شنبه ۲۰ ارديبهشت ۱۴۰۴ - 2025 May 10 
خواهرخواندگی پیمانی است برای ایجاد رابطه‌ای دوستانه و هدفمند که با هدف تبادل اطلاعات، تجارب و توسعه مناسبات فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی، بین یک جامعه شهری و جامعه شهری مشابه خارجی آن برقرار می‌شود.
شعارسال: کلانشهر اصفهان با ۱۳ شهر جهان قرارداد خواهرخواندگی امضاء کرد، آیا تاکنون به‌معنای واقعی در ابعاد مختلف مربوط تأثیرگذار بوده است؟ برآیندها نشان می‌دهد متأسفانه اصفهان نتوانسته در 30 سالی که از پیوند با خواهرشهرهایش می‌گذرد، از این ظرفیت‌ها بهره‌برداری کافی را داشته باشد، در ماجرای خواهرخواندگی‌های اصفهان حرف و سخن زیاد است؛ پاشنه این در اما بر دیپلماسی شهری می‌چرخد؛ این‌که چگونه می‌توان از برخی از این قراردادها که هیچ تعهدی هم برای طرفین ایجاد نمی‌کند، برای توسعه بخش‌های مختلف شهر اصفهان بهره گرفت.
اصفهان بیش‌تر از هر چیز به میراث‌فرهنگی و بناهای تاریخی‌اش شهره است؛ شهری که برای ایران بیش‌تر به شهرموزه می‌ماند و به همین دلیل ظرفیت‌های گردشگری زیادی دارد؛ اما اصفهان با چند شهر از خواهرخوانده‌هایش از این منظر سنخیت و پیوند واقعی دارد؟ و اگر پیوندی واقعی وجود داشته، آیا توانسته از ظرفیت خواهرخواندگی‌اش برای معرفی پتانسیل‌های گردشگری‌ای که به‌موجب این میراث‌فرهنگی ایجاد شده، بهره کافی ببرد؟ و باز هم اگر چنین پیوندهای واقعی و متناسب با شهر اصفهان وجود داشته، آیا مدیران شهری توانسته‌اند از تجربه‌ها و همکاری‌های کارشناسی آن‌ها از دریچه دیپلماسی شهری استفاده کنند و در حفظ و نگهداری میراث‌تاریخی و فرهنگی شهر قدمی بردارند؟ آن‌ها تا چه اندازه توانسته‌اند از تجربیات موفق آن‌ها به‌جا و اصولی در شهر اصفهان استفاده کنند، بدون آن‌که به میراث تاریخی و طبیعی باغ‌موزه اصفهان لطمه‌ای زده باشند؟
این‌ها سوالاتی است که در صورت داشتن پیوند واقعی و سنخیت و تناسب اصفهان با خواهرشهرهایش پاسخ خواهد داشت. برخی کارشناسان معتقدند که بسیاری از قراردادهای خواهرخواندگی اصفهان، صوری و بدون هدف‌گذاری مشخص بوده و از این گذشته، برآورد آن‌ها از نتیجه پیوند اصفهان با خواهرشهرهایش به‌طور تقریبی هیچ یا ناچیز است.
از الگوهای مالزیایی تا تجربه‌های آلمانی در اصفهان
شهرداری اصفهان در سایت خود حاصل پیوندهای اصفهان با خواهرشهرهایش را تحولاتی می‌داند که در این سال‌ها در اصفهان رخ داده، اما هیچ اشاره‌ای به این‌که کدام تحولات مورد نظر بوده، نشده است. باغ پرندگان، باغ گل‌ها و باغ پروانه‌ها در اصفهان از نتایج الگوبرداری مدیریت شهری اصفهان از کوالامپور، خواهرشهر مالزیایی‌اش بوده که با مشارکت بخش خصوصی اجرا شده‌اند.
طرح‌هایی که گرچه از نگاه بسیاری از مدیران شهری امروز و دیروز اصفهان از تجربه‌های موفق به‌حساب می‌آیند، اما فعالان محیط‌زیست و میراث طبیعی با جانمایی برخی از آن‌ها به‌دلیل تخریب چهره طبیعی پهنه ناژوان مخالف بوده و آن‌ها را حاصل الگوبرداری‌های غیراصولی از خواهرشهرهای اصفهان می‌دانند.
اصفهان در فرآیند تبدیل زباله به کمپوست یا تجهیز سیستم حمل‌ونقل عمومی و پروژه‌های خورشیدی از تجربه‌ها و نظرات کارشناسی خواهرشهرهایش مثل فرایبورگ استفاده کرده است.
تبادل دانشجو بین اصفهان و برخی خواهرشهرها و هم چنین سفرهای دوجانبه و برگزاری رویدادهای فرهنگی برای معرفی پتانسیل‌های گردشگری اصفهان از دیگر اقداماتی هستند که همواره مدیران شهری و دیگر مسئولان، آن‌ها را در راستای پیوند و همکاری اصفهان و شهرهای خواهرخوانده‌اش می‌دانند.
اصفهان و توسعه پایدار در تاریک و روشن دیپلماسی شهری
معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و رونق گردشگری شهرموزه اصفهان یکی از نتایج مورد انتظار دیپلماسی شهری اصفهان با خواهرشهرهایش است. شواهد نشان می‌دهدکه تاکنون پیوند اصفهان و خواهرشهرهایش نتوانسته بر رونق گردشگری این شهر بیفزاید و شاید یکی از دلایل آن هم حضور کمرنگ بخش خصوصی باشد.
