شعار سال :  استعفای محمد جواد ظریف از سمت وزیر امور خارجه ایران بازتاب گسترده‌ای در رسانه ها و شبکه‌های اجتماعی داشت و گمانه زنی‌های متفاوتی را در خصوص دلایل کناره‌گیری او از ادامه حضور در دولت حسن روحانی برانگیخت.محمد جواد ظریف در جریان مذاکرات برجامی و پس از برجام، خصوصا از سال ۲۰۱۵ میلادی به بعد،به یکی از تاثیرگذارترین وزرای کابینه اول و دوم حسن روحانی و دیپلمات های قابل اعتنا در سطوح بین الملل، تبدیل شده بود،لذا کناره گیری بی مقدمه وی، بشدت مورد توجه افکار عمومی قرار گرفته است. گزارش حاضر، اقدام به بررسی برخی از گمانه زنی های مطرح شده در این خصوص نموده است.

ظریف: 

با عرض تبریک به مناسبت میلاد خجسته حضرت فاطمه سلام الله علیها، روز مادر و روز زن ،از بزرگواری مردم عزیز و دلاور ایران و مسئولین محترم در 67 ماه گذشته بسیار سپاسگزارم.  از ناتوانی برای ادامه خدمت و تمام کاستی‌ها و کوتاهی‌ها در دوران خدمت، صمیمانه پوزش می خواهم.

وزیر امور خارجه کشورمان پس از استعفای ناگهانی خود، چند کلمه‌ای به صورت پیامکی درباره این اتفاق سخن گفت: «بعد از عکس‌های ملاقات‌های امروز، دیگر جواد ظریف به عنوان وزیر خارجه در جهان اعتباری ندارد.»

برای شخص بنده مهمترین ملاک این بوده که تلاش کنم دستورات رهبری را اجرا کنم. ما نظر خودمان را همیشه خدمت حضرت آقا می‌فرستیم و بعضی‌ها به همان هم ایراد می‌گیرند که چرا ما نظرات را به ایشان می‌فرستیم.

 آخر به جای اینکه ترامپ را محکوم بکنید، چرا می‌آیید رئیس‌جمهور را محکوم می‌کنید؟ می‌آیید سیاست خارجی را محکوم می‌کنید؟ آن وقت چه نتیجه‌ای دارد؟

 مردم احساس می‌کنند که صدا و سیما با زاویه با این دولت رفتار می‌کند.همکاری با FATF نیست که باعث می‌شود اطلاعات شما لو برود، همکاری نکردن با FATF و قرار گرفتن در فهرست سیاه آن هست که باعث می‌شود که دیگران از شما سوالات بیشتری بکنند.

پیش از این هم چندین بار شایعه استعفای محمدجواد ظریف وزیرامورخارجه دولت روحانی در رسانه ها مطرح شده بود که هر بار تکذیب می شد. اما این بار قبل از طرح شایعات، خود دکتر ظریف در اینستاگرامش، استعفا را اعلام کرد. او استعفا داد تا دولت روحانی یک بازوی پرتوان خود را از دست بدهد. نقش مهم ظریف در پیشبرد مذاکرات هسته ای و تحقق توافق برجام، بر کسی پوشیده نیست. ظریف آبروی دولت اول روحانی بود. اما در دولت دوم روحانی، با خروج آمریکا از برجام از یک سو و افزایش نارضایتی عمومی از عملکرد دولت از سویی دیگر، انتقادات و تهمت ها و تخریب ها علیه ظریف افزایش یافت و او با دست خالی و بدون پشتیبانی جدی ارکان حاکمیت، امکانی برای تغییر شرایط نداشت. شاید اولین پیام استعفای ظریف، ناتوانی او در مقابل مخالفانی بود که در آخرین حرفهایش ردپای آن را می شد پیدا کرد. او گفته بود: نگوئیم مردم ۴۰ سال مقاومت کردند باز هم می کنند؛ پس ما چکاره ایم؟!

