گزارشی تکان دهنده از قلعه افغان محله ای محروم از خدمات شهری

این جا شهرک «شهیدبصیر» واقع در منطقه2 شهرداری مشهد است. جایی که در گذشته‌های دور به‌واسطه سکونت چندین خانوار افغانستانی در این منطقه، «قلعه افغان» نامیـده می‌شد. هم اکنون شهرک شهیدبصیر، شامل محدوده‌ای بین توس 87 تا توس 93 است که آخرین نقطه بافت شهری در ناحیه3 منطقه2شهرداری، به شمار می‌رود. منطقه‌ای پر از زمین‌های متروکه با کوچه‌های خاکی و پرگل و لای و بهداشت و نظافت نامناسب. به‌طوری که «سمیرا» کارتن خواب محله که سه سال اخیر، گوشه خیابان زندگی می‌کند، خودش کوچه محل زندگی‌اش را جارو و نظافت می‌کند!

شعارسال: کودکان قد و نیم‌قد با لباس‌های نه‌چندان گـرم، میان گل و لای زمین‌های رهاشده پر از زبــاله، مشغول بازی‌اند. قدم به قدم کارتن خواب‌ها و معتادانی مشغول چرت زدن هستند که سرنگ‌های تزریق شان، وسیله بازی بچه‌های محله شده. آیدای هشت ساله وقتی می‌شنود برای مشاهده و انعکاس شرایط محله آمده‌ام، با نگرانی و بغض می‌گوید: «کاش این جا این قدر موتورسوار نبود. من از موتوری‌ها می‌ترسم. خواهر بزرگ ترم می‌گوید بیشتر موتوری‌های این جا، ساقی موادند.» حق با آیداست. هر چند برای سردرآوردن از مسیر و مشکلات محله، یک موتورسوار 20 ساله که پنج بار به جرم‌های گوناگون، حکم جلبش صادر شده، راهنمایم می‌شود.

شهرک شهیدبصیر، از شش سال قبل جزو محدوده شهری مشهد به شمار می‌آید؛ با وجود این از بافت شهری مناسبی برخوردار نیست و از بسیاری خدمات شهری، محــروم است؛ طوری که بیشتر اهالی محله اتفاق نظر دارند وضعیت روستاهای اطراف مشهد از شرایط این محله، بهتر است و اهالی شان از امکانات بیشتری برخوردارند. «سارانی» یکی از اهالی که از نبود فضای سبز گلایه دارد، می‌گوید: «به این دلیل که فضای سبز و پارک در محله نداریم و از امنیت هم خبری نیست، مجبوریم برای این که بچه های‌مان 10 دقیقه در فضای باز بازی کنند، دم در، توی کوچه بنشینیم». بهره مند نبودن کوچه و خیابان‌های محــله از آسفالت مناسب هم، جزو گلایه‌های جدی اهالی است. «اسدی» یکی دیگر از ساکنان، در این باره می‌گوید: «در فصل سرد و وقت برف و بارندگی، با گذاشتن چندین آجر جلوی در خانه های‌مان و ساخت پلی از آجر در کوچه، تلاش می‌کردیم از خانه‌ها بیرون بیاییم. اگر کوچه‌ها آسفالت و جوی داشت، چنین شرایطی نداشتیم. وقتی به شهرداری مراجعه کردیم تا از این آسفالت پرچاله چوله و خراب شکایت کنیم، در جواب گفتند همین آسفالت هم از سرتان زیاد است». یکی دیگر از اهالی ادامه می‌دهد: «هیچ کدام از خانه‌های ما پلاک و کدپستی ندارد. امروز صبح قرار بود برای من سیم کارت بیاورند برای آدرس دادن، نیم ساعت توضیح می‌دادم بعد از نانوایی، قبل از زمین رها شده، کوچه دوم، ورودی سوم، بن بست آخر، بعد باید بپیچید و...». «سرحدی» هم ادامه می‌دهد: «ما برای گرفتن کارت ملی هم کدپستی نداشتیم؛ آدرس خانه بستگان‌مان را دادیـــم. حتی نمی‌دانیم اسم دقیق این جا چیست؛ اول شهرک قدس بود، بعد شد شهرک شهید بصیر، حالا دوباره می‌گویند قلعه افغان». زباله‌هایی هم که همه‌جای محله به چشم می‌خورد، زخمی دیگر بر دل اهالی است. «نارویی» کاسب محله می‌گوید: «کارتن خواب‌های این جا، مدام کیسه‌های زباله را پاره می‌کنند و همه جای محله را آشغال می‌ریزند. واقعا از زندگی در زباله خسته شده ایــم.»

