شعار سال: مدیران حوزه آب بر این باورند که مسبب اصلی هدررفت آب، مشترکان هستند، پس باید فرهنگ‌سازی در مصرف آب را از مردم آغاز کرد؛ موضوعی که گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس خلاف آن را نشان داده است. در این گزارش آمده کهگیلویه و بویراحمد در تابستان 97 در حالی دچار تنش آبی شده که 2/30 درصد آب شرب تولیدی آب و فاضلاب شهری در این استان به هدر رفته است. بر اساس این گزارش، حجم آب تولیدی استان در سال 97 حدود 43 میلیون متر مکعب و مقدار آب فروخته شده 30 میلیون متر مکعب بوده است. این بدان معناست که در همین تابستانی که شهرهای استان از جمله یاسوج، مادوان، باشت و دیشموک دچار تنش شدید آبی بودند، 13 میلیون متر مکعب آب در استان تولید شده، اما وارد چرخه مصرف نشده و اگر هم شده بنا به دلایلی به حساب نیامده است. هدررفت آب یا به دلیل فرار فیزیکی آب از شبکه توزیع، یا انشعاب‌های مشترکین و بر اثر پوسیدگی یا دستکاری شبکه و کنتورها ایجاد می‌شود. ممکن است این هدررفت به دلیل خطای انسانی، ابزار اندازه‌گیری یا مدیریت راهبری سامانه در اندازه‌گیری دقیق ایجاد شده باشد. استاندارد جهانی هدررفت آب 10 درصد است، این در حالی است که میانگین هدررفت یا آب به حساب نیامده در کل کشور 25 درصد کل آب تولید شده آبفای شهری را تشکیل می‌دهد که با این حساب میانگین هدررفت آب در کهگیلویه و بویراحمد 2/5 درصد بیش‌تر از کشور و 2/20 درصد نیز بیش‌تر از استاندارد جهانی است.

تفاوت معنادار میان تولید و مصرف آب

پس عوامل بسیاری در هدررفت آب از منبع اصلی تا کنتورها وجود دارد که یکی از آن‌ها به مردم بر می‌گردد و آن هم دور زدن کنتور‌های آب یا ایجاد انشعاب‌های غیرمجاز در مسیر شبکه اصلی است که از قضا دستگاه قضا برای برخورد با آن قوانین محکمی وضع کرده است؛ آن‌چنان که در همین کهگیلویه و بویراحمد در سه سال گذشته بیش از 18 هزار انشعاب غیرمجاز جمع‌آوری شده یا به شبکه مجاز پیوسته‌اند؛ انشعاب‌هایی که میزان مصرف آب را بین چهار تا هفت برابر افزایش می‌دهند. اما با وجود جمع‌آوری این حجم از انشعاب‌های غیرمجاز، باز هم کهگیلویه و بویراحمد با 2/30 درصد آب به حساب نیامده در میان پنج استان اول کشور قرار گرفته است؛ استان‌هایی که میان حجم آبی که وارد شبکه آن‌ها شده و حجم آبی که به مصارف مجاز رسیده، تفاوت و اختلاف معناداری وجود دارد. با این حساب چطور می‌توان از مردم خواست که در مصرف آب صرفه جویی کنند، وقتی بخش زیادی از آب تولیدی استان در همان شبکه گم شده یا به هدر رفته است و کسی هم برای هدررفت آن پاسخگو نیست؛ مشکلاتی که مربوط به پوسیدگی شبکه یا مسائل خارج از اختیارات مردم است.

شهروندان چقدر آب هدر می‌دهند؟

این بدان معنا نیست که مردم در هدررفت آب نقشی ندارند، زیرا بخشی از آب تولیدی استان هم در شبکه مصرف به هدر می‌رود، آن‌چنان که مدیرعامل آب و فاضلاب شهری کهگیلویه و بویراحمد می‌گوید: سرانه مصرف آب آشامیدنی در این استان26 درصد از متوسط کشور بالاتر است. علی لدنی‌نژاد می‌گوید: سرانه مصرف آب آشامیدنی در دنیا بین 75 تا 150 لیتر در شبانه‌روز و برای ایرانیان به‌طور میانگین بین 150 تا 180 لیتر و برای کهگیلویه و بویراحمدی‌ها بیش از 220 لیتر در شبانه‌روز است. وی می‌افزاید: مجموع آب اسرافی می‌تواند نیاز بسیاری از خانوارها را برآورده کند و به همین دلیل مدیریت مصرف، تولید و تقاضای آب آشامیدنی با جدیت توسط این شرکت در استان در حال انجام است. لدنی‌نژاد عنوان می‌کند: اجرای طرح‌های جدید آب‌رسانی، ساخت مخازن و خطوط انتقال و افزایش دبی منابع آب از برنامه‌های مدیریت تولید آب آشامیدنی در کهگیلویه و بویراحمد است. وی اضافه می‌کند: کاهش هدرروی و بازسازی شبکه‌های توزیع فرسوده جزو برنامه‌های مدیریت مصرف آب آشامیدنی در کهگیلویه و بویراحمد محسوب می‌شود. مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب شهری کهگیلویه و بویراحمد یادآوری می‌کند: برای مدیریت تقاضای آب آشامیدنی در این استان برنامه‌هایی شامل فرهنگ‌سازی و اصلاح الگوی مصرف اجرا شده و در حال اجراست.