**پیام دوم استعفای ظریف، شاید نا امیدی او از تغییر شرایط ایران در حوزه دیپلماسی با توجه به مخالفت های داخلی بود. ظریف در ماه های اخیر به دنبال پیوستن ایران به FATF  بود و تصویر او در یکی از جلسات اخیر مجمع تشخیص مصلحت نظام که به همین منظور تشکیل شده بود و ناامیدی در آن موج می زد در یادها می ماند. شاید ظریف دیگر امیدی به تداوم مسیری که با برجام آغاز شده بود و با خروج آمریکا از برجام دچار دست انداز شده بود، نداشت. چون در داخل هم کارشکنی، حتی توسط کسانی که زمانی از برجام حمایت می کردند و حالا به مخاف برجام تبدیل شده بودند آنقدر زیاد شده بود که دیگر امیدی به تصویب و تایید لوایح نبود.

**پیام سوم این استعفا، افزایش فاصله اعضای تاثیرگذار کابینه با شخص رییس جمهوری است. روحانی در قبال تحولات یک سال اخیر به حدی منفعل عمل کرده که در فاصله یک سال و نیم از تشکیل کابینه، سه عضو کلیدی کابینه اش استعفا را به ماندن ترجیح داده اند و شایعه استعفای یک وزیر کلیدی دیگر هم شنیده می شود. استعفای ظریف، حاوی پیامی به روحانی هم می تواند باشد که از انفعال خارج شود و حداقل درصدی از همان روحانیِ دوران تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری باشد تا لااقل یاران نزدیکش کنارش بمانند.

**پیام چهارم این استعفا، شاید پیامی ناامیدکننده به مردم باشد. حاصل این استعفا، تزریق هر چه بیشتر ناامیدی به مردمی است که همین حالا هم آنقدر زیر فشار مشکلات معیشتی گرفتار شده اند که اگرچه کمتر فرصتی برای اندیشیدن به دلایل استعفای وزیر امور خارجه دارند، اما به دلیل نگرانی از روند تحولات آینده، این موضوع را با نگرانی رصد خواهند کرد. خبر استعفای ظریف برای مردم، نشانه ای از ورود به دوره ای دشوارتر در حوزه دیپلماسی می تواند باشد که آثار داخلی هم با خود دارد. دوره ای که صاحبان برخی تریبونها، به مردم درباره سختی آن در سال آینده هشدار داده اند.

**پیام پنجم استعفای ظریف اما مهمتر است. اگر نمی توانی کار مثبتی انجام دهی و قدمی رو به جلو برداری، بهتر است صندلی وزارت یا مدیریت یا مسوولیت را اشغال نکنی. ظریف ماموریت خود را تمام شده قلمداد می کرد، پس نماند تا مسوولیت انفعال را نپذیرد و این، پیام مهمی برای آن دسته از مسوولانی است که ماندن بر منصب و مقام را اصل می دانند یا حداقل آنکه بدون برداشتن قدمی رو به جلو دچار روزمرگی شده اند. فرقی هم ندارد آن مسوول، رییس دولت باشد یا وزیر و وکیل...

۱- استعفا در هر مقامی نشانه بن بست در اجرای سیاست هاست. ظریف نیز در شرایطی به استعفا روی آورد که ائتلافی از چهره های سیاسی و امنیتی ‌در مجمع تشخیص سیاست خارجی ایران را با عجیب ترین بن بست در قضیه FATF روبرو کرده اند

۲- متن استعفای رئیس کاردان دیپلماسی ایران به نظر صادقانه و به دور از تکلف و تعارف تنظیم شده و با این سخن اش می توان هم داستان شد که طاقت او زیر فشار خرد کننده جبهه مخالفان داخلی برجام طاق شده است . درست برخلاف ایام برجام نشانی از اجماع نظام و حمایت بزرگان به چشم نمی خورد و ظریف احتمالا خود و دولت را در معرکه خطرناک با ترامپ و اسرائیل «تنها» می بیند