«قربانی» شهردار منطقه 2 مشهد در پاسخ به این گلایه‌ها و خواسته‌ها می‌گوید: «شهرداری هم یک بضاعت مالی مشخص و محـدود دارد. بضاعت و بودجه ما، معمولا از جیب خود مردم است. از مردم این منطقه که خواهان آسفالت و فضای سبز هستند، سوال کنید چند نفر از شما عوارض شهرداری را پرداخت کرده‌اند؟ چند نفر برای ساختمان محل زندگی‌شان، مجوز ساخت گرفته‌اند؟ طبق گزارشی که به دست من رسیده، بسیاری از مردم شهرک شهیدبصیر، هیچ مشارکتی در این زمینه‌ها نداشتند. شهروند باید به وظایف شهروندی‌اش آگاه باشد و فقط شهرنشین نباشد. ما از این قبیل مناطق محروم در مشهد زیاد داریم. اگر فقط شهرک شهیدبصیر از کمبود امکانات شهری رنج می‌بُرد، شهرداری همت و تدبیر می‌کرد تا با هزینه خودش، خدمات موردنیاز را تامین کنـد اما متاسفانه این محله‌های کم‌برخوردار، یکی، دو تا نیستند. علاوه بر این، این محله سال‌ها خارج از محدوده شهری قرار داشته و شهرداری این امکان را ندارد که بلافاصله پس از ورود این مناطق به محدوده شهری، به سرعت و مثل نقاط شهری قدیمی، خدمات ارائه دهد. از این رو خدمات را اولویت بندی می‌کنیم که مهم‌ترین آن بحث جمع آوری زباله است و من به شما اطمینان می‌دهم سیستم جمع آوری زباله در این محله، مانند سیستم مناطق برخوردار شهر است اما لطفا بررسی کنید چند درصد از اهالی، زباله‌های خود را درون کیسه قرار می‌دهند و آن را در ساعت مقرر، دم در می‌گذارنـد؟ متاسفانه برخی از اهالی این جا، زباله‌های خود را در کوچه خالی می‌کنند...»

هراس یک محـله از معتادان چماق به‌دست و کارتن‌خواب‌های مزاحــم

همه‌جای شهرک شهیدبصیر، معتادان و کارتن‌خواب‌ها مشغول پرسه زدن هستند. همه از این آشفتگی و ناامنی گلایه‌مندند. «سمیه» زن جوان 25ساله‌ای که سال هاست ساکن محله است، می‌گوید: «معتادان این جا، وقتی خمار و بی‌پول هستند، چوب و چاقو برمی‌دارند و عابران و اهالی را دنبال می‌کنند. وقتی آن‌ها را از دور می‌بینیم، از ترس پا به فرار می‌گذاریــم.» عماد، یکی از نوجوانان محل ادامه می‌دهد: «کارتن خواب‌های این جا وقتی بی‌پول و گرسنه می‌شوند، وقت و بی‌وقت، حتی ساعت 3 نیمه شب هم که شده، در خانه‌ها را می‌زنند و می‌کوبند که پول بدهید! باید حتی اگر 500 تومان هم شده، به آن‌ها بدهیم تا بروند. وگرنه تا صبح در می‌زنند و باید حتما کار به کتک‌کاری بکشد تا دست بردارند. آسایش نداریــم.» حسین از دیگر اهالی می‌گوید: «بخش زیادی از محله، تبدیل به شبکه تولید و توزیع انواع مخدر شده. مثلا عطاری ها، ماده‌ای موسوم به معجون بیرجندی که یک‌جور روان‌گردانِ گیاهی و دم‌کردنی است می‌فروشند؛ قبلا کریستال هم می‌فروختند. احتمال می‌دهم اگر بروید به دبیرستان‌های اطراف و تست اعتیاد بگیرید، برخی از بچه‌ها یک چیزی مصرف می‌کنند.» محمد 16ساله هم ادامه می‌دهد: «زورگیری و دعواهای شبانه هم امان ما را بریده. این جا یکسره دعواست. برخی اراذل و اوباش مشروب می‌خورند و به کوچه و خیابان می‌آیند و شیشه خانه‌ها و مغازه‌ها و خودرو‌ها را می‌شکنند... این در حالی است که اگر در چنین مواقعی، از ترس به پلیس زنگ بزنیم تا کمک‌مان کند، ساعت‌ها طول می‌کشد تا بیایند. او مدعی می‌شود: یک‌بار 5 صبح، یک موتوری با دو سرنشین مست به در خانه ما آمد و شیشه‌ها را با پرتاب سنگ شکست و همان موقع به 110 زنگ زدیم و گزارش دادیم اما فکر می‌کنید پلیس چه ساعتی رسید؟ 12 ظهر»!

