شعار سال: هر کسب و کاری که دارای بازده سرمایهگذاری بالاتر از هزینه سرمایه باشد باید به فکر توسعه باشد. توسعه میتواند بهطور ارگانیک، یعنی از طریق سرمایهگذاری در نیروی انسانی، تجهیزات و... اتفاق بیفتد، یا اینکه از طریق خرید شرکتی که سهمی از بازار را در آن حوزه در اختیار دارد. روش دوم در کشور ما کمتر مورد استفاده قرار گرفته است، ولی در دنیا یکی از روشهای مورد استفاده برای رشد شرکتها است.از طرفی، بسیاری از شرکتها در مسیر توسعه تصمیم به خروج از بعضی سرمایهگذاریهایی میگیرند که در مقطعی درست تشخیص داده شدهاند. همچنین گاهی اوقات دو شرکت تشخیص میدهند که ادغام آنها میتواند با ایجاد صرفهجوییهای ناشی از بزرگ شدن و صرفهجوییهایی ناشی از داشتن خدمات متنوع باعث ایجاد ارزش بیشتر برای سهامداران دو مجموعه شود.
چنین تصمیمگیریهایی قسمت اعظم آنچه درادبیاتشرکتی به آن برنامهریزی استراتژیک گفته میشود را شامل میشود. چنین معاملاتی در تمام اقتصادها از جملهاقتصادما میتواند باعث افزایش بهرهوری ورشد اقتصادیباشد. بهطور ویژهبخش خصوصیمیتواند با ادغام شرکتها در حوزههای مختلف خدمات،صنعتیاکشاورزیزمینه را برای ساختن موسسات اقتصادی موثر فراهم کند.مجموعه موقعیتهای ذکر شده، طیفی از معاملاتخرید و فروشو ادغام شرکتها را بهوجود میآورد که در ادبیات بانکداری سرمایهگذاری به آن ادغام و تملیک میگویند و واسطهگری، مشاوره و کمک به انجام آن، حرفهای است که قسمت بزرگی ازدرآمدبسیاری از بانکهای سرمایهگذاری دنیا را میسازد.
در ایران، صاحبان کسب و کار قاعدتا بیش از هر چیز استاد خرید و فروش وانجام معامله هستند، حداقل در حوزه خاصی از خدمات یا صنعت. به همین خاطر داشتن مشاور و مجری انجام معامله در چنین معاملاتی برای بسیاری از صاحبانکسب و کارعجیب به نظر میرسد. در چنین معاملاتی طرفین با ریسکهای بسیار بزرگی مواجهند و برای اتخاذ تصمیم نهایی مسیر دشواری را در پیش دارند. در نهایت انجام وارسیهای لازم و طراحی ساختار معامله به شکلی که ریسکهای طرفین را بهطور قابل ملاحظهای کاهش دهد، میتواند منجر به انجام معامله شود. طراحی ساختار معامله و همچنین فرآیند انجام معامله به ترکیبی ازخلاقیتمشاور و تجربه وی در معاملات قبلی نیازمند است.همچنین برنامه بعد از ادغام و تملیک نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است. ادغام و تملیک فرآیندی به شدت انسانمحور است و در مراحل اجرا با طیفی از احساسات از جمله سردرگمی، سرخوردگی، ترس از آینده شغلی، کمانگیزگی و... در کارکنان دو شرکت مواجه میشود. لازم است برنامه مدیران برای دوره پسامعامله از قبل مشخص باشد. این برنامه ابعاد مختلفی از جمله چگونگی اطلاعرسانی به کارکنان، مدیریت روابط عمومی، ساختار سازمانی جدید، چگونگی انجام صرفهجوییها، نقل و انتقالات پروانهها و فرآیندهای مالی را در بر خواهد گرفت.
