شعار سال: اجرای طرح تغییر الگوی کشت متناسب با مناطق مختلف چند سالیست که مورد توجه همه مجموعه‌ها قرار گرفته، اما موفقیت قابل توجهی در پی نداشته است، همین هفته گذشته بود که معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی فارس از اجرای ۷۰ درصدی الگوی کشت در این استان خبر داد، ادعایی که این روز‌ها با اعتراضات گسترده گوجه کاران شمال فارس چندین سوال را به اذهان عمومی متبادر می‌کند.

مردم استان فارس، نخست در پی دانستن مفهوم‌حقیقی الگوی کشت هستند، الگویی که هنوز مردم این استان از اهداف و جزئیات آن اطلاعات کافی ندارند.

شاید دانستن مقدار سطح زیر کشت محصولات زراعی فارس آن هم به تفکیک کمک شایانی به افکار عمومی در ارتباط با محاسبه درصد اعلامی توسط معاون بهبود تولیدات گیاهی استان فارس بنماید، چراکه بر اساس ادعای این مقام مسئول مبنی برای اجرای ۷۰ درصدی الگوی کشت در مزارع فارس، این سوال مطرح می‌شود که مجموع سطح زیر کشت تغییر الگوی مناسب با مناطقی که توسط جهاد کشاورزی و در قالب برنامه‌های دستگاهی که وی منصب معاونت آن را دارد، چند هکتار بوده است؟

بنا به اظهارات دبیری، اجرای برنامه اصلاح الگوی کشت در پاییز سال ١۴٠١ به استان فارس ابلاغ شده است، در حالیکه در این فصل عملاً کشاورزان این استان مزارع خود را به زیر کشت برده اند و یا زارعان نوع محصول را بر اساس دانش بومی و تجربه، انتخاب کرده و کاشت محصولات بهاره استان فارس نیز بر مبنای تجربه زارعان و شرایط بومی منطقه‌ای که همان دسترسی به هر قیمتی به آب در اولویت میباشد، انتخاب و تصمیمات آن‌ها از قبل گرفته شده است.

بدون شک تغییر الگوی کشت طرحی است که می‌تواند سرنوشت استان را تغییر و منجر به بهبود منابع آبی، بازاریابی، عرضه و تقاضا و ده‌ها امتیاز دیگر شود که نتیجه موفقیت این فرایند خواهد بود

بدون شک تغییر الگوی کشت طرحی است که می‌تواند سرنوشت استان را تغییر و منجر به بهبود منابع آبی، بازاریابی، عرضه و تقاضا و ده‌ها امتیاز دیگر شود که نتیجه موفقیت این فرایند خواهد بود، با این حال اگر موفقیت این طرح متناسب با درصد اعلامی معاون بهبود تولیدات گیاهی استان بود، اعتراض خربزه کاران، اعتراض گوجه کاران، عدم پرداخت بهای گندم زارعان، افت شدید منابع آبی آبخوان‌ها، سرگردانی محصول تولیدی زارعان در بازار‌های فاقد متقاضی مناسب، عدم توجیه اقتصادی بعضاًمحصولات زراعی را چه فرایندی رقم می‌زند؟

آنچه که امروز از وضعیت منابع آبی و بخش کشاورزی به چشم می‌آید با اجرای تغییر الگوی کشت فرسنگ‌ها فاصله دارد، فاصله‌ای که امید می‌رود در آینده الگوی کشت متناسب با نیاز آبی استان و کشور، با تکیه بر تامین معاش زارعان در فرایندی دانش محور، فارغ از هر گونه کلی گویی در دستور کار قرار گیرد.

آینده بخش کشاورزی با نطق مسئولان در جلسات تضمین نمی‌شود چرا که اگر سعی بر عملیاتی کردن پیشنهادات با دانش و مطالعه کافی صورت نگیرد، معلوم‌نیست که چند سال آینده چه بر سر منابع آب‌های زیر زمینی در پایتخت کشاورزی ایران خواهد آمد

تغییر الگوی کشت، نیازمند انگیزه‌ای قوی برای اجرایی شدن

اگر هنوز هم مزارع فارس فعال و محصولات تولیدی کشاورزان این استان مقام‌های برتر را به خود اختصاص داده، جای خرسندی ندارد، زیرا این افزایش تولید به قیمت قربانی کردن منابع آبی این استان بوده و آینده تبعات تخلیه آبخوان‌ها گریبان مردم را خواهد گرفت.

