شعارسال: در امتداد مرز ایران و عراق و در قسمت جنوب غربی استان ایلام بین دو شهر مهران و دهلران، میدان نفتی بزرگی واقع شده که مخزن آن بین ایران و عراق مشترک است. این میدان نفتی در سمت ایران با نام "بلوک اناران" و در سمت عراق با نام "میدان بدرا" (البدره) شناخته می‌شود. بلوک اناران خود از دو میدان نفتی با نامهای "آذر" و "چنگوله" تشکیل شده است که میدان آذر مخزنی کاملا مشترک با میدان بدرا دارد اما ارتباط مخزن میدان چنگوله با میدان بدرا از طریق مخزن میدان آذر است.

در حالی که تا امروز ایران حتی یک قطره نفت هم از میدان آذر برداشت نکرده، اکنون تولید نفت از این مخزن مشترک در سمت عراق 65 هزار بشکه در روز است که رهبر کنسرسیوم توسعه این میدان (گازپروم) اعلام کرده در سال 2017 مقدار تولید روزانه نفت میدان البدره عراق به 115 هزار بشکه در روز می‌رسد و برنامه افزایش تولید از این میدان تا 170 هزار بشکه در روز دنبال می‌شود.

از اینرو در خصوص جزئیات توسعه این میدان نفتی مشترک ایران با «کیوان یاراحمدی» مجری طرح توسعه میدان نفتی آذر به گفت‌وگو یی انجام شده . متن این گفت‌وگو بدین شرح است:

* از میدان آذر چه خبر؟ پیشرفت توسعه این مقدار چقدر است؟

یاراحمدی: توسعه میدان آذر در بخش تولید زودهنگام به پیشرفت فیزیکی حدود 94 درصد رسیده است. تا پیش از پایان سال تولید زودهنگام از این میدان به میزان 15 هزار بشکه در روز آغاز می شود و در انتهای اردیبهشت سال آتی، این میزان تولید به 30 هزار بشکه افزایش می یابد که معادل رقم پیش بینی شده در شرح کار جامع توسعه میدان است. تولید نهایی میدان هم به میزان 65 هزار بشکه در روز در پیشرفت حدود 63 درصدی قرار دارد که طبق برنامه ریزی های صورت گرفته تا اواخر آبان ماه سال 97 هدف نهایی میدان که تولید 65 هزار بشکه ای است، به سرانجام می رسد.

* میدان آذر در مجموعه پروژه های IPC سابق و بیع متقابل پیشرفته کنونی هم به عنوان یک میدان مشترک قرار داشت. این مسئله به این معنی است که قرار است تولید میدان آذر برای بیش از 65 هزار بشکه در روز به شرکت های خارجی واگذار شود و یا ممکن است مناقصه ای برای همان فاز دوم که تا سقف 65 هزار بشکه است برگزار شده و پیمانکار خارجی گرفته شود؟

یاراحمدی: این تولید 65 هزار بشکه ای به عنوان فاز دوم نیست، این در یک فاز تعریف شده که یک مرحله زودهنگام دارد و یک مرحله نهایی؛ بعد از بدست آوردن اطلاعات کافی از میدان، ما اطلاعات ایستایی از میدان را بدست آوردیم و مطابق تولید زودهنگام که عرض کردم اسفند امسال و اردیبهشت سال آینده محقق می شود، اطلاعات پویای میدان بدست می آید. بعد از تجزیه و تحلیل و آنالیز اطلاعات پویا به همراه اطلاعات ایستایی که از حفاری چاهها بدست آمده، بحث فاز دوم توسط پیمانکار بیع متقابل قاعدتا بایستی پیشنهاد شود. البته تا اینجای کار با توجه به مطالعاتی که انجام شده انتظار می رود که فاز دوم قابلیت تعریف داشته باشد. حجم نفت درجای میدان نسبت به مطالعات اولیه ای که قریب 10 سال پیش توسط نروژی ها ارائه شد، الان با افزایش حدود 30 – 40 درصدی مواجه است.