از سوی دیگر شهرداری به‌عنوان متولی دیپلماسی شهری بین خواهرشهرها کم‌تر توانسته به‌عنوان تسهیل‌گر، ارتباط موثری بین نهادهای اجرایی یا بخش خصوصی دو شهر ایجاد کند. به‌واقع برای این‌که دستگاه‌هایی اجرایی یا بخش خصوصی بتوانند از ظرفیت‌های همکاری و کارشناسی خواهرشهرها بهره‌برداری کنند، باید دید مدیریت شهری چقدر برای این مهم در دیپلماسی شهری قدم‌های موثری برداشته و تلاش کرده است. آن‌ها چقدر به نظر کارشناسان و دغدغه‌های آن‌ها اهمیت داده‌اند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان در پاسخ به این پرسش که به‌عنوان متولی اصلی میراث‌فرهنگی و گردشگری شهر چقدر توانسته‌اند از دریچه دیپلماسی شهرداری اصفهان با خواهرشهرها بهره‌مند شوند، می‌گوید: وقتی از موضوعات مختلف همکاری بین شهرهای خواهرخوانده صحبت می‌کنیم، در هر موضوعی که باشد، عوامل مدیریت شهری هستند که آن را راهبری می‌کنند. یکی از اشکالاتی که وجود دارد، این است که کم‌تر در بحث دیپلماسی شهری از دستگاه‌های دیگر استفاده شده است.
وقتی در بحث خواهرخواندگی‌ها قرار است از ظرفیت‌های مختلف استفاده شود، باید از دستگاه‌های مختلف هم خواسته شود که در این پیوند و همکارهای مشترک شرکت کنند.
فریدون الله‌یاری معتقد است که شهرداری باید بتواند از دیپلماسی شهری به‌عنوان تسهیل‌گر، راه را برای همکاری‌های دوجانبه باز کند؛ مسلم است که شهرهای خواهرخوانده می‌توانند در گردشگری تأثیر زیادی داشته باشند یا در بحث مرمت بناهای تاریخی همکاری‌های مشترک داشته باشند.
وی ادامه داد: اداره‌کل میراث‌فرهنگی اصفهان از طریق دیپلماسی فرهنگی حوزه وزارتی خودش بحث‌های مرمتی، معماری و گردشگری را با بسیاری از کشورهای دنیا پیگیری می‌کند، اما الله‌یاری معتقد است می‌توان از ظرفیت‌های خواهرخوانده‌های اصفهان هم استفاده و این موضوع را باید در حوزه دیپلماسی شهری جست‌وجو کرد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان ادامه داد: ارتباط با شهرهای خواهرخوانده باید فراتر از نشست‌ها، رویدادها و سفرها صورت گیرد؛ وقتی برای شهر اصفهان با شهر دیگری در حوزه گردشگری تعاملاتی تعریف می‌شود، دستگاه‌های متولی حاکمیتی که طبیعی است در حوزه سیاست‌گذاری برنامه‌ریزی می‌کنند، ولی باید ببینیم که در این ارتباطات تا چه میزان آژانس‌ها، هتلداران و فعالان صنعت گردشگری به‌عنوان یک بخش خصوصی فعال درگیر شده‌اند؟! آن زمان می‌توان ارزیابی کرد که این ارتباطات چه خروجی و نتیجه‌ای داشته است.
برای فعال کردن قرارداد خواهرخواندگی باید هزینه کرد
نماینده وزارت خارجه در اصفهان بر این باور است که حتی اگر استفاده‌ای از قراردادهای خواهرخواندگی نشود و صرف قراردادی بسته‌شده باشد، همان کفایت می‌کند.
علیرضا سالاریان با اشاره به لزوم سفرهای هیئت‌های استانی و شهرداری به شهرهای خواهرخوانده می‌گوید: باید برای معرفی برند و اعتبار اصفهان در جهان هزینه کرد. ما می‌توانیم از طریق اصفهان با دیپلماسی عمومی با دنیا تعامل داشته باشیم. برای فعال کردن قرارداد خواهرخواندگی باید هزینه کرد.
وی در ادامه با انتقاد از برخی تفکرات مبنی بر مطالبه خروجی سفرها می‌گوید: دستاوردها را نمی‌شود شمرد یا چرتکه انداخت. در مقابل این دیدگاه، وقتی رفت‌وآمد بشود، حداقل دستاورد برای اصفهان رونق گردشگری و صنایع‌دستی خواهد بود. مشکل ما این است که برخی می‌گویند این سفرها چرا باید صورت بگیرد. با این تفکر و با این تنگ‌نظری‌ها نمی‌توانیم اصفهان را آن‌طور که در خور و شأن اصفهان است، به دنیا معرفی کنیم.
رونق گردشگری اصفهان از واقعیت تا عمل
یک پژوهش دانشگاهی با عنوان «بررسی نقش شهرهای خواهرخوانده اصفهان در توسعه گردشگری این شهر» نشان می‌دهد شهرهای خواهرخوانده اصفهان نقشی در توسعه گردشگری این شهر نداشته‌اند.