نکته بعدی راجع به فضای سیاستگذاری در این خصوص است. هر معامله ادغام و تملیکی میتواند شامل نقل و انتقال پروانهها و مجوزها باشد که باید شرایط و محدودیتهای آن رعایت شود. همچنین در صورتی که یکی از شرکتها سهامی عام باشد مقررات و الزامات سازمان بورس و شرکت بورس مربوطه لازمالاجرا هستند. چنین معاملاتی درایراندر این مقیاس زیاد تکرار نشدهاند. بنابراین ممکن است بعضی از مدیران در سازمانهای سیاستگذار به دیده شک و تردید و با ملاحظهکاری وسواسگونه به انگیزهها و روشهای انجام چنین معاملاتی نگاه کنند. ولی واقعیت این است که این معاملات جزء لاینفک افزایش بهرهوری اقتصادی است و باید با روی گشوده و دست یاریرسان سیاستگذار مواجه شوند. در این شکی نیست که الزامات و قوانین مربوطه باید در هر حال رعایت شود.مذاکرات برای انجام چنین معاملاتی در دنیا تا حد امکان محرمانه میماند. انتشار خبر یک ادغام یا تملیک میتواند تاثیرات غیر قابل بازگشتی بر ذینفعان یک شرکت داشته باشد. مسلما کسانی که در جریان چنین اطلاعات محرمانهای قرار دارند طبق مقررات مربوط به اطلاعات نهانی مسوولند و نمیتوانند از این اطلاعات برای معاملاتسهاماین شرکتها استفاده کنند.
در مورد معامله «های وب» پارسآنلاین، کل مذاکرات برای رسیدن به یک تفاهم اولیه در زمان بسیار کوتاهی انجام شد و خبر آن به محض امضای تفاهمنامه به اطلاع بورس رسید. منطقی که نماد«های وب» به خاطر عقد یک تفاهمنامه برای خرید یک شرکت خصوصی را مدتی (حدود۴۰ روز) بستهنگه داشت قابل دفاع نیست. مادامی که افراد در جریان اطلاعات منتشر نشده از انجام معاملات روی این سهم منع باشند که هستند، دلیلی برای بسته بودن نماد وجود ندارد. کسانی که با انجام چنین معاملاتی آشنا هستند میدانند بین عقد تفاهمنامه و قرارداد اصلی ممکن است چند ماه فاصله باشد. قبل از عقد قرارداد اصلی شرکت دوم که خارج از بورس است، قاعدتا نمیخواهد تا عقد قرارداد اصلی اطلاعاتش را به عموم مردم منتشر کند. آیا منطقی است که بورس تا عقد قرارداد اصلی، از باز کردن نماد خودداری کند؟ در نظر داشته باشیم توقف معاملات سهام یک شرکت برای انتشار چنین خبری دربورس نیویورکتنها ۱۰ دقیقه است که ۵ دقیقه زمان انتظار است که بعد از آن خبر منتشر میشود و ۵ دقیقه زمان برای بررسی خبر از سوی سرمایهگذاران است.
نگرانی راجع به صیانت از فضای رقابتی نیز در مورد این معاملات وجود دارد. سیاستگذار باید از انجام معاملاتی که منجر به ایجاد انحصار میشود جلوگیری کند. با این حال در بعضی شرایط ایجاد یک فضای رقابتی واقعی تنها با ادغام چند شرکت موجود تحقق پیدا خواهد کرد.به نظر میرسد کلیه ذینفعان درگیر در چنین معاملاتی در حال یادگیری هستند. مدیران شرکتها بیش از پیش با فواید و چگونگی انجام چنین معاملاتی آشنا میشوند. مدیران بانکهای سرمایهگذاری معاملات بزرگتری را به تجارب خود اضافه میکنند. در این بین سیاستگذار باید با بازبینی در مقررات موجود، سیاستهایی مبتنی بر بهترین رویههای امتحان پس داده در دنیا را درخصوص انجام این معاملات را تدوین کند و به استقبال این معاملات برود.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایتخبری دنیای اقتصاد ، تاریخ انتشار 19آذر 96، کدمطلب:۳۳۲۴۸۱۳، www.donya-e-eqtesad.com