بررسی و یادآوری قانون 18 سال پیش

موضوع آلودگی به صورت اعم و زیرشاخه های از آن دست مصائبی هستند که سال هاست تلاشهایی در سطح داخلی و بین المللی برای رفع آن در دست اقدام است.آلودگی صوتی هم از این امر مستثنی نبوده و مسئولان و قانونگذاران ایرانی چه قبل و چه بعد از انقلاب تلاشهایی را برای مقابله با آن مبذول داشته اند.البته علی رغم اینکه چندین بار مقرره های هم برای مقابله با آلودگی صوتی تهیه و تدوین شده ولی باید در نهایت تاسف ابراز داشت که این آئیین نامه هم همانند بسیاری از قوانین و آئیین نامه های دیگر تا حد زیادی به دست فراموشی سپرده شده است.

شعار سال: توسعه زندگی شهری همراه با موهباتی که برای جوامع بشری به ارمغان آورد همسنگ آن نیز برای ایشان مصائبی فراهم آور که گاها دار ای اثرات فوری و بعضا دارای اثرات طولانی مدت هستند. موضوع آلودگی به صورت اعم و زیرشاخه های از آن دست مصائبی هستند که سال هاست تلاشهایی در سطح داخلی و بین المللی برای رفع آن در دست اقدام است.آلودگی صوتی هم از این امر مستثنی نبوده و مسئولان و قانونگذاران ایرانی چه قبل و چه بعد از انقلاب تلاشهایی را برای مقابله با آن مبذول داشته اند. البته علی رغم اینکه چندین بار مقرره های هم برای مقابله با آلودگی صوتی تهیه و تدوین شده ولی باید در نهایت تاسف ابراز داشت که این آئیین نامه هم همانند بسیاری از قوانین و آئیین نامه های دیگر تا حد زیادی به دست فراموشی سپرده شده است.

گر چه سر و صدا همیشه مسئله مهمی برای بشر بوده است با این وجود مشکلات ناشی از سر و صدا در گذشته قابل مقایسه با جامعه مدرن نمی باشد. تعداد زیادی از ماشین ها به طور منظم از شهرها و حتی در نواحی روستایی عبور و مـرور می کنند، کامیون ها با بار سنگین با موتورهای دیزلی که صدای موتور و لوله اگزوز آن ها به خوبی کنترل نشده اند در شهرها و آزاد راه ها روز و شب در حال تردد می باشند، صدای ناشی از هواپیماها، قطارها، صنایع و ساختمــان سازی و فعالیت های اجتماعی نیز به صدای محیط اضافه شده اند. مقررات مربوط به آلودگی صوتی، شامل قوانین یا دستورالعمل‌هایی است که در زمینه انتشار سر و صدا، در سطوح ملی یا استانی و شهرها تصویب شده است گرچه به نظر می رسد قوانین و مقررات ایران در قبال انتظاراتی که در شرایط فعلی وجود دارد باکاستی ها و مشکلاتی مواجه است.

در قوانین و مقررات ایران، مسئله آلودگی صوتی در قانون حفاظت و بهسازی مصوب 1353 و ماده 104 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی وفرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 1379 که مطابق ماده 71 قانون برنامه چهارم توسعه برای سال 1384 تا 1388 نیز تنفیذ گردید به صورت ضمنی، در ماده 27 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا مصوب 1374، آئین نامه اجرایی نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی مصوب 1378 و ماده 8 و جدول 5 آئین نامه اجرایی بند (ج) ماده 104 قانون برنامه سوم توسعه مصوب 1379 صراحتاً مسئله آلودگی صوتی مورد توجه قرار گرفته است.

همچنین مصوبه شورای عالی محیط زیست شماره 236 راجع به حد مجاز آلودگی صدا در هوای آزاد ایران مصوب 1381 و مصوبه پیشنهادی سازمان حفاظت محیط زیست و وزارت صنایع و معادن در ارتباط با تعیین حد مجاز آلودگی صوتی در خودروهای تولید داخل مورخ 1384 در خصوص آلودگی صوتی تدوین گردیده است.

از این میان آئین نامه اجرایی جلوگیری از آلودگی صوتی مشتمل بر 13 ماده و 6 تبصره مشخص ترین قاعده حقوقی کشورمان در زمینه جلوگیــری از آلــودگی صوتی می باشد.

در ماده 1 این آئین نامه به تعاریف پرداخته شده و در بند 4 آن برای نخستین بار واژه (دسی بل dB) عنوان شده است. در ماده 3 مسئولیت شناسایی منابع آلوده کننده به عهده سازمان محیط زیست گذاشته شده و اقدامات سازمان در این خصوص ذکر گردیده است.