محمد زاهدی، پژوهشگر گردشگری، در این مورد به ایرنا می‌گوید: یکی از حوزه‌هایی که باید طرف توجه بوده و منظور از ایجاد روابط خواهرخواندگی را توجیه کند، توسعه روابط گردشگری بین شهرهای خواهرخوانده است. در پژوهشی که در سال ۱۳۹۳ انجام پذیرفت، با کمال تأسف روشن شد که این شهرهای خواهرخوانده تأثیری ملموس بر توسعه گردشگری شهر اصفهان نداشته‌اند.
وی معتقد است که اگر برنامه‌ریزی دقیق و صحیحی در حوزه بازاریابی اصفهان به‌عنوان مقصد گردشگری در شهرهای خواهرخوانده انجام شود، می‌توان از این ابزار دیپلماسی شهری بهره‌برداری کرد. برنامه‌ریزی و دخیل کردن بخش خصوصی و پشتیبانی این بخش از سوی نهاد دولت و بخش عمومی از نگاه او چاره توفیق در جذب گردشگر از خواهرخوانده‌های شهر اصفهان است.
زاهدی تصریح کرد: تردد هیئت‌های مختلف به‌طور معمول میان نهاد عمومی یعنی شهرداری‌های آن‌ها انجام می‌پذیرد، لیکن از آن‌جا که نقش شهرداری در توسعه گردشگری در حوزه تسهیل امور معنی می‌یابد، پس شهرداری‌ها به‌عنوان یک نهاد عمومی باید زمینه حضور فعالان گردشگری با تأکید بر فعالان بخش خصوصی گردشگری اصفهان در شهرهای خواهرخوانده و برعکس را تأمین و تسهیل کنند.
وی اضافه کرد: رفتارهایی ازقبیل دیپلماسی شهری رفتارهای متقابل هستند؛ بنابراین ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که در پی جذب گردشگر از خواهرخوانده‌هایمان باشیم و برای مثال با برگزاری هفته‌های فرهنگی و نمایشگاه‌های اختصاصی یا اعزام هیئت‌های تخصصی گردشگری به طرف مقابل، فضا را برای طرف مقابل باز نکنیم، یعنی اگر باید به بارسلون رفت و هفته فرهنگی اصفهان یا نمایشگاه تخصصی اصفهان را با حضور متولیان حوزه گردشگری در دولت، نهادهای عمومی، هنرمندان، صاحبان حرف و صنایع‌دستی، راهنمایان تور و دفاتر خدمات گردشگری، مالکان امکانات اقامتی و دیگر فعالان گردشگری در این شهر برگزار کرد، آیا آماده برنامه متقابلی از سوی بارسلون در اصفهان هستیم یا این ابتکار عمل ممکن است برخی را مورد پسند نیاید؛ چراکه وقتی به یاد بارسلون می‌افتیم، این تنها معماری و جلوه‌های تاریخی آن نیست که جذاب است و آیا پذیرای هنر مدرن، فرهنگ جاری، موسیقی اسپانیولی هم هستیم یا باید آن‌ها را فاکتور بگیریم؟
جای خالی بخش خصوصی در دیپلماسی شهری اصفهان
رئیس کمیته برند گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان گفت: تا بخش خصوصی واقعی، اختیارات، مسئولیت‌ها و مصونیت لازم و کافی درخصوص تصمیم‌گیری و اجرا را در شهر برعهده نداشته باشد، هیچ اتفاق مهمی نخواهد افتاد.
وی معتقد است: خواهرخواندگی کاربرد تشریفاتی دارد و احیاناً چند سفر و مأموریت متقابل اداری برای دست‌اندرکاران مهیا می‌کند و نباید بیش از آن انتظاری داشت.
در پی تعاملات اخیر مدیریت شهری با فرایبورگ، خواهرشهر آلمانی اصفهان، اتاق بازرگانی این دو شهر با هم قرارداد خواهرخواندگی امضاء کردند، اما گویا این معاهدات در چنبره سیاست محدود شد.
گوهریان در این خصوص می‌گوید: به‌هرحال تا زمانی که جایگاه و محدوده‌های سیاست و اقتصاد در نقشه قدرت کشور بر کارآمدی و منطق مشخص نشود، نباید منتظر اتفاقات مهمی بود. ارتباطات طرفین خواهرخواندگی باید به لایه‌های مردمی، اصناف، هنرمندان، فعالان اجتماعی و خیران نفوذ کند و در آن‌صورت است که می‌توان انتظار اثرگذاری واقعی از آن داشت.
وی درخصوص آنچه که در زمان حاضر مدیران شهری تحت عنوان طرح «اصفهان، شهر گردشگری، هنر و میراث» پیش روی توسعه گردشگری اصفهان قرار دادند، بیان کرد: انتخاب گردشگری به‌عنوان یک انتخاب استراتژیک برای توسعه شهر اتفاق مهمی است که در ارکان مدیریت شهری دیده می‌شود. ماهیت این صنعت به‌گونه‌ای‌است که نمی‌تواند دولتی باشد؛ این هم خوب است، ولی نگرانی در عدم تمرکز عوامل تأثیرگذار و تشتت آرا در موارد این حوزه است.
گوهریان ادامه داد: شهر ما در ابتدای راه و صنعت گردشگری است. این‌که بتوانیم راهی نو و منبعث از فرهنگ، تاریخ و مزیت‌های خودی بیافرینیم که هم جذاب باشد و هم در چارچوب موازین ارزشی، عرفی و دینی کاری است بزرگ که در آن تقلید کور از مدل‌های خارجی جایگاهی نخواهد داشت. اصفهان باید گردشگری متناسب خود را خلق کند.