با همه این تفاسیر، طرح تغییر الگوی کشت طرح بسیار خوبی است که نیازمند انگیزه‌ای قوی و فارغ از همه شعار‌ها برای اجرایی شدن‌است.

به نظر می‌رسد، باید تولید محصول کشاورزی متناسب نیاز جامعه، دارای مزیت‌های زیادی از جمله شرایط آب، هوا، خاک، عرضه. تقاضا. دانش تولید کنندگان مستعد و متناسب با محصولات انتخابی باشد و با کنترل سطح کشت محصولات جلوی پیشروی مازاد تولید که منجر به نوسان بازار و متضرر شدن تولید کننده میشود را گرفت.

شوربختانه سالهاست که سیکل حداکثر و حداقل گوجه و خیار، پیاز و سیب زمینی نقل محافل تولید کنندگان است، طنز تلخی که رسالت مدیریت و خارج شدن از این دور بسته، به عهده متولی قانونی آن یعنی جهاد کشاورزی است.

به نظر می‌رسد، مدیریت تولید، مدیریت آب، حفظ خاک در معادلات جاپایی در واقعیت به خود اختصاص نداده است.

همین توضیحات کافیست تا گذری به اعتراضات چند روز اخیر گوجه کاران در شمال فارس بزنیم.

محصولی که به دلیل افزایش بیش از حد نیاز بازار روی دست کشاورز مانده و دسترنج گوجه کاران که به بهایی بسیار اندک خریدار دارد از گردونه اقتصاد کشاورز خارج شده است.

تصاویر منتشر شده در فضای مجازیِ چند روز اخیر نشان از اعتراض کشاورزان گوجه کار در شمال فارس به دلیل افت قیمت این محصول که گفته میشود ۳۸۰۰ تومان به صورت توافقی قرار است توسط تعاونی روستایی استان از آنان خریداری شود، حکایت دارد، در برخی تصاویر ویدئویی مشاهده میشود گوجه کاران حاصل دسترنج خود را سخاوتمندانه خوارک دام‌ها می‌کنند چرا که در غیر اینصورت هیچگونه توجیه اقتصادی برای آنان ندارد.

بروز این اعتراضات و بازار آشفته گوجه فرنگی در فارس باعث میشود تا به عمق بی توجهی به اجرای الگوی کشت و نابودی منابع آب در استان فارس پی ببریم.

بی توجهی به تغییر الگوی کشت توسط متولیان و کشاورزان

در همین رابطه نماینده مردم شهرستان‌های مرودشت، پاسارگاد و ارسنجان در مجلس شورای اسلامی یکی از مهمترین معضلات حوزه کشاورزی استان فارس را اجرایی نشدن تغییر الگوی کشت میداند و عنوان میکند که نه وزارت جهاد کشاورزی و نه جهاد کشاورزی استان به هیچ عنوان راهکار‌های برای این مهم به کشاورزان اعلام نمیکنند.

جلال رشیدی کوچی گفته که اگر جایی هم تغییر الگوی کشت اعلام شود متاسفانه کشاورزان تغییر الگوی کشت را اعمال نمیکنند و همین عدم رعایت الگوی کشت باعث شده که در سال‌های اخیر محصولات مختلف کشاورزان صیفی کار با بازار کساد و ضرر‌های سنگینی روبرو شود.

پیگیری برای صدور مجوز صادرات

این نماینده مجلس یازدهم، روز گذشته از پیگیری نمایندگان برای صدور مجوز صادرات نیز سخن گفته و افزوده که در این بازه زمانی که تقریباً خیلی از استان‌ها محصول گوجه آنان به دست میآید باید صادرات و یا تخفیف عوارض صادرات رب گوجه بصورت جدی دنبال شود.

او ارائه مشوق‌های لازم برای کارخانجات رب گیری و صادرات محصول گوجه کاران را ضروری دانسته و اظهار کرده که با کاهش عوارض صادرات هم کارخانه دار راغب به صادرات رب و هم کشاورز مشتاق به صادرات گوجه خود می‌شود.

