شعارسال: شاید بتوان گفت از دوران باستان تا امروز فیزیک بخشی جدایی ناپذیر از زندگی بشر بوده است. علمی که همواره در تمامی جزء جزء زندگی انسان خاکی حضور موثر داشته و بدون فراگیر آن بشر امکان چنین پیشرفت‌هایی را نداشت. گستره علم فیزیک تنها محدود به زمین خاکی نمی‌شود، بلکه در آسمان و فرای آن هم کاربردهای فیزیک گسترده است. در دنیای امروز یکی از علوم زیربنایی که به آن بسیار توجه می‌شود فیزیک است.

کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست و در این سال‌ها تلاش‌های فراوانی جهت پیشرفت علم فیزیک انجام شده است. حال در خبرگزاری دانشجو با احصای آمار و ارقام مربوطه می‌خواهیم نگاهی دقیق‌تر به وضعیت فیزیک ایران و کشورهای همسایه در ده سال گذشته داشته باشیم.

ایران، پیشتاز تولید مقاله

یکی از شاخص‌ها حجم مقالات تولیدی در زمینه فیزیک است که از این نظر با تولید 17724 مقاله در جایگاه اول منطقه قرار داریم. پس از ایران ترکیه با فاصله چهارهزار تایی در جایگاه دوم قرار دارد. مصر، پاکستان و عربستان هم با فاصله بسیار زیادی در مقام سوم تا چنجم منطقه ایستاده‌اند. این شاخص نشان می‌دهد که اهتمام دانشجویان و اساتید این علم در زمینه تولید مقاله در منطقه بسیار خوب بوده و مورد توجه قرار گرفته است.

در ارتباط با حجم مقالات تولیدی اطلاعات دیگری که احصا شده، مربوط به مقالات برتر در ده سال گذشته است. این نمودار برای ما نمایان می‌کند که از این حجم مقالات تولیدی چه تعدادشان در ایران و جهان باعث پیشرفت علم فیزیک شده و مورد توجه قرار گرفته است. گرچه ایران در جایگاه دوم قرار دارد اما کاملا مشهود است که توجه به تولید کمی مقالات در ایران بیشتر از مقالات کیفی بوده است.

جایگاه جهانی ایران و کشورهای همسایه‌مان از نظر تعداد مقالات کمی را در جدول زیر می‌توانید مشاهده نمایید.

استنادات ضعیف علمی

برعکس گذشته کیفیت مقالات این روزها در دنیا بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرد تا کمیت آن ها و متاسفانه ایران مانند بررسی که در زمینه علوم فضایی انجام دادیم در این زمینه بسیار ضعیف عمل کرده است. تعداد استنادات به هر مقاله نشان می‌دهد که چه میزان مقالات تولیدی ما حرف جدید برای زدن داشته است. همانطور که مشاهده می‌کنید جمهوری آذرباییجان با حدود یک دوازدهم مقالات تولیدی ما در ده سال گذشته توانسته با متوسط استناد علمی 13 تایی به هر مقاله در جایگاه نخست بایستد.

در میان کشورهای دنیا نیز جایگاه ایران از نظر تعداد استنادات به هر مقاله 77ام است که اصلا مطلوب نیست.

موسسه SJR (scientific journal ranking) رتبه بندی مجلات علمی را بر عهده دارد. شاخص‌های مورد ارزیابی در این رتبه بندی همان تعداد استنادات و متوسط استنادات به هر مقاله است. با این تفاوت که نیمه عمر استنادات را نیز در اختیار قرار می‌دهد.

(Cited Half-Life) نیمه عمر ارجاعات یا نیمه عمر استناد، تعداد سال‌هایی است که از سال ارزیابی باید به عقب برگشت تا شاهد پنجاه درصد کل ارجاعات به مجله در سال مورد ارزیابی باشیم. به عبارت دیگر، این شاخص مدت زمانی که نیمی از کل استنادات به آن مجله صورت پذیرفته باشد را نشان می دهد و در حقیقت سرعت کاهش میزان ارجاعات به مجله را بیان می کند. بدیهی است که وقتی مقاله‌های یک مجله ارزش خود را برای ارجاعات، زود از دست بدهند (مقاله ها سطحی باشند و خیلی زود بی ارزش شوند)، تنها به مقاله‌های جدید مجله ارجاع داده می شود. این موضوع باعث می شود که نیمه عمر ارجاعات به مجله کاهش یابد. بنابراین هر چه نیمه عمر ارجاعات به مجله بیشتر باشد، نشان می دهد که ارزش مقاله‌های مجله در طول زمان بیشتر حفظ شده است و هنوز مورد ارجاع قرار می گیرند. در مجموع هرچه نیمه عمرارجاعات به یک مجله بیشتر باشد، ارزش مجله بالاتر می رود.

در واقع در این بررسی مشخص می‌شود که چه میزان مجلات علی ما در زمینه علم فیزیک در جذب مقالات با کیفیت و به‌روز موفق بوده‌اند. در این زمینه ایران در رتبه دوم قرار دارد. خوشبختانه در زمینه نیمه‌عمر استنادات ایران از وضعیت قابل قبولی برخوردار است.

ایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری دانشجو، تاریخ انتشار 22 مهر 96، کد مطلب: ۶۳۹۵۹۸، www. snn.ir