سال پر بارش

این برنامه‌ها در شرایطی است که کارشناسان هواشناسی نیز خبرهای امیدبخشی برای استان کهگیلویه و بویراحمد داشته‌اند. ولی بهره‌مند، کارشناس نام آشنای هواشناسی در این استان، می‌گوید: براساس آخرین آمار بارش سال زراعی (از اول مهرماه تاکنون) در یاسوج 6/451، در سی سخت 5/451، در دوگنبدان 6/364، در دهدشت 456، در لیکک 314 و در امام‌زاده جعفر (ع) 8/349 میلی‌متر بوده است. وی با بیان این‌که میانگین بلندمدت بارش باران در استان کهگیلویه و بویراحمد ۵۵۹ میلی‌متر است، اضافه کرد: میانگین بلندمدت سالانه بارندگی در یاسوج ۷۹۱,۷، در سی سخت 1/675، در دوگنبدان 5/420، در دهدشت 1/485، در لیکک 9/386 و در امام‌زاده جعفر (ع) ۴۰۹ میلی‌متر است.

چگونه تعادل ایجاد کنیم؟

بااین حال در برنامه ششم توسعه تأکید شده که برای حل تنش آبی در استان‌هایی مانند کهگیلویه و بویراحمد سامانه جدید آب‌شیرین‌کن ساخته و بهره‌برداری شود که به نظر می‌رسد قبل از هر اقدامی باید نسبت به اصلاح شبکه توزیع و انشعاب‌های مشترکان برنامه‌ریزی شود. اگرچه مسئولان در دو سال گذشته آمارهایی از کشف و ضبط انشعابات غیرمجاز و برنامه‌های فرهنگی در زمینه مصرف آب ارائه داده‌اند، اما اقدامات انجام شده نتوانسته چندان موثر واقع شود و همچنان بخش قابل توجهی از آب شرب تولیدی استان به مقصد نمی‌رسد و کام تشنه شهرها را سیراب نمی‌کند. آیا می‌توان با مدیریت صحیح منابع آب، اصلاح شبکه و فرهنگ‌سازی مردمی به کلی سایه عطش تابستانه را از سر شهرهای کهگیلویه و بویراحمد برداشت؟ برای پاسخ به این سوال باید بدون فرافکنی هر دستگاهی وظایف و مسئولیت‌های خود را بپذیرد. نباید فراموش کرد موضوع آب یکی از حساس‌ترین موضوعات پیش روی مردم جهان و به تبع آن ایران در آینده نزدیک است. ضمن آن‌که نمی‌توان دلخوش به فاصله هدررفت آب با میانگین کشوری، حتی میزان بارش باران و بالا آمدن تراز سدها شد، زیرا در کشور هم هدررفت آب بالاست و از سوی دیگر استان‌هایی وجود دارند که بامدیریت صحیح هدررفت آب را به 15 تا 16 درصد رسانده‌اند و در صرفه‌جویی در میان مشترکان نیز دستاورد‌های خوبی داشته‌اند و همین دلخوشی به اعداد و ارقام باعث شده که بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس دقیقاً همان استان‌هایی که هدررفت آب تولیدی در آن‌ها بیش‌تر بوده، سال گذشته با بحران آب و به دنبال آن با بحران‌های اجتماعی رو‌به‌رو شوند؛ بحرانی که اگر برای رویارویی با آن تدبیری اندیشیده نشود، فراگیر خواهد شد؛ آن‌چنان‌که معاون سیاسی و امنیتی استاندار کهگیلویه و بویراحمد بر این باور است که مهم‌ترین بحران پیش روی استان در سال‌های آتی بی‌شک آب است. کهگیلویه و بویراحمد با مساحتی حدود ۱۶ هزار و ۲۴۹ کیلومترمربع، سرزمینی مرتفع و کوهستانی با اقلیم سردسیری و گرمسیری است که در جنوب غربی ایران قرار دارد. حجم ذخیره مخازن آب شهرهای استان 131 هزار مترمکعب است. تعداد مخازن آب مناطق شهری استان 53 باب مخزن بتنی استاندارد و تعداد مشترکان آبفای شهری نیز 165 هزار و 500 مشترک است. منابع تأمین آب شهرهای کهگیلویه و بویراحمد شامل 66 حلقه چاه و هفت دهنه چشمه است و بخشی نیز از طریق سد کوثر تأمین می‌شود.

طول شبکه توزیع و خطوط انتقال آب شهرهای کهگیلویه و بویراحمد هم‌اینک به ترتیب یک هزار و 500 و 320 کیلومتر است. 11 ایستگاه پمپاژ آب در کهگیلویه و بویراحمد وجود دارد که در شبانه‌روز 112 هزار و 500 مترمکعب آب را برای استفاده مشترکان مناطق شهری این استان پمپاژ می‌کنند. این استان با هشت شهرستان و 17شهر، نزدیک به 720 هزار نفر جمعیت دارد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته روزنامه سبزینه تاریخ انتشار -----، کدخبر: 61423، www.sabzineh.org