«سرهنگ عباس صارمی»، فرمانده نیروی انتظامی مشهد در پاسخ به این گلایه‌های تکان‌دهنده اهالی شهرک شهیدبصیر، به «خراسان رضوی» می‌گوید: «دقیقا در هفته اخیر، برنامه ویژه‌ای برای جمع‌آوری کارتن خواب‌های این محله ترتیب دادیـم و در زمینه کشف اموال مسروقه و موادمخــدر، کشفیات بسیار خوبی در این منطقه داشتیم و چندین پاتوق مهم، شناسایی و جمع آوری شد. منتها نظارت بیش از پیش برای تامین امنیت این منطقه جزو برنامه‌های ویژه ماست. در خصوص گلایه اهالی از تاخیر مأموران در رسیدن به صحنه وقوع جرم هم باید بگویـم دلیلش، تعداد بسیارزیاد مأموریت‌های ماست؛ در عرض نیم ساعت، ده‌ها مورد جرم در سراسر شهر به 110 گزارش می‌شود و گشت‌های ما به‌شکل توام و بدون اتلاف وقت، باید سرکشی و بررسی کنند و پاسخ گو باشند. ضمن این که با توجه به سیستم کنترل و نظارتی که ما داریم، تاخیر یا رسیدگی نکردن به یک گزارش، قابل پیگیری است.» صارمی در پاسخ به این سوال که آیا این قول را به اهالی محله می‌دهید که از این به بعد، نظارت و تامین امنیت این محله بیشتر شود، می‌گوید: «حتما. به سرکلانتر محله قطعا تأکید خواهم کرد بیش از پیش اوضاع را کنترل کند و خدمات شبانه‌روزی ارائه دهد. ما خودمان را خدمت‌گزار مردم می‌دانیم و از این پس با حساسیت ویژه‌ای به رصد و رسیدگی به شرایط این محله خواهیم پرداخت».

مسئولان، گرمِ پاس‌کاری مسئولیت خانه‌های سرد

میان زمین‌های متروکه، صدایی مرا به خود آورد:«خانه ما گاز ندارد، نفت هم گران است». این صدای محمد 13 ساله است که مشکلات آن قدر بزرگش کرده بود که دغدغه اش گرانی نفت و نداشتن گاز بود. حتی موقع خداحافظی از دور فریاد زد:« خانم! برای خانه ما گاز می‌آوری؟» سوالی که مخاطب واقعی اش مسئولان شهرداری و شرکت گاز هستند. سکوت کردم تا آن‌ها پاسخ محمد را بدهند.

