در شرایط فعلی بازار مقدار ناچیزی است. مزیت کشور ما گاز طبیعی است. کشورهای حاشیه خلیج فارس (منهای قطر) مثل عمان، کویت و بحرین نیازمند گاز طبیعی است. در این کشورها تاسیساتی (در حوزه تولید برق و ال ان جی) وجود دارد که به دلیل عدم تامین گاز طبیعی قادر به استفاده کامل از آن نیستند. جدای از ظرفیت که در منطقه وجود دارد، میتوانیم با صادرات به اروپا درآمد بالایی هم کسب کنیم.
چند سال پیش گزارشی را آماده کردم. بر اساس این گزارش ما برای صادرات گاز به اروپا دو راه داریم. اول اینکه میتوانیم از خط لوله قفقاز جنوبی استفاده کنیم. این خط لوله از شاه دنیز آذربایجان به ارز روم ترکیه میرود و از آنجا به وسیله دو خط لوله به سمت اروپا میرود. اما راه دیگر راه یافتن به بازار اروپا وصل شدن به ایستگاه گازی در گرجستان است که فاصله بسیار کمی با آن داریم.
چطور میتوانیم گاز خود را به بازار اروپا برسانیم؟
هیچ مسیری غیر از ایران برای تامین گاز اروپا وجود ندارد. اهمیت این مساله به قدری است که ترامپ تنها موردی که مستثنی از تحریمها قرار داد، خط لوله بی پی بود. ولی متاسفانه ما گیر ارتباطات و روابطی هستیم که با روسیه داریم. متاسفانه این کشور به هیچ وجه به ما اجازه نمیدهد که انحصار گازی آن کشور را در اروپا را از بین ببریم. نباید فراموش کرد که حدود ۷۰ درصد درآمد روسیه از محل صادرات نفت و گاز بوده و ورود ایران به بازار گاز قاره سبز میتواند تهدید بزرگی برای این کشور محسوب شود. هیچ کشوری مثل ایران از نظر ژئوپلتیکی موقعیت خوبی ندارد؛ اما ما به هیچ وجه از موقعیت خود استفاده نکردیم.
بسیاری بر این باورند که صادرات به بازار اروپا برای ایران صرفه اقتصادی نداشته و زیرساختهای آن فراهم نیست؟
چطور برای روسیه اقتصادی است برای ما غیر اقتصادی؛ ما نزدیکترین مسیر را به خطوط لوله موجود داریم. کافی است که خطوط لوله موجود را با کمی سرمایه گذاری ادامه دهیم. اینگونه خیلی راحت گازمان را به «ارز روم» و از آنجا به خط لوله «شاه دنیز» میرسانیم. توسعه صادرات گاز جدای از منافع اقتصادی میتواند فواید دیگری هم برای ما داشته باشد. بدون شک اگر گاز ایران راهی بازارهای صادراتی شود از نظر امنیتی کمک زیادی به ایران میکند. حتی اگر گاز مورد نیاز چند کشور عربی را تامین کنیم میتوانیم یک اتحاد استراتژیک را با کشورهای منطقه داشته باشیم. ضمن اینکه قراردادهایی که در حوزه تامین گاز منعقد میشود معمولا بلند مدت هستند و میتوانیم یک برنامه ریزی بلند مدتی برای آن بکنیم.
با توجه به کمبودی که در داخل کشور وجود دارد، آیا میتوانیم در کوتاه مدت شرایط را برای توسعه این صنعت و افزایش سقف تولیدات خود فراهم کنیم؟
معمولا توسعه صنایع گازی بین ۳ الی ۴ سال زمان میبرد. ما در پارس جنوبی فقط یک لایه را توسعه داده ایم. بنابر این پتانسیل بالایی در کشور وجود دارد و خیلی راحت میتوانیم با توسعه این بخشها تولیدات خود را افزایش دهیم. ضمن اینکه هنوز یک سری میادین مستقل دست نخورده هم داریم که مقادیر تولید گاز آنها هم خوب است.
جدای از صادرات، با توسعه صنعت کمبودی که در داخل کشور وجود دارد را هم رفع کنیم؟
خطایی که در ۴۰ سال گذشته انجام دادیم، توسعه بی رویه گاز رسانی در تمام نقاط کشور بود. در هیچ جای دنیا اینگونه نیست که از یک سوخت در تمام یک منطقه و کشور استفاده کنند. باید متناسب با شرایط اقلیمی و ظرفیتهای هر منطقهای در مورد سوخت مصرفی آن تصمیم گرفت. پیشنهاد من این است که برای کاهش مصرف بخش خانگی به سمت تولید انرژی از خورشیدی حرکت کنیم که اتفاقا هزینههای آن نسبت به گذشته کاهش شدیدی یافته است. میتوانیم در جاهایی که ظرفیت بالای تولید برق از انرژی خورشیدی وجود دارد، به جای پرداخت یارانه نقدی پنلهای خورشیدی برای خانوادهها نصب کنیم. تا اینگونه خانوارها بتوانند بخشی از انرژی مورد نیاز خود را از این محل تامین کنند و در مقابل گاز کشور را در جایی مصرف کنیم که ارزش افزودهای برای اقتصاد کشور ایجاد کند.
ظرفیت سوآپ گاز چطور؟ تا چه اندازه میتواند به تبدیل شدن ایران به هاب انرژی منطقه کمک کند؟
ترکمنستان آن چنان مازاد گازی ندارد که بخواهد آن را سوآپ کند. ما باید بیشتر تمرکز خوبی روی اتصال به خط لوله قفقاز جنوبی و صادرات گاز به کشورهای حاشیه خلیج فارس و البته بازار اروپا بگذاریم چرا که سوآپ پروژهای نیست که بتواند اقتصاد ما را خیلی تحت تاثیر قرار دهد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری بازار ، تاریخ انتشار: ۱۵ بهمن ۱۴۰۰، کد خبر:۱۳۳۲۶۳، www.tahlilbazaar.com