رشیدی کوچی همچنین از نامه نگاری‌ها و تماس‌های مکرر خود با جهاد کشاورزی فارس و معاون وزیر کشاورزی هم خبر داده و گفته که دیگر باید دولت وارد عمل شده و با حمایت جدی خود جلوی ضرر بیشتر کشاورزان را بگیرد.

بخش‌های آب، کشاورزی و محیط زیست قربانی وعده‌های بی عمل مسئولان

در جنوب شرق فارس نیز یک فعال اجتماعی و زیست محیطی در گفتگو با خبرنگار فارس، با انتقاد از چالش‌های به وجود آمده در حوزه منابع آب استان فارس تصریح کرد: متاسفانه در کشور با فاجعه‌ای به نام سوء مدیریت و‌عدم برنامه ریزی صحیح و اساسی مواجهیم.

شهاب سلیمی با بیان اینکه مسوولان کشور و استان در دولت‌های مختلف به مثابه آتش نشان‌ها تنها در مواقع حاد وارد عمل میشوند، متذکر شد: شوربختانه متولیان امور آب و بخش کشاورزی استان فارس تنها نظاره گر مصائب آب هستند و عملاً هیچ حرکتی برای رفع تنش‌های آبی استان با مقابله کشت‌های آب بر ندارند.

مدیرعامل انجمن توسعه پایدار شهرستان داراب، متذکر شد: تا به حال همه تصمیمات، در حد شعار و مصوبه‌های بی سرانجام بوده و متاسفانه بخش‌های آب و کشاورزی و محیط زیست قربانی وعده‌های بی عمل شده است.

وی با هشدار به متولیان حوزه آب و خاک استان عنوان کرد: اگر مسولین در راس کشور به مساله کشت‌های آب بر و صنایع ورود نکنند، مطمئنا در آینده نزدیک فاجعه به بار خواهد آمد.

سلیمی، بر لزوم حذف آبیاری‌های سنتی و ارتقای شیوه‌های سنتی به نوین، احداث گلخانه‌های هیدروپونیک و جدید و کم آب بر، تاکید کرد و گفت: اجرای طرح‌های آبخیزداری جهت تقویت آب‌های زیرزمینی گره گشای بحران آب در فارس خصوصاً مناطق جنوبی این استان است.

این فعال اجتماعی بیان کرد: حذف کشت‌های آب بر با جایگزینی انواع محصولات کشاورزی از طریق واردات، انجام کشت‌های فرا سرزمینی و پرداخت خسارت هر ساله به کشاورزان بابت عدم کشت، میتواند از دیگر پیشنهادات برای گذر از بحران بی آبی در فارس باشد.

او یکی از موارد دیگری که به مردم و محیط‌زیست آسیب فراوان تحمیل و برای دولت هم هزینه بر است را انتقال آب بین حوضه‌ها دانست و افزود: طبق بررسی‌های به عمل آمده، انتقال آب از سد رودبال داراب به بالادست یک اقدام کاملاً غیر فنی، غیر عقلانی و غیر اقتصادی بوده که با مکاتبه کذب و بدون بررسی در سنوات گذشته انجام شده و در حال حاضر هم عواقب این طرح زیان بار را مردم پائین دست این سد کاملا لمس می‌کنند.

او اضافه کرد: در این منطقه (سد رودبال) آورده رودخانه و آمار بارندگی‌های ۴۰ سال گذشته، ثابت می‌کند که سد رودبال داراب در استان فارس در صورتی که بارندگی‌های هر سال آن بیش از ۳۰۰ میلیمتر باشد می‌تواند آب شرب شهرستان داراب و نهایتاً زرین دشت را تامین کند، در حالیکه انتقال آب به بالادست از این سد که در سال ۸۹ موافقت شده، کاملا اشتباه و این اقدام با رابطه و مکاتبه کذب انجام شده است.