۳- روحانی و ظریف یک زوج فکری در سیاست خارجی از قطعنامه ۵۹۸ تا پیمان هسته ای سعد آباد در ۸۴ و پیمان برجام هستند . براین اساس استعفای ظریف نه تنها نشانه اعتراض و نارضایتی از دولت و شخص روحانی نیست بلکه نماد و نمودی از نارضایتی رئیس جمهور به روند تصمیم گیرها است. در واقع زورآزمایی «هسته سخت» قدرت مخالف روحانی است که سیاست خارجی و سکاندار دیپلماسی او را به خط پایان رسانده است

۴- کنار رفتن ظریف در این برهه بس حساس و شکننده برای تندروهای داخل و افراطیون خارج از بولتون تا نتانیاهو و بن سلمان شاید خبر خوش امشب باشد اما بی شک برای نظام سیاسی، جامعه ایران و دنیای دیپلماسی و اروپا شوک سنگین است . ظریف نماد اعتدال و تعامل بود و توقف و کناره گیری او پیامی جز ایست سیاست مذاکره و تعامل با غرب ندارد. بخواهیم یا نخواهیم افکار عمومی جهان او را نماد عقلانیت و معمار برجام می شناسد و اگر تصمیم به ⁧ استعفا⁩ گرفت دلیلی جز این ندارد که میراث اصلی او توسط جناح مخالف برجام ومخالفان FATF با خطر زوال روبرو شده ست.

 روز دوشنبه هفتم اسفند بشار اسد به ایران آمد.وی دو دیدار مهم با مقام رهبری و ریاست جمهوری داشت.

معمولا وزیر خارجه اگر در چنین ملاقات های مهمی در کشور حضور داشته باشد.نخستین چهره ای است که در که رییس جمهور کشورمان را در ملاقات با روسای جمهور سایر کشورها همراهی خواهد کرد. غیبت ظریف در ملاقات بشار  اسد با آیت الله خامنه ای و دکتر روحانی بحث برانگیز بود.

نکته  جالب دیگر اینکه در ملاقات روحانی با بشاراسد، نفر سومی هم وجود داشت و آن فرد کسی جز سردار قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس نبود! اتفاقا حضور سردار سلیمانی با "کت و شلوار" و لباس غیر نظامی در ملاقات روحانی و بشار حاوی نکات تامل انگیزی است. که می تواند پیام های خاصی در بر داشته باشد!

استعفای ظریف درشامگاه دوشنبه ۷ اسفند ۹۷ قطعا دلایل برجسته و  خاصی دارد.

دلیل اول:شاید ظریف تاریخ مصرفش به اتمام رسیده است و ظرفیت حضور در چنین دیدارهایی را از دست داده است!

دلیل دوم : فشارهای پنهان بر رییس جمهور، کار را به جایی رسانده که برای ملاقات با بشار از ظریف دعوت بعمل نیامده باشد.
دلیل سوم : شاید تصمیم براین است که با توجه به تحولات آتی در سیاست خارجی افرادی مانند امیر عبدالهیان،سکان هدایت دستگاه دیپلماسی کشور را بر عهده گیرد.
دلیل دیگر استعفای ظریف شاید تصمیم خروج احتمالی ایران از برجام  است که این امر با حضور ظریف در وزارت خارجه عملا امکانپذیر نیست.

 این که چرا سردار قاسم سلیمانی درملاقات دو رییس جمهور آنهم بدون حضور ظریف شرکت کرده نکته مهمی است که مورد بحث و محور گفتگوی تحلیل گران سیاسی در ساعات آینده  خواهد بود.

استعفای ظریف بطور حتم شوک و  تاثیر خاصی طی  روز سه شنبه در بازارهای مالی،بورس و ارز  در پی خواهد داشت.

چنانچه رییس جمهور استعفای ظریف را بپذیرد،مثلث افراطیون تهران،تل آویو و واشنگتن خرسند خواهند شد.

درست در زماني كه پرونده ايران با قطعنامه هاي متعدد شوراي امنيت، ذيل فصل هفتم منشور ملل بررسي مي شد و ايران از منظر حقوق بين الملل خطري براي صلح و امنيت جهاني محسوب مي شد و دقيقا در زماني كه تحريم هاي ضدايراني به اوج خود رسيده و منابع ارزي داخلي هم ته كشيده بود، متخصص ترين ديپلمات ايراني سكان وزارت خارجه و مذاكرات هسته اي را در دست گرفت و مصدق وار به دفاع از ايران در مجامع مختلف جهاني پرداخت.

