شعار سال: رمز و راز آنچه در ابط الجوزا یا شبان‌شانه (Betelgeuse) که معمولاً یکی از درخشان‌ترین ستاره‌های آسمان است روی می‌دهد هنوز ناشناخته باقی مانده است. ستاره‌شناسان از اواخر سال گذشته متوجه کم‌نور شدن این ستاره شدند. بروز برخی از نوسانات روشنایی در مورد ستاره‌های مختلف طبیعی است، اما شبان‌شانه فقط در ۳۶ درصد از روشنایی خود کاهش نور داشته که این امر بسیار غیرمعمول است.

«Digital Trends» نوشت، ستاره‌شناسان دانشگاه ملی استرالیا (ANU) در حال حاضر فکر می‌کنند که این معما را حل کرده‌اند: آنها معتقدند شبان‌شانه کوچک‌تر و نزدیک‌تر از آن است که قبلاً تصور می‌کردند.

این عقیده با نظریه‌های قبلی که در تابستان امسال منتشر شده بود متفاوت است. ستاره‌شناسان با استفاده از داده‌های تلسکوپ فضایی هابل تصور می‌کردند که شبان‌شانه پلاسمایی را که باعث ایجاد ابر غباری در اطراف ستاره می‌شود و جلوی دید مقداری از نور را می‌گیرد مسدود کرده است. نظریه دیگری که مطرح شد این بود که این ستاره در لکه‌های خورشیدی ناشی از تغییرات دما پوشیده شده و این باعث ایجاد تغییراتی در روشنایی این ستاره می‌شود.

تصویر بالا اثری از یک هنرمند است که ابرستاره قرمز شبان‌شانه را به تصویر کشیده است. سطح این ستاره غول‌پیکر را لکه‌های بزرگی پوشانده که باعث کاهش روشنایی آن شده است.

محققان دانشگاه ملی استرالیا برای به چالش کشیدن این نظریه‌های قدیمی داده‌هایی جمع‌آوری کرده‌اند. به نظر می‌رسد که ۲ رخداد باعث شده ستاره کم‌نور شود. اولین رخداد ممکن است وجود ابر غبارآلود در اطراف ستاره باشد، اما رخداد دوم حاکی از این است که تپش‌های (pulsation) ستاره دچار تغییراتی شده است.

محققان از مدل‌سازی رایانه‌ای برای بررسی ویژگی‌های هیدرودینامیکی (hydrodynamic) و لرزه‌ای ستاره استفاده کردند و دریافتند که امواج فشار- به خصوص امواج صوتی- باعث تغییر ضربان ستاره شده است. همچنین در پژوهش انجام‌شده سوالاتی در مورد اندازه ستاره و فاصله احتمالی آن از زمین مطرح کرده‌اند. دکتر لازلو مولنار (Dr László Molnár) از رصدخانه کنکولی در بوداپست (Konkoly Observatory in Budapest) طی بیانیه‌ای اعلام کرده است: «اندازه واقعی شبان‌شانه کمی مبهم بوده است. مطالعات قبلی نشان می‌داد که ممکن است این ستاره از مدار مشتری بزرگ‌تر باشد. نتایج این تحقیق به ما می‌گوید شبان‌شانه فقط تا ۲سوم اندازه خود نمایش داده شده و شعاع آن ۷۵۰ برابر شعاع خورشید است.»

محققان از این تخمین درباره اندازه ستاره توانستند به فاصله آن تا زمین پی ببرند. مولنار همچنین می‌گوید: «هنگامی که اندازه فیزیکی ستاره را داشتیم توانستیم فاصله آن با زمین را محاسبه کنیم. نتایج نشان داد این ستاره تنها ۵۳۰ سال نوری از ما فاصله دارد. این عدد بدان معناست که شبان‌شانه ۲۵ درصد از آنچه که تصور می‌کردیم به ما نزدیک‌تر است.»

نتیجه دیگر این تحقیق درباره این مساله است که آیا این ستاره در دسته‌بندی ابر نو اخترها قرار می‌گیرد یا خیر؟ کمرنگ شدن چشمگیر ستاره شبان‌شانه برخی از محققان را به این فکر انداخت که ممکن است این ستاره به پایان زندگی خود نزدیک و در یک رویداد ناگهانی منفجر شود؛ اما محققان دانشگاه ملی استرالیا گمان می‌کنند که بعید است این اتفاق رخ دهد.