از پیوندهای واقعی تا قراردادهای صوری خواهرشهرها
شیآن، کوالالامپور، فلورانس، یاش، بارسلونا، ایروان، کویت، فرایبورگ، هاوانا، لاهور، سن‌پترزبورگ، داکار و بعلبک شهرهایی هستند که در سال‌های گذشته با اصفهان پیمان خواهرشهری بستند. پیمان‌هایی که به‌زعم بسیاری از کارشناسان و حتی مدیران شهری و فعالان گردشگری در برخی موارد هدف‌گذاری مشخصی نداشته و نتوانسته‌اند کمکی به توسعه اصفهان کنند.
کارشناسان حوزه گردشگری می‌گویند که برخی از این شهرها از اهمیت اقتصادی چندانی برای آن‌که بتوانند مبدأ ارسال گردشگر به اصفهان باشند، برخوردار نیستند.
رئیس کمیسون اقتصاد و گردشگری شورای شهر اصفهان دراین‌باره می‌گوید: برخی از شهرهایی که اصفهان با آن‌ها قرارداد خواهرخواندگی دارد، شهرهایی هستند که هیچ تناسبی با اصفهان ندارند و ارتباط بین ما و آن‌ها نمی‌تواند قاعدتاً کمکی به توسعه اصفهان کند.
نصیر ملت افزود: درواقع در این سال‌ها ارتباط و دیپلماسی با خواهرشهرهایی که بتوانند در ابعاد مختلف چه برای بخش مدیریت شهری و چه برای دستگاه‌های اجرایی و دولتی و چه برای بخش خصوصی شهر دستاوردها و به‌نوعی کمک‌کننده برای توسعه ایجاد کنند، در اولویت نبوده است.
وی از طرحی می‌گوید که قرار است او در کمیسیون اقتصادی و گردشگری تهیه کند تا در شورای شهر بررسی شود. طرحی که به‌نوعی به اصلاح فرآیند انتخاب خواهرخوانده ها و چگونگی همکاری با آن‌ها خواهد پرداخت. به‌گفته ملت، کمیسیون اقتصاد و گردشگری شورای شهر به‌دنبال این است که با تصویب این طرح هم درخصوص نوع ارتباط با خواهرخوانده‌های موجود و هم درخصوص انتخاب خواهرخونده‌های جدید و چگونگی همکاری و برداشت از این خواهرخواندگی‌ها جمع‌بندی مثبتی در راستای توسعه اصفهان داشته باشد.
پرسش برخی کارشناسان این است که برای بهره‌برداری از پیوند خواهرشهرها به نوان ابزار دیپلماسی شهری چقدر بخش خصوصی و همین‌طور نهادهای اجرایی در طرح مذکور و همین‌طور سند دیپلماسی شهری که به‌تصویب شورا رسیده، سهیم خواهند شد تا بتوانند از ظرفیت‌های همکاری بیش‌تری استفاده کنند؛ همکاری‌هایی که می‌توانند به توسعه اصفهان در زمینه‌های گردشگری، فرهنگی و اقتصادی بینجامد.
این عضو شورای شهر اصفهان در پاسخ این سوالات تصریح کرد: برای هماهنگی تشکیل اولین جلسه بین دستگاه‌های اجرایی مرتبط استان با استانداری مکاتبه کرده‌ایم. این جلسه به‌طور مشخص درخصوص هم‌اندیشی چگونگی همکاری بین اصفهان و سن‌پترزبورگ است؛ البته این جلسه درمورد سن‌پترزبورگ می‌تواند نمونه‌ای برای نگاه ما برای ارتباطات با خواهرشهرهای دیگر هم باشد.
او در ادامه با اشاره به اهمیت حمایت از بخش خصوصی درباره موضوع خواهرشهرها یادآور می‌شود: تلاش‌ها بر این است که اگر قرار است از این به بعد سفرهایی اتفاق بیفتد، گروه‌های مختلف بتوانند در این سفرها با مدیران شهری همراه شوند و به‌واسطه این همراهی ظرفیت‌های فعال را شناسایی کنیم.
وی ادامه داد: نمونه مشخص دراین‌باره سفر اخیر به سن‌پترزبورگ بود که دو نفر از اتاق بازرگانی، نمایندگان مدیریت شهری اصفهان را همراهی کردند. در این سفر نشست مشترکی با اعضای اتاق سن‌پترزبورگ برگزار و ظرفیت‌های دو طرف برای همکاری معرفی شد. نتیجه کار به این شکل بود که دو کارگروه از سن‌پترزبورگ و اصفهان ظرفیت‌های بالقوه دو شهر را شناسایی کنند و در نهایت نشست مشترکی با حضور مدیران ارشد سن‌پترزبورگ برگزار شود و تفاهم‌نامه نهایی را که ظرفیت عملیاتی شدن داشته باشد، به امضاء برسانیم.
