شعار سال: براساس آمار نظام‌های علمی بین المللی تعداد مقالات و استنادات به مقالات ایرانی حکایت از رشد جمهوری اسلامی ایران در ۶ سال اخیر دارد.

بررسی تعداد مقالات ایرانی در نمایه نامه بین المللی اسکوپوس (Scopus) در ۶ سال اخیر نشان می‌دهد که تعداد مقالات با رشد قابل توجهی روبرو بوده اند و در عین حال بیشترین رشد در علوم پایه دیده می‌شود.

سال ۲۰۱۹ در حالی به پایان رسید که بسیاری از این آمار هنوز تکمیل نشده است و بسیاری از مقالات ممکن است در این آمار دیده نشده باشند.

تعداد مقالات ایرانی در پایگاه اسکوپوس در تمامی رشته‌ها از ۴۵ هزار و ۶۰۳ مقاله در سال ۲۰۱۴ به ۶۱ هزار و ۱۸۷ مقاله در سال ۲۰۱۹ رسیده است. در گروه علوم پایه این رشد تقریباً ۱.۵ برابر است و از حدود ۲۸ هزار مقاله در سال ۲۰۱۴ به بیش از ۴۰ هزار مقاله در سال ۲۰۱۹ رسیده است.

بررسی میزان تعداد مقالات ایرانی در اسکوپوس در حوزه علوم فنی و مهندسی نیز بیانگر رشدی تقریبی است. تعداد مقالات از ۱۷ هزار مقاله فنی و مهندسی در ۲۰۱۴ به تعداد ۲۴ هزار مقاله افزایش داشته است.

در علوم پزشکی نیز شاهد رشد تعداد مقالات هستیم. این رشد نشان می‌دهد که تعداد مقالات از ۱۳ هزار و ۷۸۸ مقاله در سال ۲۰۱۴ به ۱۸ هزار و ۵۳۷ مقاله رسیده است.

 

نکته مورد توجه در علوم مختلف این است که دانشمندان و محققان ایرانی بیشترین مقالات را در گروه علوم پایه به چاپ رسانده اند و به ترتیب بعد از آن گروه علوم فنی و مهندسی، گروه علوم پزشکی، گروه علوم کشاورزی، گروه علوم اجتماعی و گروه علوم انسانی قرار دارند.

تعداد مقالات گروه علوم کشاورزی در ۶ سال اخیر با رشد چندانی مواجه نبوده اند، اما تعداد مقالات گروه علوم اجتماعی در این مدت رشدی دو برابری را تجربه کرده است و از تعداد ۲ هزار و ۱۶۷ مقاله در سال ۲۰۱۴ به تعداد ۵ هزار و ۴۰ مقاله در سال ۲۰۱۹ رسیده است.

اما تولید علم تنها به چاپ و انتشار مقاله محدود نمی‌شود و مهم‌تر از تولید مقاله، استناد به آن است که به عنوان یکی از معیار‌های مهم در ارزیابی مقالات مورد توجه است. استناد چراغی است که نشان می‌دهد چقدر یک تولید علمی توانسته است در گستره موضوعی خود مورد توجه و مؤثر باشد.

 

نکته‌ای که در مورد بررسی تعداد استنادات مقالات باید به آن توجه کرد این است که هرچه از زمان انتشار یک مقاله گذشته باشد، تعداد استنادات بیشتری دریافت می‌کند و مقالاتی با عمر یک ساله و چند ماهه ممکن است هنوز به طور کامل از سوی سایر محققان دیده نشده باشند.

بر همین اساس تعداد استنادات به مقالات محققان ایرانی نیز که در اسکوپوس نمایه شده اند نشان می‌دهد که علوم پایه در صدر قرار دارد و علوم انسانی کمترین میزان استنادات را به خود اختصاص داده است.

از همین رو با توجه به اینکه چندی است از پایان سال ۲۰۱۹ می‌گذرد آمار استنادات و تولید علم سال ۲۰۱۹ تکمیل نشده است و پس از گذشت چند ماه از ۲۰۱۹ مشخص می‌شود.

 

میزان استنادات علوم پایه در سال ۲۰۱۴ به میزان ۳۳۵ هزار و ۶۶۳ استناد است که بیشترین میزان استناد را در بین گروه‌های علمی در اختیار دارد. گروه علوم فنی و مهندسی پس از علوم پایه بیشترین استناد را به خودش اختصاص داده است و به همین ترتیب علوم پزشکی، علوم کشاورزی، علوم اجتماعی و علوم انسانی در رده‌های بعدی قرار دارند.

میزان استنادات در گروه علوم انسانی نیز با توجه به تعداد تولید علم از سایر علوم پایین‌تر است.

محققان ایرانی در سال‌های اخیر در زمینه مقالات مؤثر دنیا نقش پر رنگی داشته اند. هرساله شرکت کلاریویت آنالتیکز (ISI) به معرفی پراستنادترین پژوهشگران دنیا (Highly Cited Researchers) می‌پردازد.

بر اساس فهرستی که شرکت کلاریویت آنالتیکز (ISI) به مناسبت پایان سال ۲۰۱۹ منتشر کرده است فقط یک محقق از هر هزار نفر محقق به عنوان محقق بسیار استناد شده ۲۰۱۹ معرفی شده اند که از این تعداد ۲۴ نفر برنده جایزه نوبل هستند که سه نفر از آن‌ها در سال ۲۰۱۹ جایزه نوبل دریافت کردند.

کلاریویت آنالتیکز (ISI) فهرست دانشمندان یک درصد برتر سال ۲۰۰۱ و همچنین فهرست این گروه از دانشمندان در سال‌های ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ را منتشر کرده است.

بر اساس فهرست سال ۲۰۰۱ تعدادی از محققان ایرانی الاصل در جمع دانشمندان یک درصد برتر دنیا قرار دارند، اما تنها محقق ایرانی از دانشگاه‌های ایران جواد صالحی (علوم کامپیوتر) عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی برق دانشگاه صنعتی شریف و استاد تمام این دانشگاه است.

در جدول زیر آمار بازه زمانی ۲۰۱۴ تا ۲۰۱۹ را مشاهده می‌کنید:

جدول فهرست دانشمندان یک درصد برتر ایرانی بر اساس گزارش ۲۰۱۹ کلاریویت آنالتیکز (ISI) (بدون ترتیب)