تلاش هاي واقعا شبانه روزي او جواب داد، قطعنامه هاي شوراي امنيت عليه ايران لغو شدند، تحريم ها يكي يكي از بين رفتند، سرمايه گذاران خارجي به ايران سرازير شدند، شهرهاي توريستي ايران بعد از سالها رنگ گردشگران پرشمار خارجي را به خود ديدند، ناوگان هوايي فرسوده ايران در مسير نوسازي قرار گرفت، رونق به صادرات  بازگشت، رشد اقتصادي ايران بعد از سالها مثبت و نرخ ارز تثبيت شد و ...

همه اين ها مردمان ميهن دوست ايران را خرسند و اميدوار كرده بود اما رقباي سياسي ، دلواپس اين اتفاقات خوب بودند و در صدد راهي براي زمين زدن ظريف و برجام ؛ تا اين كه شگفتانه تاريخ معاصر به دادشان رسيد: ترامپِ ضدبرجام رييس جمهور آمريكا شد؛ اتفاقي خارج از اراده ظريف و حتي دموكرات هاي خود آمريكا.

بعد از آن همنوايي ديدني و عجيبي بين دلواپسان و ترامپ عليه برجام شكل گرفت. ترامپ كوشيد ايران را در جهان منزوي كند و دلواپسان در صدد زدن ريشه هاي داخلي برجام و هرگونه گفت و گو و تعامل با دنيا برآمدند.
دستگاه تبليغي دلواپسان با بي انصافي ، ناسپاسي و بي مروتي تمام، برجام كه راه تنفسي ايران را باز كرده بود را همانند يك خيانت جلوه دادند و در همان حال راه هاي ديپلماسي را بستند چندان كه تنها مسير قانوني ايران براي مبادلات بانكي ( FATF) را نيز مسدود نگه داشتند .

ظريف مشاهده كرد كه نه خدمت بزرگ و  تاريخي اش ارج نهاده مي شود و نه اجازه دارد علم ديپلماسي  را آنگونه كه مي داند و اقتضاي نفع كشور است ، به كار گيرد، گو اين كه نه وزير خارجه ايران كه كه موجودي است براي توجيه در خارج و فحش خوردن در داخل! بنابراين چرا بايد مي ماند؟ خاصه آن كه او اساسا نيازمند پست وزارت نبود و برعكس، اين دستگاه ديپلماسي ايران بود كه از او اعتبار مي گرفت.

استعفاي نماد بارز ديپلماسي مي تواند نشانه هشدار دهنده اي باشد مبني بر اين كه ديپلمات ترين فرد ايران دريافته است كه اراده اي براي ديپلماسي در كشور وجود ندارد و سررشته امور در دست كساني است كه باوري به ديپلماسي ندارند.

درست یک روز قبل استعفا، ظریف در دانشگاه تهران به کسانی که دنبال "جدا شدن از دنیا و درگیری با دنیا هستند” توپید و به خود دولت روحانی هم انتقاد کرد که نمی‌شه از مردم انتظار مقاومت داشت و هیچ کاری برای آسایش مردم نکرد.

بنظر برخی اصرار ظریف بر استعفا که ریشه در متن و حاشیه برجام دارد، حتی اگر پذیرفته نشود، جلوه کاملی از فروپاشی دیپلماسی دولت روحانی است.