* حجم نفت درجای میدان اکنون چقدر برآورد می‌شود؟

یاراحمدی: چون این مطالعات هنوز نهایی نشده، این موضوع رسانه ای نشود بهتر است، اما از آن 2.5 میلیارد بشکه ای که از ابتدا که اکتشافات این میدان توسط یک شرکت نروژی انجام شد و مطالعات مشاورین داخلی هم بر همان اساس بود، افزایش حدود 30 درصدی را انتظار داریم که داشته باشیم. اما اثبات این موضوع منوط به این است که ما اطلاعات پویای میدان را هم داشته باشیم که مدل های مخزنی‌مان را بر این اساس به روز کنیم و بتوانیم با اطمینان بیشتری این موضوع را خبری کنیم.

* برای مطالعات فاز دوم هم شرکت های نروژی تمایل به فعالیت دارند؟

یاراحمدی: هنوز ورود نکرده‌اند. میدان آذر با توجه به اینکه قراردادش در قالب بیع متقابل قدیم واگذر شده بود در اولویت IPC نبوده اما اگر بحث فاز دومش در آینده مطرح شود ما تابع تصمیمات وزارتخانه خواهیم بود.

* یک زمانی هم قرار بود روسها در توسعه میدان آذر همکاری کنند، چه شد؟

یاراحمدی: بعد از این که نروژی ها برای توسعه میدان نیامدند روسها آمدند. سال 89 و 90 شرکت گازپروم نفت با مشارکت پتروناس مالزی به این پروژه ورود کردند و MOU و CA با آنها امضا شد و قرارداد و ضمائمش نهایی شد اما به امضای قرارداد که رسید عملا پا پس کشیدند و نیامدند. رفتند در آنسوی میدان که میدان بدرا با مخزن مشترکی با مخزن میدان آذر است و تحت رهبری کنسرسیوم، توسعه آن میدان را در دست گرفتند. اکنون میدان بدرای عراق تحت رهبری شرکت گازپروم نفت روسیه در حال توسعه است. عملاً با وجود اینکه کلیه مسائل فنی و عمده مسائل مالی و قراردادی را در سال 90 با ما بسته بودند، حاضر به امضای قرارداد نشدند و در فاصله چند سال گذشته هم بعضا مراجعاتی داشتند اما در کار جدی نبودند و به نظر نمی رسد قصد جدی برای درگیر شدن در این کار را داشته باشند.

* الان تولید میدان بدرای عراق چقدر است؟

یاراحمدی: آمار رسمی در اختیار بنده نیست.

* یعنی گازپروم اطلاعات میدان آذر را برداشت و در میدان بدرا استفاده کرد؟

یاراحمدی: شرکت ملی نفت ایران قرارداد محرمانگی با شرکت ها امضا می کند که از اطلاعاتی که در اختیار شرکتها قرار می گیرد استفاده نکنند و در واقع این یک Gentleman agreement هست که بین شرکت های بین المللی امضای می شود. ما علی الحصول انتظار داریم که شرکت هایی که می آیند و از شرکت ملی نفت این اطلاعات را می گیرند، بدون اجازه شرکت ملی نفت این اطلاعات را استفاده نکنند، اما وقتی ما میبینیم این شرکت آمده در سمت دیگر آن میدان که با کشور همسایه مشترک است درگیر شده و رهبری کنسرسیوم آن گروه را بر عهده دارد، قاعدتا می شود آن انتظار را داشت که کارشناسانی که در میدان آذر با ما درگیر مذاکرات بودند، اکنون در آن سمت درگیر پروژه هستند، این اطلاعات می تواند سینه به سینه منتقل شده باشد و استفاده شود، اگرچه این صحبت نمی تواند حالت رسمی داشته باشد.

* با توجه به مطالعاتی که در ساختار چنگوله انجام می شود ممکن است مطالعات آذر را هم تحت تأثیر قرار دهد؟

یاراحمدی: این احتمال وجود دارد که میدان چنگوله با میدان آذر مشترک باشد.