باید منتظر بود و دید طرحی که رئیس کمیسیون اقتصاد و گردشگری شورای شهر اصفهان می‌گوید چقدر از کارشناسان و فعالان گردشگری و اقتصادی استفاده خواهد کرد و آیا می‌تواند به‌عنوان یک طرح عملیاتی گره‌گشای ماجرای پرحاشیه خواهرشهرهای اصفهان باشد، یا این‌که در دیپلماسی شهری می‌تواند بخش خصوصی را به صحنه بیاورد. این اما مستلزم گذشت زمان است و باید دید شورای پنجم و مدیریت شهری در جبران کوتاهی مدیران پیشین چه راهبردها و راهکارهای را پیش خواهند گرفت و در فرازونشیب دیپلماسی شهری با خواهرشهرهای اصفهان چه قدم‌هایی برمی‌دارند. امید که همه اهداف پیمان‌نامه‌های خواهرخواندگی در همه‌جای کشور به‌معنای واقعی اجرایی شود.
اصفهان بیش‌تر از هر چیز به میراث‌فرهنگی و بناهای تاریخی‌اش شهره است؛ شهری که برای ایران بیش‌تر به شهرموزه می‌ماند و به همین دلیل ظرفیت‌های گردشگری زیادی دارد؛ اما اصفهان با چند شهر از خواهرخوانده‌هایش از این منظر سنخیت و پیوند واقعی دارد؟ و اگر پیوندی واقعی وجود داشته، آیا توانسته از ظرفیت خواهرخواندگی‌اش برای معرفی پتانسیل‌های گردشگری‌ای که به‌موجب این میراث‌فرهنگی ایجاد شده، بهره کافی ببرد؟ و باز هم اگر چنین پیوندهای واقعی و متناسب با شهر اصفهان وجود داشته، آیا مدیران شهری توانسته‌اند از تجربه‌ها و همکاری‌های کارشناسی آن‌ها از دریچه دیپلماسی شهری استفاده کنند و در حفظ و نگهداری میراث‌تاریخی و فرهنگی شهر قدمی بردارند؟ آن‌ها تا چه اندازه توانسته‌اند از تجربیات موفق آن‌ها به‌جا و اصولی در شهر اصفهان استفاده کنند، بدون آن‌که به میراث تاریخی و طبیعی باغ‌موزه اصفهان لطمه‌ای زده باشند؟
این‌ها سوالاتی است که در صورت داشتن پیوند واقعی و سنخیت و تناسب اصفهان با خواهرشهرهایش پاسخ خواهد داشت. برخی کارشناسان معتقدند که بسیاری از قراردادهای خواهرخواندگی اصفهان، صوری و بدون هدف‌گذاری مشخص بوده و از این گذشته، برآورد آن‌ها از نتیجه پیوند اصفهان با خواهرشهرهایش به‌طور تقریبی هیچ یا ناچیز است.
از الگوهای مالزیایی تا تجربه‌های آلمانی در اصفهان
شهرداری اصفهان در سایت خود حاصل پیوندهای اصفهان با خواهرشهرهایش را تحولاتی می‌داند که در این سال‌ها در اصفهان رخ داده، اما هیچ اشاره‌ای به این‌که کدام تحولات مورد نظر بوده، نشده است. باغ پرندگان، باغ گل‌ها و باغ پروانه‌ها در اصفهان از نتایج الگوبرداری مدیریت شهری اصفهان از کوالامپور، خواهرشهر مالزیایی‌اش بوده که با مشارکت بخش خصوصی اجرا شده‌اند.
طرح‌هایی که گرچه از نگاه بسیاری از مدیران شهری امروز و دیروز اصفهان از تجربه‌های موفق به‌حساب می‌آیند، اما فعالان محیط‌زیست و میراث طبیعی با جانمایی برخی از آن‌ها به‌دلیل تخریب چهره طبیعی پهنه ناژوان مخالف بوده و آن‌ها را حاصل الگوبرداری‌های غیراصولی از خواهرشهرهای اصفهان می‌دانند.
اصفهان در فرآیند تبدیل زباله به کمپوست یا تجهیز سیستم حمل‌ونقل عمومی و پروژه‌های خورشیدی از تجربه‌ها و نظرات کارشناسی خواهرشهرهایش مثل فرایبورگ استفاده کرده است.
تبادل دانشجو بین اصفهان و برخی خواهرشهرها و هم چنین سفرهای دوجانبه و برگزاری رویدادهای فرهنگی برای معرفی پتانسیل‌های گردشگری اصفهان از دیگر اقداماتی هستند که همواره مدیران شهری و دیگر مسئولان، آن‌ها را در راستای پیوند و همکاری اصفهان و شهرهای خواهرخوانده‌اش می‌دانند.
اصفهان و توسعه پایدار در تاریک و روشن دیپلماسی شهری
معرفی ظرفیت‌های فرهنگی، تاریخی و رونق گردشگری شهرموزه اصفهان یکی از نتایج مورد انتظار دیپلماسی شهری اصفهان با خواهرشهرهایش است. شواهد نشان می‌دهدکه تاکنون پیوند اصفهان و خواهرشهرهایش نتوانسته بر رونق گردشگری این شهر بیفزاید و شاید یکی از دلایل آن هم حضور کمرنگ بخش خصوصی باشد.
