شعارسال: سهم ادبیات از سینمای ایران در سال‌های اخیر تقریباً به هیچ رسیده است، اما همچنان مشکل اصلی سینما را فیلمنامه می‌دانند.

طی 10 سال اخیر، تولید فیلم‌های اقتباسی به حداقل رسیده یا اگر هم بوده، اثر شاخص و قابل‌اعتنایی نبوده است. در حال حاضر از 15 فیلم روی پرده سینما تنها «داش آکل» نوشته صادق هدایت و به کارگردانی محمد عرب اثری اقتباسی است که آن‌هم نتوانسته حق مطلب را به‌خوبی ادا کند و به اثری فاخر و قابل‌توجه تبدیل شود.

بسیاری از بهترین آثار سینمایی دنیا برگرفته از رمان‌های معروف است که با کلیدواژه اقتباس ساخته شده است؛ آثاری که قصه خود را بر اساس داستان یا نمایشنامه یک نویسنده روایت می‌کنند. این مسئله به‌اندازه‌ای مهم است که اسکار، یک بخش مجزا را به‌عنوان بهترین فیلمنامه اقتباسی اختصاص داده است. اما در سینمای ما فیلم‌ها و سریال‌های اقتباسی کمتری نسبت به سایر کشورهای دیگر ساخته می‌شود. البته رجوع به کتاب‌ها و نمایشنامه‌های نویسندگان مطرح در کشور ما در گذشته بیشتر و قابل‌ملاحظه‌تر بوده است.

**پیوند سینمای ایران با رمان‌ها محکم نیست
احمد طالبی نژاد، منتقد سینما در ارتباط با تاریخچه اقتباس در سینمای ایران  گفت: پیوند سینمای ایران با رمان‌های ایران و جهان محکم نیست، اما این مسئله در سینماهای اروپا و آمریکا وجود ندارد. به‌طور مثال، در سینمای آمریکا بسیاری از رمان‌های ادبی آمریکایی و حتی اروپایی تبدیل به فیلم شدند. در اروپا و مخصوصاً شوروی سابق هم اقتباس و تبدیل رمان به فیلم به‌صورت گسترده انجام می‌شد.

**با آغاز سینمای موج نو مقوله اقتباس جدی‌تر شد
این منتقد با اعلام اینکه ادبیات همیشه پشتوانه قوی و محکمی برای سینمای ایران بوده است، بیان کرد: آثار اقتباسی در سینمای قبل از انقلاب و قبل از آغاز موج نو البته اگر وجود داشت، به‌قدری سطحی و نازل بوده که بهتر است آن‌ها را فراموش کنیم. اما از یک مقطع تاریخی به بعد یعنی از سال ١٣٤٨ وقتی سینمای ایران دچار تحولات شد، مقوله اقتباس در سینما جدی‌تر گرفته شد و اکثر آثار ناصر تقوایی، داریوش مهرجویی و مسعود کیمیایی با اقتباس از ادبیات ساخته شد. فیلم‌های مطرح «گاو» ساخته داریوش مهرجویی، «آرامش در حضور دیگران» به کارگردانی ناصر تقوایی از ادبیات غنی ما مقابل دوربین رفته است. همچنین «خاک» مسعود کیمیایی از داستان یک کتاب محمود دولت‌آبادی ساخته شده است. این جریان تا انقلاب سال ٥٧ ادامه داشت، اما بعد از انقلاب به‌قدری تنزل پیدا کرد که به‌نوعی حتی فراموش شد.

**ممیزی دلیل اصلی عدم استقبال از ادبیات
طالبی نژاد در پاسخ به اینکه چه دلایلی موجب عدم رجوع فیلمسازان به ساخت فیلم‌های اقتباسی می‌شود، تصریح کرد: یکی از دلایل این اتفاق ممیزی است. درواقع تقسیم‌بندی نویسندگان به خودی و ناخودی باعث شده کمتر کسی سراغ آثار محمود دولت‌آبادی، احمد محمود یا نویسندگان مطرحی مثل گلشیری و ... برود.

** تهیه‌کنندگان سینما تمایل به خرید امتیاز یک رمان ندارند
نویسنده ماهنامه فیلم با اعلام اینکه اقتصاد هم در این موضوع دخیل است، افزود: محافظه‌کاری اقتصاد سینمای ایران هم یک دلیل دیگر برای عدم ساخت آثار اقتباسی است. فیلمساز زمانی که قصد داشته باشد از آثار اقتباسی فیلم بسازد، در ابتدا باید سراغ خرید امتیاز آن اثر برود و سپس آن را تبدیل به فیلمنامه کند. تهیه‌کنندگان سینما تمایلی به خرید امتیاز یک رمان ندارند، چون هزینه‌های ساخت اثر مربوطه افزایش پیدا می‌کند و ترجیح می‌دهند فیلمنامه‌ای را بسازند که یک شخص آن را نوشته و تنها هزینه دستمزد او را پرداخت کنند.

**همه فیلمسازان مهرجویی و فرهادی نیستند
احمد طالبی نژاد با اشاره به اینکه همه فیلمسازان سینمای ایران مهرجویی و فرهادی نیستند که با بهترین رمان‌های جهان آشنا باشند، اظهار داشت: متأسفانه اکثر فیلمسازان جوان ما رمان زیاد نمی‌خوانند و همه آن‌ها هم دوست دارند مؤلف باشند و قصه برای خودشان باشد. اما درمجموع، دلایل کاهش آثار اقتباسی در سینمای ما مواردی بود که ذکر کردم و تمام این دلایل باعث شده که سینمای ایران از برکت ادبیات محروم باشد.

**ناخدا خورشید یکی از بهترین اقتباس‌های سینمای ایران
این منتقد در خاتمه گفت‌وگو با اعلام اینکه یکی از بهترین اقتباس‌های سینمای ایران پس از انقلاب، فیلم «ناخدا خورشید» است که از رمان «داشتن و نداشتن» ارنست همینگوی ساخته شده است، تصریح کرد: فیلم‌های موفق بسیاری با استفاده از ادبیات در سینمای ساخته شده است. فیلم «پری» داریوش مهرجویی که از کتاب یک نویسنده آمریکایی اقتباس شده یا مهمان مامان که ساخته همین کارگردان است و اقتباسی از داستان کتاب هوشنگ مرادی کرمانی است هم از آثار قابل‌توجه این حوزه می‌باشند. «قصه‌های مجید» هم به‌عنوان معروف‌ترین سریالی است که از ادبیات معاصر اقتباس شده است. این اثر به کارگردانی کیومرث پوراحمد ساخته شده است که از کتاب هوشنگ مرادی کرمانی اقتباس شد. اما به هر حال مردم «قصه‌های مجید» را بیشتر با سریالش شناختند تا با کتاب آن.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار11شهریور 97، کد خبر: 83020071، www.irna.ir