شعار سال: «آمریکا دیگر برای تحریم ایران چیزی در چنته ندارد»؛ این اذعان صریح «رابرت اوبراین» مشاور امنیت ملی «دونالد ترامپ» است که قرار بود با «فشار‌های حداکثری» ظرف چند ماه اقتصاد ایران را فروبپاشد.

تحریم‌های آمریکایی اگرچه اقتصاد ایران و معیشت مردم را تحت شدیدترین فشار‌ها قرار داده، ولی به اهداف مورد نظر ترامپ جامه عمل نپوشانده است. برخی کارشناسان می‌گویند در صورت پیروزی ترامپ در انتخابات، واشنگتن ناگزیر از تغییر سیاست‌های خود در برابر ایران است، چرا که تداوم فشار حداکثری، مساله‌ای را تغییر نخواهد داد.

تحریم‌های همه‌جانبه آمریکایی، در دهه‌های گذشته و به ویژه در دو سال اخیر تنگنا‌های بسیاری را برای اقتصاد کشور تحمیل کرده است. هنوز مدت زمان زیادی از گشایش‌های اقتصادی ناشی از اجرایی‌سازی برجام نگذشته بود که رئیس‌جمهوری پیمان‌گریز آمریکا، مانند بسیاری از عهدنامه‌های بین‌المللی که در آن عضو بود، از برجام هم خارج شد و دیگر طرف‌های برجام را در وضعیت سختی قرار داد.

اعمال تحریم‌های یکجانبه و فشار به کشور‌های دیگر برای اعمال محدودیت بر مبادلات مالی و بانکی ایران افزون بر تحریم فروش نفت، فشار سنگینی را به اقتصاد کشورمان وارد کرد. فشار حداکثری، راهبردی شد که واشنگتن تمام تلاش خود را از طریق آن به کار بست تا اقتصاد ایران را زمینگیر کند.

نتیجه این فشارها، پس از دو سال، در بخش‌های مختلف اقتصاد کشور نمایان شده است. مهمترین اثر این سیاست در کاهش ارزش ریال و تورم و بالتبع وضعیت معیشتی مردم خود را نشان داد.

مخالفان دولت، ولی بی توجه به مساله تحریم‌ها، دولت را به بی‌تدبیری در سیاست‌گذاری و عملکرد اقتصادی متهم می‌کنند. مخالفان دولت همچنین در ارزیابی شرایط اقتصادی کشور، تاثیر کرونا را نادیده می‌گیرند. این در حالی است که در دو سال گذشته شدیدترین تحریم‌ها در طول حیات جمهوری اسلامی ایران تجربه شده و علاوه بر این در۸ ماه گذشته مانند بسیاری از کشور‌های دیگر از کرونا اثر پذیرفته است.

از دید بسیاری از کارشناسان، سیاست‌های اقتصادی دولت و بانک مرکزی به ویژه در بخش حمایت از کسب و کار‌های آسیب‌دیده از کرونا، حمایت‌های معیشتی و اختصاص ناگزیر ارز دولتی به کالا‌های اساسی، ضریب مقاومت اقتصادی کشور در برابر فشار حداکثری را افزایش داده و تلاش براین بوده که با تحریم‌های پرفشارآمریکایی مقابله کند.

این واقعیت حتی ازنگاه رسانه‌های خارجی و کارشناسان آن‌ها مغفول نمانده است. به عنوان نمونه اواخر مهرماه بود که «هاشم پسران» اقتصاددان و استاد اقتصاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در گفتگو با یکی از رسانه‌های خارجی مسائل مهمی را در مورد اقتصاد ایران یادآور شد.

از نگاه پسران، افزون بر تحریم‌ها، کرونا هم بازیگر مهمی در ایجاد شرایط کنونی اقتصادی است. به گفته پسران کرونا نه تنها اقتصاد ایران، بلکه اقتصاد کشور‌های همسایه را به شدت تحت تاثیر قرار داد؛ به عنوان نمونه، لیر ترکیه هم طی ۹ ماه گذشته متاثر از کرونا ۳۰ درصد ارزش خود را از دست داده است.