از سوی دیگر شهرداری به‌عنوان متولی دیپلماسی شهری بین خواهرشهرها کم‌تر توانسته به‌عنوان تسهیل‌گر، ارتباط موثری بین نهادهای اجرایی یا بخش خصوصی دو شهر ایجاد کند. به‌واقع برای این‌که دستگاه‌هایی اجرایی یا بخش خصوصی بتوانند از ظرفیت‌های همکاری و کارشناسی خواهرشهرها بهره‌برداری کنند، باید دید مدیریت شهری چقدر برای این مهم در دیپلماسی شهری قدم‌های موثری برداشته و تلاش کرده است. آن‌ها چقدر به نظر کارشناسان و دغدغه‌های آن‌ها اهمیت داده‌اند.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان در پاسخ به این پرسش که به‌عنوان متولی اصلی میراث‌فرهنگی و گردشگری شهر چقدر توانسته‌اند از دریچه دیپلماسی شهرداری اصفهان با خواهرشهرها بهره‌مند شوند، می‌گوید: وقتی از موضوعات مختلف همکاری بین شهرهای خواهرخوانده صحبت می‌کنیم، در هر موضوعی که باشد، عوامل مدیریت شهری هستند که آن را راهبری می‌کنند. یکی از اشکالاتی که وجود دارد، این است که کم‌تر در بحث دیپلماسی شهری از دستگاه‌های دیگر استفاده شده است.
وقتی در بحث خواهرخواندگی‌ها قرار است از ظرفیت‌های مختلف استفاده شود، باید از دستگاه‌های مختلف هم خواسته شود که در این پیوند و همکارهای مشترک شرکت کنند.
فریدون الله‌یاری معتقد است که شهرداری باید بتواند از دیپلماسی شهری به‌عنوان تسهیل‌گر، راه را برای همکاری‌های دوجانبه باز کند؛ مسلم است که شهرهای خواهرخوانده می‌توانند در گردشگری تأثیر زیادی داشته باشند یا در بحث مرمت بناهای تاریخی همکاری‌های مشترک داشته باشند.
وی ادامه داد: اداره‌کل میراث‌فرهنگی اصفهان از طریق دیپلماسی فرهنگی حوزه وزارتی خودش بحث‌های مرمتی، معماری و گردشگری را با بسیاری از کشورهای دنیا پیگیری می‌کند، اما الله‌یاری معتقد است می‌توان از ظرفیت‌های خواهرخوانده‌های اصفهان هم استفاده و این موضوع را باید در حوزه دیپلماسی شهری جست‌وجو کرد.
مدیرکل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری اصفهان ادامه داد: ارتباط با شهرهای خواهرخوانده باید فراتر از نشست‌ها، رویدادها و سفرها صورت گیرد؛ وقتی برای شهر اصفهان با شهر دیگری در حوزه گردشگری تعاملاتی تعریف می‌شود، دستگاه‌های متولی حاکمیتی که طبیعی است در حوزه سیاست‌گذاری برنامه‌ریزی می‌کنند، ولی باید ببینیم که در این ارتباطات تا چه میزان آژانس‌ها، هتلداران و فعالان صنعت گردشگری به‌عنوان یک بخش خصوصی فعال درگیر شده‌اند؟! آن زمان می‌توان ارزیابی کرد که این ارتباطات چه خروجی و نتیجه‌ای داشته است.
برای فعال کردن قرارداد خواهرخواندگی باید هزینه کرد
نماینده وزارت خارجه در اصفهان بر این باور است که حتی اگر استفاده‌ای از قراردادهای خواهرخواندگی نشود و صرف قراردادی بسته‌شده باشد، همان کفایت می‌کند.
علیرضا سالاریان با اشاره به لزوم سفرهای هیئت‌های استانی و شهرداری به شهرهای خواهرخوانده می‌گوید: باید برای معرفی برند و اعتبار اصفهان در جهان هزینه کرد. ما می‌توانیم از طریق اصفهان با دیپلماسی عمومی با دنیا تعامل داشته باشیم. برای فعال کردن قرارداد خواهرخواندگی باید هزینه کرد.
وی در ادامه با انتقاد از برخی تفکرات مبنی بر مطالبه خروجی سفرها می‌گوید: دستاوردها را نمی‌شود شمرد یا چرتکه انداخت. در مقابل این دیدگاه، وقتی رفت‌وآمد بشود، حداقل دستاورد برای اصفهان رونق گردشگری و صنایع‌دستی خواهد بود. مشکل ما این است که برخی می‌گویند این سفرها چرا باید صورت بگیرد. با این تفکر و با این تنگ‌نظری‌ها نمی‌توانیم اصفهان را آن‌طور که در خور و شأن اصفهان است، به دنیا معرفی کنیم.
رونق گردشگری اصفهان از واقعیت تا عمل
یک پژوهش دانشگاهی با عنوان «بررسی نقش شهرهای خواهرخوانده اصفهان در توسعه گردشگری این شهر» نشان می‌دهد شهرهای خواهرخوانده اصفهان نقشی در توسعه گردشگری این شهر نداشته‌اند.
محمد زاهدی، پژوهشگر گردشگری، در این مورد به ایرنا می‌گوید: یکی از حوزه‌هایی که باید طرف توجه بوده و منظور از ایجاد روابط خواهرخواندگی را توجیه کند، توسعه روابط گردشگری بین شهرهای خواهرخوانده است. در پژوهشی که در سال ۱۳۹۳ انجام پذیرفت، با کمال تأسف روشن شد که این شهرهای خواهرخوانده تأثیری ملموس بر توسعه گردشگری شهر اصفهان نداشته‌اند.
وی معتقد است که اگر برنامه‌ریزی دقیق و صحیحی در حوزه بازاریابی اصفهان به‌عنوان مقصد گردشگری در شهرهای خواهرخوانده انجام شود، می‌توان از این ابزار دیپلماسی شهری بهره‌برداری کرد. برنامه‌ریزی و دخیل کردن بخش خصوصی و پشتیبانی این بخش از سوی نهاد دولت و بخش عمومی از نگاه او چاره توفیق در جذب گردشگر از خواهرخوانده‌های شهر اصفهان است.
