شعار سال: چین در نوعی موضع گیری رسمی، دخالت در امور داخلی سایر کشورها از جمله ایران را به هر بهانه ای که باشد، مردود اعلام کرد. این اولین موضعگیری رسمی چین ، سه هفته پس از بروز ناآرامیها در ایران و در عین حال موضعگیری صریحتر چین به نسبت موضعگیریهای سابق این کشور در قبال تحولات داخلی ایران بوده است.برخی از تحلیل گران معتقدند که، قرارداد ۲۵ساله ایران و چین و قرارگرفتن تهران و پکن در بلوک ضد نظم موجود بینالمللی به رهبری آمریکا باعث شده تا چین نسبت به وضعیت متحدان خود حساسیت بیشتری به خرج دهد. در همین ارتباط «مائونینگ» سخنگوی وزارت خارجه چین در نشست خبری روز یکشنبه ۹ اکتبر در پاسخ به سوالی درباره اعمال تحریمهای ضد ایرانی و تهدید به اعمال تحریمهای بیشتر از سوی آمریکا به بهانه ناآرامیهای اخیر در ایران، گفت چین مخالف تحریمهای یکجانبه غیرقانونی آمریکا علیه ایران است. وی تاکید کرد: مخالف مداخله در امور داخلی کشورها تحت هر بهانهای هستیم و با ایجاد انقلابهای رنگی در کشورها به نام دموکراسی و حقوق بشر مخالفیم.
جو بایدن رئیس جمهور آمریکا دوشنبه ۳ اکتبر در بیانیهای در حمایت از ناآرامیها در ایران، گفت که ایالات متحده تحریمهای جدیدی علیه مقامات ایران که به ادعای او واشنگتن آنها را در «خشونت علیه معترضان» داخلی میداند، اعمال میکند. همزمان آلمان، فرانسه، هلند، اتریش، بلژیک، اسپانیا و ایتالیا نیز در بیانیههای جداگانه ای، با آنکه به اتباع شان توصیه کرده اند از سفر به ایران خودداری کنند، از شهروندان دوتابعیتی و گردشگران خود نیز خواسته اند از خاک ایران خارج شوند. این رویکرد اروپاییها که بهزعم برخی تحلیلگران نشاندهنده نیات آنها برای سو استفاده از موقعیت و افزایش فشارها در راستای تامین منافع است، از دید چین مخفی نمانده و مقامات پکن را به این ارزیابی رسانده که اقدامات غربیها و افزایش فشارها ،همراستا با طراحی پدیده انقلابهای رنگی است که در مقاطع مختلف در دستورکار آمریکاییها و متحدان آن در جای جای جهان، قرار گرفته است. کارشناسان معتقدند که برای تبیین رویکرد چین و موضعگیری آن در ارتباط با ناآرامیها در ایران می بایست به دو متغیر مهم و اصلی اقتصادی و سیاسی، توجه داشت:
*** متغییر اقتصادی قرارداد ۲۵ ساله ایران و چینبخش مهمی از کنش چین در قبال تحولات منطقهای و جهانی ناشی از
رویکرد اقتصاد سیاسی این کشور است که روندها و فرآیندهای سیاسی را از زاویه نقش ومنافع اقتصادی چین در سطح بینالمللی مورد ارزیابی قرار میدهد. بر
مبنای استراتژی کمربند-راه چین، خاورمیانه و بهخصوص خلیجفارس نقش تعیینکنندهای در راهبرد کلان چین در اقتصاد جهانی دارد. از این زاویه ،چین در تلاش است تا با حفظ آرامش منطقه و انعقاد توافقنامههای جامع استراتژیک با بازیگران اصلی مانند ایران، عربستان و امارات، وارد دادوستدهای دوجانبه در حوزههای مختلف بهویژه در حوزه انرژی خلیج فارس شود. از آنجا که عنصر ثبات و امنیت عنصر تعیینکننده در کنش چین نسبت به متحدان خود است، هرگونه تغییر داخلی چه به شکل اعتراضات اجتماعی و چه تغییرات در راس هرم قدرت این بازیگران، مورد رصد دقیق چین قرار داشته و طبیعتا به اقتضای تحولات و سطوح بحران به آن واکنش نیز نشان خواهد داد.