در ماده 4 وظیفه سازمان محیط زیست در قبال آلودگی کارخانجات و عاملان این آلودگی عنوان شده در خصوص بازرسی در جهت اجرای وظایف قانونی سازمان و اطمینان از رعایت مفاد احکام ماده 5 صحبت شده و درتبصره این ماده جریمه و مجازات ناشی از عدم همکاری عاملین آلودگی با سازمان به استناد ماده 30 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا ذکر شده است.

از ماده 6 تا 8 در خصوص قوانین مرتبط به منابع آلاینده متحرک (وسایل نقلیه) صحبت شــده و در مـــاده 7 به مجازات های ناشی از عدم رعایت حدمجاز آلودگی صوتی به استناد ماده 32 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا اشاره شده و در ماده 8 وظیفه تولیدکنندگان، سازندگان و واردکنندگان وسایل نقلیه موتوری و قطعات آن ها توضیح داده شده و تکمیل کننده ماده قانونی قبل است.

در ماده 9 با وجود این که در ماده 6 تا 8 تمام وسایل نقلیه موتوری ذکر شده اند قانون گذار مجبور شده در این ماده قائل به تفکیک شده و در خصوص هواپیماها و تردد آن ها در آسمان ایران یا فرودگاه های آن را ملزم به رعایت ضوابط و استانداردهای سازمان هوانوردی بین المللی ICAO نماید و رسیدگی به شکایات آن و نظارت بر اجرای این ماده را به عهده ICAO بگذارد. در ماده 10 در خصوص لزوم انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی برای محل فرودگاه ها و وسایل نقلیه موتوری سنگین صحبت شده و انجام این ارزیابی براساس الگوی مصوب شواریعالی حفاظت محیط زیست و تایید سازمان برای استقرار در محل مناسب از جهت رعایت حدمجاز آلودگی صوتی می باشد.

در ماده 11 و 13 قانون گذار به صورت جزیی تر در خصوص استقرار و فعالیت واحدهای آلاینده صوتی صحبت کرده و به مجازات های مقرر در ماده 32 قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا را در صورت عدم رعایت حدمجاز آلودگی صوتی اشاره شده است.

در این آیین نامه موضوع مجازات هم در نظر گرفته شده است. مطابق ماده ۲ آیین نامه اجرایی نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی؛ مبادرت به هرگونه اقدامی که موجبات آلودگی صوتی را فراهم نماید ممنوع می باشد. بر اساس تبصره ماده ۵ آیین نامه، با عاملین ویا هرشخص دیگری که به طور مستقیم یا غیر مستقیم از انجام بازرسی و یا تعیین میزان آلودگی صوتی جلوگیری نموده و یا از ارائه آمار و اطلاعات مورد نیاز سازمان خودداری نماید طبق ماده ۳۰ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا رفتار خواهد شد.

ماده ۳۰ مذکور، برحسب مورد و اهمیت موضوع محکومیت به جزای نقدی از پانصدهزار ریال تا پنج میلیون ریال و درصورت تکرار، حبس تعزیری از یک ماه تا سه ماه و جزای نقدی مذکور را برای این موارد تعیین نموده است.

همچنین طبق تبصره ماده ۳۰، درصورتی که ماموران سازمان حفاظت محیط زیست در جرائم موضوع این ماده همکاری یا مشارکت داشته یا گزارش خلاف واقع ارائه نمایند علاوه بر محکومیت در هیاتهای رسیدگی به تخلفات اداری به حداکثر مجازات مقرر در این ماده محکوم خواهند شد.

مطابق ماده ۷ آیین نامه فوق الذکر، به کار انداختن و تردد هرگونه وسیله نقلیه موتوری مولد آلودگی صوتی ممنوع می باشد. نیروی انتظامی از تردد هرنوع وسیله نقلیه موتوری فاقد گواهینامه موضوع ماده ۶ ممانعت به عمل آورده و عاملین یا رانندگان این گونه وسایل نقلیه را به مجازات های مقرر در ماده ۳۲ قانون محکوم خواهند نمود.

بر اساس قسمت اخیر ماده ۳۲ قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا، عاملین آلودگی صوتی به جزای نقدی از پنجاه هزار ریال تا پانصدهزار ریال و درصورت تکرار از یکصدهزار ریال تا یک میلیون ریال محکوم خواهند شد.

آیین نامه اجرائی نحوه جلوگیری از آلودگی صوتی مصوب 19/3/1378 هیأت وزیران با اصلاحات بعدی

ماده 1 ـ تعاریف:

1 ـ صدا یا صوت عبارت است از امواج طولی كه از ارتعاش سریع اجسام و مواد اعم از جامد، مایع و گاز تولید می شود.