زاهدی تصریح کرد: تردد هیئت‌های مختلف به‌طور معمول میان نهاد عمومی یعنی شهرداری‌های آن‌ها انجام می‌پذیرد، لیکن از آن‌جا که نقش شهرداری در توسعه گردشگری در حوزه تسهیل امور معنی می‌یابد، پس شهرداری‌ها به‌عنوان یک نهاد عمومی باید زمینه حضور فعالان گردشگری با تأکید بر فعالان بخش خصوصی گردشگری اصفهان در شهرهای خواهرخوانده و برعکس را تأمین و تسهیل کنند.
وی اضافه کرد: رفتارهایی ازقبیل دیپلماسی شهری رفتارهای متقابل هستند؛ بنابراین ما نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که در پی جذب گردشگر از خواهرخوانده‌هایمان باشیم و برای مثال با برگزاری هفته‌های فرهنگی و نمایشگاه‌های اختصاصی یا اعزام هیئت‌های تخصصی گردشگری به طرف مقابل، فضا را برای طرف مقابل باز نکنیم، یعنی اگر باید به بارسلون رفت و هفته فرهنگی اصفهان یا نمایشگاه تخصصی اصفهان را با حضور متولیان حوزه گردشگری در دولت، نهادهای عمومی، هنرمندان، صاحبان حرف و صنایع‌دستی، راهنمایان تور و دفاتر خدمات گردشگری، مالکان امکانات اقامتی و دیگر فعالان گردشگری در این شهر برگزار کرد، آیا آماده برنامه متقابلی از سوی بارسلون در اصفهان هستیم یا این ابتکار عمل ممکن است برخی را مورد پسند نیاید؛ چراکه وقتی به یاد بارسلون می‌افتیم، این تنها معماری و جلوه‌های تاریخی آن نیست که جذاب است و آیا پذیرای هنر مدرن، فرهنگ جاری، موسیقی اسپانیولی هم هستیم یا باید آن‌ها را فاکتور بگیریم؟
جای خالی بخش خصوصی در دیپلماسی شهری اصفهان
رئیس کمیته برند گردشگری اتاق بازرگانی اصفهان گفت: تا بخش خصوصی واقعی، اختیارات، مسئولیت‌ها و مصونیت لازم و کافی درخصوص تصمیم‌گیری و اجرا را در شهر برعهده نداشته باشد، هیچ اتفاق مهمی نخواهد افتاد.
وی معتقد است: خواهرخواندگی کاربرد تشریفاتی دارد و احیاناً چند سفر و مأموریت متقابل اداری برای دست‌اندرکاران مهیا می‌کند و نباید بیش از آن انتظاری داشت.
در پی تعاملات اخیر مدیریت شهری با فرایبورگ، خواهرشهر آلمانی اصفهان، اتاق بازرگانی این دو شهر با هم قرارداد خواهرخواندگی امضاء کردند، اما گویا این معاهدات در چنبره سیاست محدود شد.
گوهریان در این خصوص می‌گوید: به‌هرحال تا زمانی که جایگاه و محدوده‌های سیاست و اقتصاد در نقشه قدرت کشور بر کارآمدی و منطق مشخص نشود، نباید منتظر اتفاقات مهمی بود. ارتباطات طرفین خواهرخواندگی باید به لایه‌های مردمی، اصناف، هنرمندان، فعالان اجتماعی و خیران نفوذ کند و در آن‌صورت است که می‌توان انتظار اثرگذاری واقعی از آن داشت.
وی درخصوص آنچه که در زمان حاضر مدیران شهری تحت عنوان طرح «اصفهان، شهر گردشگری، هنر و میراث» پیش روی توسعه گردشگری اصفهان قرار دادند، بیان کرد: انتخاب گردشگری به‌عنوان یک انتخاب استراتژیک برای توسعه شهر اتفاق مهمی است که در ارکان مدیریت شهری دیده می‌شود. ماهیت این صنعت به‌گونه‌ای‌است که نمی‌تواند دولتی باشد؛ این هم خوب است، ولی نگرانی در عدم تمرکز عوامل تأثیرگذار و تشتت آرا در موارد این حوزه است.
گوهریان ادامه داد: شهر ما در ابتدای راه و صنعت گردشگری است. این‌که بتوانیم راهی نو و منبعث از فرهنگ، تاریخ و مزیت‌های خودی بیافرینیم که هم جذاب باشد و هم در چارچوب موازین ارزشی، عرفی و دینی کاری است بزرگ که در آن تقلید کور از مدل‌های خارجی جایگاهی نخواهد داشت. اصفهان باید گردشگری متناسب خود را خلق کند.
از پیوندهای واقعی تا قراردادهای صوری خواهرشهرها
شیآن، کوالالامپور، فلورانس، یاش، بارسلونا، ایروان، کویت، فرایبورگ، هاوانا، لاهور، سن‌پترزبورگ، داکار و بعلبک شهرهایی هستند که در سال‌های گذشته با اصفهان پیمان خواهرشهری بستند. پیمان‌هایی که به‌زعم بسیاری از کارشناسان و حتی مدیران شهری و فعالان گردشگری در برخی موارد هدف‌گذاری مشخصی نداشته و نتوانسته‌اند کمکی به توسعه اصفهان کنند.