اصرار ظریف بر استعفا که ریشه در متن و حاشیه برجام دارد، حتی اگر پذیرفته نشود، جلوه کاملی از فروپاشی دیپلماسی دولت روحانی است؛

۲۰ دی ماه امسال وقتی رسانه‌ها دنبال تأیید یا تکذیب خبر استعفای محمدجواد ظریف بودند، علیرضا معزی، دبیر شورای عالی اطلاع‌رسانی دولت در اکانت توئیترش نوشت که این اخبار، «شایعه» و یک «طراحی پیچیده» از سوی «جریانی مشکوک» است و نتیجه‌اش «بازی در زمین ترامپ» و نا امید کردن مردم است.
پست اینستاگرامی امشب، ۶ اسفند که توسط محمدجواد ظریف منتشر شد اما نشان داد که این خبر، «شایعه» نبود، غیبت ظریف در دیدارهای بشار اسد با رهبر معظم جمهوری اسلامی و رئیس‌جمهور ایران اتفاقی نبوده و بر اساس برخی گزارش‌ها، نقش مهمی در اصرار دوباره ظریف بر استعفا داشته است.

ممکن است این «واقعیت» فردا صبح رنگ دیگری به خود بگیرد و با رد استعفای ظریف او کماکان وزیر امور خارجه دولت روحانی باشد، ولی این پرسش مهم به قوت خود باقی است که چرا او که در ماه‌های اخیر به نماد دفاع از منافع کلان حکومت جمهوری اسلامی و سخنگوی «محور مقاومت» تبدیل شده بود، چند ساعت بعد از اینکه در جمع اساتید و دانشجویان دانشگاه تهران از «مقاومت» سخن گفت، استعفا کرد؟"

ظریف در صفحه رسمی اینستاگرام خود که تیک آبی دارد، خبر استعفایش را اعلام کرد. کسی که از دوره دبیرستان تا سالهای پایانی دولت دهم در آمریکا زندگی کرده، بعد از تحمیل توافقنامه های ننگین از جمله توافق برجام و در حالی که از تحمیل FATF، CFT و پالرمو ناامید شده است، همزمان با سفر محور مقاومت (بشار اسد) به ایران از سمت خود استعفا داد.
اکنون دستگاه قضایی باید ظریف را ممنوع الخروج و به نقش وی در تحمیل تحریم های جدید و همچنین حضور عناصر جاسوس در تیم وی رسیدگی کند. 

 برای پی‌بردن به میزان اهمیت استعفای ظریف، کافیست به انعکاس خبر استعفای وی در کسری از دقایق در رسانه‌های جهان پی برد ...

سخنگوی وزارت امور خارجه آمریکا اعلام کرد که این کشور گزارش‌های مربوط به استعفای محمدجواد ظریف را از نزدیک و به دقت دنبال می‌کند. مایک پامپئو، وزیر امور خارجه آمریکا هم به خبر استعفای ظریف واکنش نشان داد.

رییس دستگاه دیپلماسی آمریکا در صفحه توییتر خود با تأکید بر این که سیاست واشنگتن در قبال ایران تغییر نیافته است، نوشت که از استعفای ظریف مطلع شده‌ و خواهد دید که این استعفا پذیرفته می‌شود یا خیر.

توییت وزارت خارجه رژیم صهیونیستی در خصوص استعفای ظریف:

رژیم صهیونیستی نیز نتوانست خوشحالی خود را کتمان کند. این رژیم در صفحه رسمی توییتر وزارت خارجه خود، با نسبت دادن اتهام «دروغ‌گویی» به محمدجواد ظریف، به خبر استعفای وزیر امور خارجه ایران واکنش نشان داد.

واکنش نخست وزیر رژیم‌ صهیونیستی به استعفای محمد جواد ظریف:

ظریف رفت، چه بهتر که رفت. تا زمانی که من هستم، ایران به سلاح اتمی دست پیدا نخواهد کرد.

معمار توافق هسته‌ای استعفا کرد، استعفای ظریف غیرمنتظره بود.

- با این اوضاع گرونی و فشار مشخصه که کسی که ظریف باشه نمیتونه تحمل کنه باید بگردن یدونه کلفت رو بزارن جاش.

- تنها چیزی که می‌تونه استعفای ناگهانی و لابد بسیار احساسی ظریف رو در این ساعت شب توضیح بده این احتماله که سفر غیرمنتظره‌ اسد بدون اطلاع و هماهنگی با او انجام شده.

- الان که ظریف رفته کل هیئت دولت باید دیکشنری نصب کنن.