2 (اصلاحی 17/11/1380) ـ آلودگی صوتی عبارت است از پخش و انتشار هرگونه صوت و صدا و ارتعاش بیش از حد مجاز و مقرر در فضای باز ( غیر سر پوشیده). ()

3 ـ حد مجاز آلودگی صوتی كه استاندارد آلودگی صوتی هم نامیده می شود، عبارت است از میزان و مشخصات ویژه ای كه با توجه به اصول حفاظت محیط زیست و بر مبنای واحد اندازه گیری صدا برای منابع مولد آلودگی صوتی و فضای مورد انتشار و محیط های مختلف تعیین می شود.

4 (اصلاحی 17/11/1380) ـ واحد اندازه گیری شدت صدا یا صوت « دسی بل» می باشد كه در شبكه وزنی (A) اندازه گیری می گردد.

5 (اصلاحی 7/2/1379) ـ عامل آلودگی صوتی كه به اختصار عامل آلودگی نیز نامیده می شود، عبارت است از هر شخص حقیقی كه اداره یا تصدی منابع ثابت و هدایت منابع سیار مولد آلودگی صوتی را خواه برای خود، یا به نمایندگی از طرف شخص یا اشخاص حقیقی یا حقوقی دیگر بر عهده داشته و یا شخصاً به طرق مختلف عامل ایجاد آلودگی است.

6 ـ منابع و كانونهای آلودگی صوتی كه به اختصار منابع آلوده كننده نامیده می شود، عبارتند از:

الف ـ نیروگاهها و پالایشگاهها.

ب ـ كارخانه ها و كارگاهها.

ج ـ وسائل نقلیه موتوری اعم از هوایی، دریایی، زمینی و زیر زمینی.

د ـ فرودگاه ها، پایانه های حمل و نقل و توقفگاههای دائمی وسائل نقلیه موتوری.

ه‍ـ تعمیرگاه های وسائل نقلیه موتوری و آن دسته از واحدهای صنفی كه فعالیت آنها با آلودگی صوتی ملازمه دارد.

و ـ میادین تیر و محلهای تمرین نظامی.

ز ـ سایر منابع مانند ژنراتورها و موتورهای تولید برق، استقرار بلندگوها در اماكن عمومی و محوطه های غیر سرپوشیده، مباشرت به هر عمل یا ترك عمل كه ایجاد آلودگی صوتی نماید.

7 ـ منظور از سازمان، سازمان حفاظت محیط زیست و مقصود از قانون، قانون نحوه جلوگیری از آلودگی هوا ـ مصوب 3/2/1374ـ می باشد.

ماده 2 ـ مبادرت به هرگونه اقدامی كه موجبات آلودگی صوتی را فراهم نماید ممنوع می باشد. حد مجاز یا استاندارد آلودگی صوتی توسط سازمان حفاظت محیط زیست با همكاری دستگاههای ذی ربط تهیه و به تصویب شورای عالی محیط زیست می رسد.()

ماده 3 ـ سازمان ضمن شناسایی منابع و كانونهای آلودگی موضوع بند (6) ماده (1) این آیین نامه و تعیین میزان آلودگی آنها بر اساس استانداردهای موضوع ماده (2) مراتب را به عامل یا عاملین منابع مذكور اعلام نموده و مهلت مناسبی را برای رفع آلودگی تعیین می كند.

عاملین منابع صوتی مذكور مكلفند در مهلت مناسب تعیین شده حسب مورد نسبت به رفع آلودگی صوتی اقدامی نمایند.

تبصره ـ روشهای سنجش میزان آلودگی صوتی و شرایط ارائه نتایج مربوط توسط سازمان تعیین و بنا به مورد به عاملین اعلام خواهد شد.

ماده 4 ـ در صورتی كه عاملین آلودگی در كارخانجات و كارگاهها در پایان مهلت مقرر نسبت به رفع آلودگی صوتی اقدام ننمایند، از فعالیت اینگونه منابع به ترتیب مقرر در ماده (16) قانون ممانعت به عمل خواهد آمد.

ماده 5 ـ سازمان مجاز است در اجرای وظائف قانونی خود و اطمینان از رعایت مفاد قانون و این آیین نامه هر زمانی كه لازم بداند هر یك از منابع آلوده كننده را بازرسی نماید.

تبصره ـ با عاملین و یا هر شخص دیگری كه به طور مستقیم یا غیر مستقیم از انجام بازرسی و یا تعیین میزان آلودگی صوتی جلوگیری نموده و یا از ارائه آمار و اطلاعات مورد نیاز سازمان خودداری نماید طبق ماده (30) قانون رفتار خواهد شد.