به باور این کارشناس، سیاست‌های ارزی دولت و دونرخی بودن آن، اگرچه در افزایش نرخ ارز و ایجاد زمینه فساد در این حوزه بی‌تاثیر نیست، ولی دولت برای مقابله با تحریم‌های آمریکا چاره‌ای جز اتخاذ این سیاست‌ها ندارد. به گفته پسران، برای دولت سخت است که با همه مشکلات اقتصادی مقابله کند، به ویژه آنکه این بار نه فقط نفت، بلکه تجارت خارجی، نظام بانکی و مالی ایران هم تحریم شده و دولت با فشار‌های بسیاری مواجه است.

استاد دانشگاه کالیفرنیای جنوبی در ادامه افزود: ایران ۴۰ سال است که تحریم را تجربه می‌کند و نشان داده که می‌تواند خود را با تحریم‌ها تطبیق دهد، هرچند تاثیر این تحریم در افزایش سلسله‌وار نرخ ارز، تورم فزاینده و مجددا افزایش نرخ ارز، خود را نشان می‌دهد. امروز هم اگرچه اقتصاد ایران تحت فشار قرار گرفته و شاخص‌هایی، چون تولید، اشتغال، مصرف و ... کاهش داشته است، ولی می‌بینیم که بر اساس برآورد صندوق بین‌المللی پول، رشد اقتصادی کشور ۵ درصد کاهش داشته که بخشی از این کاهش به شیوع کرونا مرتبط است.

پسران در ادامه تلویحا مقاومت اقتصادی کشور در برابر تحریم‌ها را موثر دانست و در پاسخ به پرسشی در خصوص اینکه اگر ترامپ در انتخابات پیروز شود، آیا اقتصاد ایران تاب تحمل فشار اقتصادی برای چهار سال دیگر را خواهد داشت گفت: ترامپ و تیم همراه او تصور می‌کردند با اجرای سیاست حداکثری، طی یک سال، می‌توانند نظام ایران را به زانو درآورند. زمانی که سیاستی «حداکثری» اعلام می‌شود، اگر اجرایی‌سازی آن طی چند ماه تا یک سال اثری نداشته باشد، نظام هدف، می‌تواند خود را با آن تطبیق دهد. اقتصاد ایران، اقتصاد بزرگی است. ایران بیش از ۸۰ میلیون نفر جمعیت دارد. به زانو درآوردن چنین اقتصادی آن هم از طریق تحریم شدنی نیست، به ویژه آنکه درآمد‌های نفتی ایران در حال افزایش است، چرا که کنترل کامل کشتیرانی ممکن نیست و ایران نفت خود را می‌فروشد. به این ترتیب اگر ۶ ماه تا یک سال دیگر هم بگذرد، تاثیر تحریم بر اقتصاد ایران تفاوت چندانی با امروز نخواهد کرد، بنابراین دولت آمریکا از نظر سیاسی و استراتژیک باید تصمیم جدیدی بگیرد، چرا که تداوم این وضع، مساله‌ای را عوض نخواهد کرد.

اذعان ناگزیر رسانه‌های خارجی به بی‌اثری تحریم‌های آمریکا و تاثیر مثبت سیاست‌های دولت در ساماندهی اقتصاد کشور آن هم در شرایط سخت تحریمی و کرونایی، یکسویه بودن انتقادات مخالفان روحانی را اثبات می‌کند. انتقادات جهت‌دار از دولتی که همه توان خود را از سویی برای مقابله با تحریم و از سویی مقابله با کرونا به کار گرفته است، آن هم با اهداف جناحی، به گفته بسیاری از ناظران به مثابه ریختن آب به آسیاب دشمنی است که برای نابودی اقتصاد کشور کمر همت بسته است. همدلی و همکاری همه گروه‌ها و جریان‌های سیاسی و ارکان نظام، چون کاتالیزوری ناامیدی آمریکا از اعمال فشار به ایران، گشایش اقتصاد کشور و معیشت مردم را تسریع خواهد کرد.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، تاریخ انتشار: 5 آبان 1399، کدخبر: 84087930، www.irna.ir