کارشناسان حوزه گردشگری می‌گویند که برخی از این شهرها از اهمیت اقتصادی چندانی برای آن‌که بتوانند مبدأ ارسال گردشگر به اصفهان باشند، برخوردار نیستند.
رئیس کمیسون اقتصاد و گردشگری شورای شهر اصفهان دراین‌باره می‌گوید: برخی از شهرهایی که اصفهان با آن‌ها قرارداد خواهرخواندگی دارد، شهرهایی هستند که هیچ تناسبی با اصفهان ندارند و ارتباط بین ما و آن‌ها نمی‌تواند قاعدتاً کمکی به توسعه اصفهان کند.
نصیر ملت افزود: درواقع در این سال‌ها ارتباط و دیپلماسی با خواهرشهرهایی که بتوانند در ابعاد مختلف چه برای بخش مدیریت شهری و چه برای دستگاه‌های اجرایی و دولتی و چه برای بخش خصوصی شهر دستاوردها و به‌نوعی کمک‌کننده برای توسعه ایجاد کنند، در اولویت نبوده است.
وی از طرحی می‌گوید که قرار است او در کمیسیون اقتصادی و گردشگری تهیه کند تا در شورای شهر بررسی شود. طرحی که به‌نوعی به اصلاح فرآیند انتخاب خواهرخوانده ها و چگونگی همکاری با آن‌ها خواهد پرداخت. به‌گفته ملت، کمیسیون اقتصاد و گردشگری شورای شهر به‌دنبال این است که با تصویب این طرح هم درخصوص نوع ارتباط با خواهرخوانده‌های موجود و هم درخصوص انتخاب خواهرخونده‌های جدید و چگونگی همکاری و برداشت از این خواهرخواندگی‌ها جمع‌بندی مثبتی در راستای توسعه اصفهان داشته باشد.
پرسش برخی کارشناسان این است که برای بهره‌برداری از پیوند خواهرشهرها به نوان ابزار دیپلماسی شهری چقدر بخش خصوصی و همین‌طور نهادهای اجرایی در طرح مذکور و همین‌طور سند دیپلماسی شهری که به‌تصویب شورا رسیده، سهیم خواهند شد تا بتوانند از ظرفیت‌های همکاری بیش‌تری استفاده کنند؛ همکاری‌هایی که می‌توانند به توسعه اصفهان در زمینه‌های گردشگری، فرهنگی و اقتصادی بینجامد.
این عضو شورای شهر اصفهان در پاسخ این سوالات تصریح کرد: برای هماهنگی تشکیل اولین جلسه بین دستگاه‌های اجرایی مرتبط استان با استانداری مکاتبه کرده‌ایم. این جلسه به‌طور مشخص درخصوص هم‌اندیشی چگونگی همکاری بین اصفهان و سن‌پترزبورگ است؛ البته این جلسه درمورد سن‌پترزبورگ می‌تواند نمونه‌ای برای نگاه ما برای ارتباطات با خواهرشهرهای دیگر هم باشد.
او در ادامه با اشاره به اهمیت حمایت از بخش خصوصی درباره موضوع خواهرشهرها یادآور می‌شود: تلاش‌ها بر این است که اگر قرار است از این به بعد سفرهایی اتفاق بیفتد، گروه‌های مختلف بتوانند در این سفرها با مدیران شهری همراه شوند و به‌واسطه این همراهی ظرفیت‌های فعال را شناسایی کنیم.
وی ادامه داد: نمونه مشخص دراین‌باره سفر اخیر به سن‌پترزبورگ بود که دو نفر از اتاق بازرگانی، نمایندگان مدیریت شهری اصفهان را همراهی کردند. در این سفر نشست مشترکی با اعضای اتاق سن‌پترزبورگ برگزار و ظرفیت‌های دو طرف برای همکاری معرفی شد. نتیجه کار به این شکل بود که دو کارگروه از سن‌پترزبورگ و اصفهان ظرفیت‌های بالقوه دو شهر را شناسایی کنند و در نهایت نشست مشترکی با حضور مدیران ارشد سن‌پترزبورگ برگزار شود و تفاهم‌نامه نهایی را که ظرفیت عملیاتی شدن داشته باشد، به امضاء برسانیم.
باید منتظر بود و دید طرحی که رئیس کمیسیون اقتصاد و گردشگری شورای شهر اصفهان می‌گوید چقدر از کارشناسان و فعالان گردشگری و اقتصادی استفاده خواهد کرد و آیا می‌تواند به‌عنوان یک طرح عملیاتی گره‌گشای ماجرای پرحاشیه خواهرشهرهای اصفهان باشد، یا این‌که در دیپلماسی شهری می‌تواند بخش خصوصی را به صحنه بیاورد. این اما مستلزم گذشت زمان است و باید دید شورای پنجم و مدیریت شهری در جبران کوتاهی مدیران پیشین چه راهبردها و راهکارهای را پیش خواهند گرفت و در فرازونشیب دیپلماسی شهری با خواهرشهرهای اصفهان چه قدم‌هایی برمی‌دارند. امید که همه اهداف پیمان‌نامه‌های خواهرخواندگی در همه‌جای کشور به‌معنای واقعی اجرایی شود.
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 17 مهر 1398 ، کدخبر: 1019 ، www.sabzineh.org
برگزیده ها