ماده 6 ـ مراكز معاینه و آزمایش وسائل نقلیه موتوری موضع ماده (5) قانون موظفند انواع وسائل نقلیه موتوری مورد بازدید را از جهت استانداردها و حد مجاز آلودگی صوتی نیز تحت آزمایش و معاینه قرار دهند.

ماده 7 ـ به كار انداختن و تردد هرگونه وسیله نقلیه موتوری مولد آلودگی صوتی ممنوع می باشد. نیروی انتظامی از تردد هرنوع وسیله نقلیه موتوری فاقد گواهینامه موضوع ماده (6) ممانعت به عمل آورده و عاملین یا رانندگان اینگونه وسائل نقلیه را به مجازاتهای مقرر در ماده (32) قانون محكوم خواهند نمود.

ماده 8 ـ تولیدكنندگان، سازندگان و واردكنندگان وسائل نقلیه موتوری موظفند هنگام ساختن و تولید یا وارد كردن وسائل نقلیه موتوری و قطعات آنها ( انباره اگزوز ـ لاستیك ـ بوق لنت ترمز ـ انواع یاتاقان و بلبرینگ) استانداردها و حد مجاز آلودگی صوتی حاصل از اینگونه منابع را كه توسط سازمان در اختیار آنان قرار خواهد گرفت، رعایت نمایند.

ماده 9 ـ كلیه هواپیماهایی كه در ایران ثبت می شوند و یا در آسمان ایران به پرواز در می آیند یا در فرودگاههای آن تردد می نمایند، ملزم به رعایت ضوابط و استانداردهای سازمان هوانوردی بین المللی (1974 ـ ICAO ) می باشند.

تبصره 1 ـ نظارت بر اجرای این ماده بر عهده سازمان هواپیمایی كشوری است.

تبصره 2 ـ رسیدگی به شكایتهای واصله به سازمان محیط زیست از طریق سازمان هواپیمایی انجام خواهد شد.

ماده 10 ـ احداث و توسعه و تغییر محل فرودگاهها، پایانه های حمل و نقل و توقفگاههای دائمی وسائل نقلیه موتوری سنگین موكول به انجام ارزیابی زیست محیطی بر اساس الگوی مصوب شورای عالی محیط زیست و تأیید سازمان حفاظت محیط زیست برای استقرار در محل مناسب از جهت رعایت حد مجاز آلودگی صوتی می باشد.

تبصره ـ انجام ارزیابی زیست محیطی در فرودگاهها، با همكاری سازمان هواپیمایی كشوری انجام خواهد شد.

ماده 11 ـ استقرار و فعالیت تعمیرگاههای وسائل نقلیه موتوری و واحدهای صنفی آلوده كننده موضوع بند ه‍ردیف (6) ماده (1) این آیین نامه موكول به رعایت حد مجاز آلودگی صوتی می باشد.

عاملین اینگونه منابع آلوده كننده موظفند حد مجاز آلودگی صوتی مربوط را رعایت نمایند در غیر این صورت به مجازاتهای مقرر در ماده 32 قانون محكوم خواهند شد.

ماده 12 ـ در صورتی كه رفع آلودگی صوتی ناشی از فعالیت منابع آلوده كننده موضوع ماده (12) این آیین نامه كه در داخل محدوده شهرها و نقاط مسكونی استقرار دارند به طرق دیگری جز انتقال آنها به محلهای مناسب امكان پذیر نباشد، طرح انتقال اینگونه منابع توسط سازمان و با همكاری وزارت كشور ( شهرداریها و بخشداریها)، وزارت مسكن و شهرسازی تهیه و پس از تصویب هیأت وزیران به مورد اجراء گذاشته خواهد شد.

ماده 13 ـ سازمان موظف است به منظور كنترل و جلوگیری از ایجاد آلودگی صوتی توسط سایر منابع آلوده كننده ( موضوع بندهای «ح»، « و»، « ز» جزء (6) ماده (1) ممنوعیتها و محدودیتهای نوعی، كمی، زمانی و مكانی را تعیین و به تصویب شورای عالی حفاظت محیط زیست برساند.

تبصره ـ عاملین این قبیل منابع آلوده كننده كه به علت رعایت ممنوعیتها و محدودیتهای برقرار شده توسط سازمان موجبات آلودگی صوتی را فراهم نمایند، به مجازات مقرر در ماده (32) قانون محكوم خواهند شد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پایگاه خبری-تحلیلی تابناک، تاریخ انتشار 20 اسفند 1395، کد مطلب:675568 : www.tabnak.ir