* هنوز به اثبات نرسیده؟

یاراحمدی: هنوز به قطعیت نمی توان این را گفت. اما الان یکی از مسائلی که میدان چنگوله در اولویت های IPC قرار گرفته و قرار است در قالب قراردادهای جدید در خصوص مطالعات و توسعه‌اش مذاکره شده و به شرکت های صاحب صلاحیت واگذار شود، این است که بر اساس همین اطلاعاتی که موجود است احتمال زیاد دارد که مخزن میدان چنگوله با میدان آذر از نظر ساختاری اشتراک داشته باشد.

* پس ممکن است طرح توسعه میدان آذر را هم تحت تأثیر قرار دهد؟

یاراحمدی: در واقع به این دلیل که میدان چنگوله میدان مشترک با کشور همسایه نیست و اگر مشترک باشد با آذر مشترک است. خب پس می توان مسائلش را در داخل کشور حل و فصل کرد.

* وقتی مخزن آذر با بدرا مشترک است، پس می توان گفت ارتباطی بین سه مخزن وجود دارد.

یاراحمدی: مخزن چنگوله از طریق آذر با بدرا مشترک می شود و این طور نیست که میدان چنگوله ارتباط مرزی با بدرا داشته باشد و به صورت مستقیم با میدان بدرای عراق اشتراک مخزنی داشته باشد.

* اخیرا هم در قالب قراردادهای جدید، روسها برای میدان چنگوله پیشنهاداتی ارائه دادند.

یاراحمدی: بله، یک MOU امضا شده.

* پس این احتمال به شدت قوی است که این مخزن مشترک باشد، چرا که اگر اینگونه نبود به جای اینکه سراغ چنگوله بروند می آمدند سراغ میدان آذر.

یاراحمدی: میدان آذر اکنون از نظر قراردادی با توجه به اینکه Contract Area آن تعریف شده و پیمانکار در آن مشغول است و کل آن ناحیه قراردادی در اختیار پیمانکار موجود است، اینکه یک شرکت دیگری را بیاوریم درگیر توسعه میدانی که فعلا دارد کار توسعه روی آن انجام می شود کنیم، در واقع دور از ذهن است و مشکل قراردادی پیدا می کند.

* تا امروز چقدر در توسعه میدان آذر هزینه کردید؟

یاراحمدی: قریب به نصف آن رقمی که پیش بینی قراردادی است.

* پیش بینی قراردادی چقدر است؟

یاراحمدی: بالغ بر 1200 میلیون یورو هزینه این پروژه است.

* API نفت آذر چقدر است؟

یاراحمدی: نفت این میدان در واقع جز نفتهایی است که متوسط رو به سبک حساب می شود و API حدود 32 و 33 دارد. در حالی که یکی از دلایلی که در اشتراک آذر و چنگوله تردید به وجود می آورد همین اختلاف API نفت میدان چنگوله با نفت آذر است،

* API نفت میدان چنگوله چقدر برآورد شده است؟

یاراحمدی: حدود 10 API با میدان آذر متفاوت است.

* یعنی نفت میدان چنگوله سنگین تر است؟

یاراحمدی: بله، سنگین تر است. یعنی اینکه این دو میدان را مشترک را بدانیم و با توجه به اختلاف API دو مخزن آذر و چنگوله این موضوع به اثبات برسد، یک موضوع بدیعی است.

* ضریب برداشت نفت در میدان آذر چقدر برآورد شده؟

یاراحمدی: در درازمدت 16 درصد. البته این درازمدت که عرض می کنم در طول 40 ساله تولید از میدان است که انتظار داریم ضریب بازیافت 16 درصد را داشته باشد. در طی بازه 15 ساله طبق مدل های مخزنی 12 درصد انتظار تولید از میدان را داریم.