مدیر عامل انجمن توسعه پایدار داراب با بیان اینکه حوضه‌های آبریز شهرستان‌های داراب و زرین دشت با شهرستان‌های همجواری که از سد رودبال آب برده اند کاملا جداست، تصریح کرد: مسولین بایستی علاوه بر اینکه پاسخگو باشند، جهت لغو این مورد هم اقدام نمایند چرا که یکی دیگر از اهداف احداث این سد، تامین آب کشاورزی بیش از ۱۱ هزار هکتار از اراضی دشت داراب که دومین دشت بزرگ حاصلخیز استان فارس و نقش مهمی که در استقلال کشور دارد، بوده که متاسفانه با اقدامات اشتباهی که انجام شده علاوه بر اینکه حتی نتوانستند آب شرب داراب را تامین کنند، اهالی زرین دشت هم دچار مشکلات عدیده و محیط زیست پایین دست سد رودبال داراب هم نابود شده است.

تداوم کشت برنج در بالادست سد خشک شده رودبال

این فعال اجتماعی تاکید کرد: با این اقدام (اختصاص حقابه رودبال به بالا دست) کشاورزی بخش‌های زیادی از دشت داراب کاملاً از بین رفته و به صفر رسیده است.

سلیمی افزود: متاسفانه در این منطقه و در بالادست سد رودبال، از محدوده سرچشمه این رودخانه تا ورودی دریاچه سد هم مقدار زیاد آب بصورت غیرمجاز برداشت و کشت برنج هم همچنان ادامه دارد.

او گفت: بر اساس یافته‌های میدانی به نظر می‌رسد، حدود ۲۵ حلقه چاه غیر مجاز هم در مجاورت بستر رودخانه حفر شده که با این اوصاف تت‌ها یک پنجم آب این رودخانه به دریاچه سد میرسد که مسولین مربوطه بایستی برخورد قاطع قانونی کنند.

سلیمی خاطرنشان کرد: با ممانعت از تکرار چنین اشتباهاتی در سایر مناطق کشور، میتوان از بروز مشکلات و بحران‌های حوزه آب ممانعت کرد.

مدیر عامل انجمن توسعه پایدار داراب عنوان کرد: تنها راه تامین آب پایدار به جمعیت بیش از ۳۰۰ هزار نفری شهرستان‌های داراب و زرین دشت از سد سلمان فارسی است که نیازمند تزریق اعتبار کافی است.

هیچ دشتی در فارس از فرونشست در امان نیست!

مدیرکل مرکز زمین شناسی و اکتشافات معدنی منطقه جنوب کشور (شیراز) نیز در گفتگو با خبرنگار فارس،
فرونشست‌های متعدد زمین در دشت‌های فارس را متاثر از برداشت‌های بی رویه آب‌های زیر زمینی، عدم مدیریت آب‌های سطحی و ویژگی‌های زمین شناسی منطقه دانست و اظهار داشت: با علم به اینکه در شرایط فعلی، هیچ دشتی در استان فارس از پدیده فرونشست در امان نیست، اما دشت هایی، چون مرودشت، فسا، داراب و قیرو کارزین و افزر بیشترین نرخ فرونشست در استان فارس را دارد که تحت بررسی و مطالعات فرونشست با تکنیک‌های مختلف قرار گرفته است.

طهمورث یوسفی بیان داشت: در سال‌های اخیر مطالعات راداری، جهت تعیین میزان افت قائم سطح توپوگرافی دشت‌ها انجام شده و بطور مستمر این پایش صورت گرفته است.

وی با تاکید بر اینکه اعداد بدست آمده از نرخ فرونشست شرایط بسیار بحرانی این دشت‌ها را نشان می‌دهد، اعلام کرد: بررسی افت سطح آب‌های زیر زمینی براساس داده‌های سازمان آب در دشت‌های یاد شده نشان میدهد که میزان افت سطح آب‌های زیر زمینی همخوانی بسیار نزدیکی با نرخ فرونشست در دشت‌ها دارد.

یوسفی عنوان کرد: مطالعات فرونشست در سطح کاربردی‌تر بر اساس جنس رسوبات دشت‌ها و ژئوتکنیک منتج ازمطالعات ژئوفیزیکی و لاگ چاه‌ها مورد بررسی قرار گرفته است که در چند ماه آینده این بررسی‌ها نهایی خواهد شد.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار:۱۳ مرداد ۱۴۰۲، کدخبر: ۱۴۰۲۰۵۱۱۰۰۰۲۰۰، www.farsnews.ir