«حسن خیراندیش»، مدیر روابط عمومی شرکت گاز استان می‌گوید: «95 درصد تقاضای گازکشی ارائه شده از سوی اهالی شهرک شهیدبصیر، به صورت کامل انجام شده. منتها از آن جا که طی چند سال اخیر، برخی از ساکنان این منطقه اقدام به ساخت و سازهایی فاقد استحکام بنا کرده‌اند و مطابق قانون، واگذاری انشعاب گاز به ساکنان منوط به موافقت و صدور مجوز حفاری از سوی شهرداری است، گازرسانی انجام نشده است.» این درحالی است که «جلال قربانی» شهردار منطقه 2 می‌گوید: «اگر شرکت‌گاز برای گازرسانی نیاز به مجوز شهرداری دارد، باید درخواست‌ آن را به ما اعلام کند؛ تا اگر ما به هر دلیل مجوز ندادیـم، علتش را توضیح دهیم. برای من هنوز درخواستی درخصوص گازکشی این منطقه نیامده که مخالفت کرده باشم. اگرچه شاید شرکت گاز هم به دلیل ایمن نبودن ساختمان‌های محله، به گازکشی اقدام نکرده است».

حضور کارشناسان بهداشت پس از تماس خبرنگار خراسان

یکی از مادران محله درددل می‌کنــد و می‌گوید: «بچه‌هایمان همیشه مریض هستند و سالک می‌گیرند. این جا درمانگاه و خانه بهداشت ندارد و کسی نیست که به‌لحاظ خدمات بهداشتی، به‌دادمان برسد». زن دیگری ادامه می‌دهد: «سگ‌های ولگرد محـله آن قدر زیادند که اگر از دور ببینید، فکر می‌کنید یک گله گوسفندِ در حال چراست. در همه خانه‌ها حتی تا طبقه چهارم، موش‌های ریز و درشت دیده می‌شوند. سرنگ معتادان تزریقی، همه جای محــله ریخته. خب همه این‌ها یعنی آلودگی و بیماری. چرا هیچ کس متولی تامین بهداشت این محله نیست؟»

با دانشگاه علوم پزشکی مشهد تماس گرفتیم تا پیگیر ماجرا شویم. «رحیمی»، مدیر روابط عمومی دانشگاه علوم پزشکی مشهد می‌گوید:« همکاران ما به این منطقه خدمات ارائه داده‌اند، اما گمان می‌رفت این منطقه همچنان متعلق به بخش روستایی باشد». در ادامه با پیگیری وی این امکان میسر شد که روزنامه خراسان با کمک مسئولان مربوط مشکلات بهداشتی این منطقه را رفع کند. سرانجــام «ناصر امینی»، رئیس مرکز بهداشت شماره یک مشهد پس از حضور تیم کارشناسان بهداشت در منطقه به روزنامه «خراسان‌رضوی» گزارش داد: «پیرو پیگیری روزنامه خراسان‌رضوی درباره چالش‌های عدیده بهداشتی موجود در این محله، ابتدای هفته اخیر واحد سیار خدمات کاهش آسیب‌های اعتیاد به محل اعزام شد. طی حضور در محل مذکور، معتادان بی خانمان و ساکنان آلونک‌ها شناسایی شدند و از آن‌ها خواسته شد برای چک‌آپ و درمان، به مرکز بهداشت توس مراجعه کنند و نشانی چندین گرمخانه شهرداری و بهزیستی در اختیارشان قرار گرفت تا برای اقامت شبانه به این اماکن مراجعه کنند. با توجه به حساسیت شرایط، مقرر شد علاوه بر حضور واحد سیار بهداشت در منطقه که دو بار در هفته در نوبت عصر صورت می‌گیرد، تیم سیار مرکز گذری توس هم هفته‌ای دوبار در شیفت صبح، به منطقه مراجعه و خدمات بهداشتی ارائه کند. درخصوص وجود موش و سگ ولگرد در محله، به دلیل این که سیاست گذاری و برنامه ریزی در این باره با شهرداری و بخشداری‌ها است، مکاتبات لازم انجام شده اما با توجه به این که موارد فوق نقش موثری در انتقال انواع بیماری دارد، برخورد با آن در دستور کارگروه سلامت و امنیت غذایی شهرستان مشهد قرار گرفته است و این موضوع به صورت ویژه پیگیری خواهد شد. شایان ذکر است از این پس، ارائه خدمات به اهالی منطقه از طریق پایگاه سلامت شهرک مطهری، واقع در توس 85، انفرادی 2 صورت می‌گیرد».