* امکانش هست در فاز دوم توسعه این رقم افزایش پیدا کند؟

یاراحمدی: فاز دوم اگر با هدف infill Drilling بخواهد انجام شود قاعدتا نباید انتظار افزایش ریکاوری را داشته باشیم. اگر بحث های ازدیاد برداشت ثانویه و ثالثیه بخواهد تحت عنوان EOR مطرح شود، آن موقع می توانیم انتظار داشته باشیم که ضریب بازیافت افزایش پیدا کند. منظور این است که این 16 درصدی که عرض کردم طی 40 سال، بر اساس مدلهای موجود بر اساس طرح توسعه فعلی است که با تعداد مشخصی چاه، می خواهیم به یک هدف مشخص برسیم. اگر فاز 2 صرفاً با این هدف تعریف شود که ما بخواهیم تعداد چاههایمان را صرفاً افزایش دهیم، دوره 40 ساله ای که به آن ضریب بازیافت مفروض می رسد کوتاهتر می شود. اما اینکه ما انتظار داشته باشیم ضریب بازیافت از میدان را افزایش دهیم، به این ترتیب قابل وصول نیست. این نیازمند این است که ما تکنولوژی های جدید به کار بگیریم و و از روش های EOR روش های ثانویه و ثالثیه استفاده شود تا بتوانیم ضریب برداشت نفت در میدان را افزایش دهیم و این مورد نیز فقط مخصوص میدان آذر نیست، بلکه در تمامی میادین هیدروکربوری، مقوله ازدیاد برداشت ارتباط مستقیمی با تکنولوژی و استفاده از آن در میدان دارد تا بتوانیم ضریب برداشت را از میزان مفروض و پیش بینی شده ارتقا دهیم.

* پیچیدگی هایی که عنوان می شود میدان آذر در راه توسعه دارد به خاطر خصوصیات سنگ های محل قرارگیری میدان است؟

یاراحمدی: اصلا مشکل سنگ نیست، چون سختی سنگ با به کارگیری مته مناسب حل می شود. ساختار زمین شناسی میدان آذر به صورتی است که توالی لایه های پرفشار و کم فشار را داریم و این توالی لایه های پرفشار و کم فشار، حفار را ناگزیر می کند که به طور متناوب گل حفاری‌اش را تغییر دهد تا بتواند متناسب با فشار موجود از گل حفاری مناسب استفاده کند. عمده صعوب پس از پیچیدگی حفاری آذر، همین توالی لایه های پرفشار و کم فشار است. همچنین اینکه در گستره میدان خواص مخنری تغییر می کند. یعنی از یک چاه به چاه دیگر شما میبینید که خواص مخزنی شما متفاوت است.

* حفاری هر چاه در چند روز در میدان آذر انجام می شود؟

یاراحمدی: ما پیش بینی‌مان 240 روز بوده اما تقریبا دو برابر این رقم در عمل زمان می برد.

* پس ما نیازمند به‌روز‌سازی تکنولوژی در این بخش هستیم؟

یاراحمدی: قطعا بحث حفاری چاههای آذر نیازمند به کارگیری روش های جدید Underbalanced drilling است که در ایران ما چندان تجربه‌اش را نداریم که می تواند خیلی موثر بوده و در کاهش زمان حفاری چاهها موثر باشد. طول دوره حفاری در چاههای میدان آذر در میادین خشکی و دریایی ایران تقریبا کم نظیر و یا شاید بی نظیر است که عمدتا برمی‌گردد به مشکلاتی که در حین حفاری داریم البته نه به واسطه جنس سنگ، بلکه به واسطه توالی لایه های میدان و اختلاف فشاری که با آن مواجه هستیم.

* نفت آذر به کجا انتقال داده می شود؟

یاراحمدی: ما نفت آذر را در مرحله زودهنگام به واحد بهره برداری دهلران منتقل می کنیم و در تولید نهایی که 65 هزار بشکه در روز است، نفت تولیدی را به واحد بهره برداری چشمه خوش ارسال می کنیم.

* یعنی صادر می شود؟

یاراحمدی: ما نفت را در چشمه خوش به بهره بردار که نفت مناطق مرکزی ایران است تحویل می دهیم و مسائل بعدی اش را مدیریت برنامه ریزی تلفیقی نفت سیاست گذاری می کند که نفت به چه مقصد نهایی بخواهد ارسال شود.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری تسنیم، تاریخ انتشار: 9بهمن1395، کدخبر: 1309803: www.tasnimnews.com