*** جایگاه ایران در معماری اوراسیایی چین و روسیه
ادغام ایران در معماری اوراسیایی چین و روسیه به همان اندازه که برای روابط اقتصادی و امنیتی در سراسر اوراسیا اهمیت دارد، به همان اندازه پیچیده است. از آنجایی که پکن و مسکو همزمان با همکاری در چارچوب سازمان همکاری شانگهای به دنبال پیشبرد اهداف استراتژیک مربوطه خود هستند، ادغام ایران دارای پتانسیل تغییر موازنه استراتژیک بین این دو کشور است. بندر چابهار و راه ابریشم، دو گرانیگاه این مهم محسوب می شوند. کریدور تجارت بینالمللی شمال-جنوب مسیر حملونقل چند وجهی بسیار سریعتری را برای تجارت با اروپا ارائه نموده و همچنین، این کریدور به ضرورت استراتژیک مسکو برای حفظ نفوذ خود بر حوزه قفقاز جنوبی و دریای خزر کمک میکند. افزایش سرعت تجارت برای محمولههای بین اروپا و هند در مقایسه با مسیر سنتی در امتداد کانال سوئز میتواند بین ۵۰ تا ۱۰۰ درصد باشد.
ایران در تلاش برای ایجاد اجماع منطقه ای در مورد تعهدات بلندمدت به بندر چابهار به عنوان یک مرکز تجاری اصلی منطقه ای- بین المللی، بوده و بر همین اساس، در نشست اخیر هند و آسیای مرکزی، همه کشورهای شرکت کننده، بر لزوم تقویت روابط اقتصادی و دیپلماتیک توافق کردند.
*** متغییر سیاسی هم پیمانی و صفبندی مقابل آمریکا
دومین عنصر موثر بر شکل دهی کنش چین در قبال متحدان خود بهویژه بازیگرانی چون ایران، ادراک مشترک پکن و تهران از ضرورت تغییر نظم بینالمللی موجود به رهبری آمریکا و متحدان آن به سمت یک نظم چندجانبه مبتنی بر همکاری به دور از سلطه و اعمال تحریم و فشارهای اقتصادی است. در واقع رویکرد ضدآمریکایی جمهوری اسلامی ایران همواره مدنظر دو قدرت همسو یعنی چین و روسیه در مناسبات بینالمللی است و در طول چند سال اخیر با مشخصتر شدن عرصههای رقابت پکن و مسکو با ایالاتمتحده، نزدیکی بیشتری بین رهبران این دو قدرت با جمهوری اسلامی در قالب اتمسفر و زیست بوم سیاسی مقابله با نظم آمریکایی ، ایجاد شده است.
تحلیل سلبی موضع گیری حمایتی چین از ایران و مقابله با بهانه های حقوق بشری متحدان غربی
ناگفته نماند که برخلاف رویکرد تحلیلی ایجابی فوق،برخی از تحلیل گران با رویکردی سلبی به واقعه نگریسته و برگ ایران را برای بازی افزایش فشار بر ایالات متحده آمریکا توسط چین ، ارزیابی می کنند. یعنی فواید اقتصادی حداکثر 30 میلیارد دلاری ایران برای چین را در حدی نمی بینند که چین بخواهد بر اساس آن با ایالات متحده تقابل کند. آنچه که اهمیت دارد، ارزش سیاسی در دست داشتن این برگ است. همچنین متغییر هم پیمانی تقابلی علیه ایالات متحده و نظم تک قطبی غربی را با محوریت ایران مورد بحث قرار نداده و در رابطه با روسیه و حمایت غیرمستقیم از آن کشور، مورد تاکید قرار می دهند.
نقطه مشترک نظریات سلبی با ایجابی هم در تمایل چین به آرامش منطقه ای خصوصا در خاورمیانه و کاهش چالش ها در دو بحث تامین انرژی پایدار و امنیت راه های ارسال کالا به آسیا و اروپاست.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار: ۱۹ مهر ۱۴۰۱، کدخبر: ۳۹۰۶۶۷۴، donya-e-eqtesad.com. سایر منابع .