شعار سال: همین دلیل کافی بود که جوامع برای آن کار‌های بزرگ اقدام به جمع‌آوری منابع کنند و به این ترتیب مفهوم جمع‌سپاری (Crowdsourcing) زاییده شد. در جمع‌سپاری سرمایه‌های اندک جمع می‌شوند تا کار بزرگ انجام شود.

امروزه سایت‌هایی مانند Kickstarter، Seedrs یا Indiegogo از شناخته‌شده‌ترین سایت‌هایی است که در آن یک ایده عرضه می‌شود و تعداد زیادی از افراد برای تحقق آن ایده بخشی از هزینه یا سرمایه را تقبل می‌کنند. در خصوص ایده‌هایی که آینده تجاری دارند، افراد به ازاء تقبل آن هزینه می‌توانند سهام دریافت کنند یا حتی به صورت وام بعد از اجرای آن ایده و فروش آن پول‌شان را با سودی دریافت کنند.

اما پیش از حوزه تجاری جمع‌سپاری در هنر وجود داشت؛ از زمان توسعه جنبش اجتماعی ایندی (Indie). جنبش ایندی از کلمه ایندیپندنت (مستقل) آمده است. این جنبش بیشتر در هنر (موسیقی و فیلم) نمود پیدا کرد. هنرمندانی که خواهان استقلال در تفکر و ارائه هنر خود بدون واسطه و اعمال نظر سرمایه‌گذاران بودند؛ ناچار فعالیت‌های خود را به‌صورت زیرزمینی و با بودجه شخصی یا از طریق حمایت‌های طرفداران، توسعه می‌دادند.

واژه «جمع‌سپاری» نیز برای اولین بار در مدل ایندی هنر استفاده شد. جایی که طرفداران با حمایت‌های مالی اندک، ولی در وسعت زیاد، سرمایه نسبتا چشم گیری را برای ادامه فعالیت گروه‌های هنری به وجود آوردند. در حقیقت هنرمندانی مانند موتزارت، بتهوون، ویتمن و مارک‌تواین رسما از روش جمع‌سپاری به جای فروش مستقیم، برای تأمین هزینه آثارشان استفاده کرده‌اند.

در جنبش ایندی افراد مختلف تامین مالی می‌کنند تا رویایی را محقق کنند؛ گاهی این رویا بدون هیچ درآمدی است! افرادی که برای تولید یک فیلم کمک می‌کنند؛ نه به طمع درآمد بعدی که به دنبال تحقق رویای خود یا دیگری.

یکی از زمینه‌های دیگر در جمع‌سپاری انجام کار‌های خیریه و اجتماعی است. از جمع آوردن پول برای ساخت یک مدرسه یا یک درمانگاه.

⭕️ویژگی‌های جمع‌سپاری

جمع‌سپاری به دلیل سر و کار داشتن با سرمایه‌های خرد نیاز به رعایت ملاحظاتی دارد، که بدون آن امکان موفقیت وجود ندارد:


⏺نوع مشارکت: چه منابعی و در ازاء چه پاداشی نیاز است.


⏺حقوق مشارکت: در ازاء مشارکت چه دریافت می‌کند.


⏺شفافیت


در کنار این شروط اولیه البته دولت‌ها نیز به دلیل پرهیز از پول‌شویی قواعدی در خصوص میزان کمک هر فرد (درصدی از درآمد) یا سهم (سقف درصد سهم هر طرح) را تعیین می‌کنند.



⭕️داستان جمع‌سپاری یک نذری

از سال ۱۳۳۱ در شیراز در مراسم عاشورا و تاسوعا طرح «اطعام عمومی» آغاز می‌شود و تا چندین سال تداوم می‌یابد. در این جمع‌سپاری افراد مختلف به جای برگزاری مراسم‌های کوچک خود، در یک طرح بزرگ شهری شرکت می‌کردند و به اندازه سهم خود، چه در قالب پول و چه در قالب انواع منابع دیگر (مانند مواد غذایی) مشارکت داشتند؛ شاید مشابه با مشارکتی که در پیاده‌روی اربعین در این سال‌ها روی می‌دهد.


تفاوت این طرح «اطعام عمومی» در نهادسازی ویژه‌ای است که در آن سال‌ها روی می‌داده است. ویژگی‌های کلیدی این جمع‌سپاری عبارتند از:


۱️گزارش‌دهی: هر سال در خصوص این طرح کتابچه‌ای است که شامل ترازنامه (بیلان)، نوع مشارکت‌ها و اعلام رسمی اهداف است (عکس‌های کتابچه آمده است).


۲️شفافیت جمع‌سپاری: تمامی افراد کمک‌کننده در این طرح با نام و میزان کمک مشخص هستند.


۳️نگاه اقتصادی: در این طرح همه موارد با نگاه اقتصادی نیز همراه بوده است. حتی خود این ترازنامه نیز دارای قیمت بوده است و توسط انتشارات رسمی نشر یافته است. هم درآمد و هم هزینه در جداولی آمده‌اند و برخی از کارکنان نیز در این طرح هزینه دریافت کرده‌اند.


۴️ساختار رسمی: در این جمع‌سپاری ساختاری شامل «هیئت مدیره» و حتی «مدیر و صندوق‌دار» تا حسابدار و متصدی‌های مختلف مشخص بوده‌اند.


۵️همکاری نهادی: در جمع‌سپاری اطعام عمومی، به غیر از عرضه مستقیم به مردم، از سایر هیئت‌های مذهبی به عنوان نهاد همکار استفاده می‌شده است و هیئت‌ها هم در پخت و هم توزیع سهم مشخصی داشته‌اند.

 

 

 

 

 

 

فعالیت‌های مذهبی و خیریه اگرچه افراد با خدای خود معامله می‌کنند، اما هم به دلیل تداوم و هم تقویت سرمایه اجتماعی در بلندمدت نیاز به شروط ۵گانه بالا دارد.

از دست دادن ویژگی‌های بالا به مرور توان کار‌های بزرگ را کم می‌کند. طرح‌هایی مانند طرح اطعام عمومی می‌تواند نمونه‌ای تاریخی از نهاد‌های مذهبی باشد؛ که در آینده اهمیت می‌یابد.

عکس‌ها از صفحه اینستاگرامی «اندیشکده شفافیت برای ایران»


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از ویرگول، تاریخ انتشار: ۱۸مهر ۱۳۹۹، virgool.io