- الان بابای ظریف داره بهش میگه پسر احمق حداقل تا شب عید صبر می کردی، عیدی و سنواتت رو می گرفتی بعد استعفا میدادی.

- آقای ظریف شما می گفتی که ما افتخار می کنیم به خاطر فلسطین زیر فشاریم چی شد پس؟ کاش یه ذره دیگه تحمل میکردی، ما مردم چجوری می تونیم استعفا بدیم؟

- با توجه به لقب امیرکبیر زمان که به ظریف دادن، درستش این بود که مثل اون بزرگوار به جای استعفا میرفت حموم رگ شو میزد.

*** تحلیل دکتر قلی نیا : 

دکتر قلی نیا در خصوص سناریوهای استعفای آقای ظریف بیان داشتند که، این استعفا را می توان از چهار منظر سناریو سازی نموده و مورد تحلیل قرار داد. این چهار منظر عبارتند از:

- سناریوسازی استعفا از بعد عاطفی- احساسی : برخلاف ظاهر دائما خندان ظریف،برخی از همکاران او، وی را فردی نسبتا عصبی ، زود رنج و حساس ارزیابی می کنند. غلیان احساسات و رنجیدگی از عدم اطلاع دهی به وی ، مبنای این سناریو قرار گرفته است. استفاده از ظرفیت رسانه های اجتماعیبرای اعلام استعفا،یکی از مهمترین ادله های تائید کننده این سناریو است. لازم بذکر است که در صورت واقعیت این سناریو، به هیچ وجه نباید اجازه تکرار آن توسط هیچ مقام سیاسی را داد.

- سناریوسازی استعفا از بعد سازمانی- حزبی : در این سناریو، فرض بر راه اندازی نوعی بازی جناحی بین حاکمیت و حکومت قرار داشته و سناریو معتقد است که این استعفا می تواند منجر به اخذو گرفتن امتیازات خاص برای رئیس جمهور شود. الفاظ و گله گذاری مورد استفاده دکتر ظریف در روند استعفا از آقای روحانی نیز ، جزیی از این بازی سیاسی تفسیر می شود. گرایش دهی این سناریو به سمت اختلاف های احتمالی روحانی با ظریف نیز به ظاهر درست نخواهد بود. چرا که ، نشانگان این اختلاف از قبل ، دیده نشده است.

- سناریوسازی استعفا از بعد راهبردی: در این سناریو، فرض بر این است که جهت مقابله با دشمن ،موقعیت و یا موضع خاصی، نیازمند فرد جدیدی با توانمندی های ویژه و آشنا به انجام این ماموریت هستیم. طبق این سناریو، تغییر ظریف در پشت پرده تعریف شده و دکتر ظریف، برای حفظ ظاهر داستان، اقدام به استعفا نموده است. برخی از افراد نیز راهبردی بودن را به گونه ای دیگر تفسیر نموده و معتقدند که با راه اندازی یک بازی راهبردی جهت شناسایی جریان های منطقه ای و بین المللی حمایت کننده و مخالف استعفای دکتر ظریف، می توان گام های بعدی بازی انجام شده و در حال انجام ، برخی از جریانات را حدس زده و تحلیل نمود.

- سناریوسازی استعفا از بعد تئوری توطئه و وابستگی : این سناریو، با نگاهی بدبینانه به داستان استعفا و مختصات زمانی و موقعیتی آن نگاه می کند. بر طبق این سناریو، استعفای دکتر ظریف در چنین شرایط و موقعیتی، فقط می تواند نشانه ای از وابستگی ها و علامت تائیدی بر انحراف وی از خط انقلاب باشد. این سناریو معتقد است که ، حتی با وجود اصرار دکتر ظریف به استعف، وی می توانست با اندکی تامل و صبوری، استعفای خود را در چند روز آینده تسلیم رئیس جمهور نموده و رسانه ای کند.

بنظر می رسد از بین چهار سناریوی بیان شده، وزن سناریوی اول، از سایر سناریوها بیشتر بوده و با اندکی تدبیر می توان مدیریت امور نمود.