شعار سال: یادبود دکتر داود فیرحی با عنوان «غربت اندیشه سیاسی» با همکاری خانه اندیشمندان علوم انسانی و انجمن علوم سیاسی ایران انجام شد.

در این مراسم دکتر احمد نقیب زاده طی سخنانی گفت: از من نخواهید که در مورد دکتر فیرحی یک سخنرانی غیر عاطفی داشته باشم. ۳۵ سال هست که با هم آشنا و دوست هستیم و ۱۵ سال هم اتاق بودیم، سفر‌های زیادی با هم رفتیم. خیلی اوقات ایشان در اتاق را می‌بستند و بحث‌های سیاسی و اجتماعی می‌کردیم. خیلی همدیگر را قبول داشتیم و بعضی جا‌هایی هم که می‌رفتیم خیلی تعجب می‌کردند که یک آدم ریش تراشیده مثل من چطور با یک روحانی آنقدر صمیمی هستند.

 

حتی یک بار ندیدم که دکتر فیرحی از کسی غیبت کند

این فعال سیاسی افزود: من در طول این چند سال حتی یک بار ندیدم که دکتر فیرحی از کسی غیبت کند و حرکت نامعقولی داشته باشد. ظاهر و باطنش همین بود که می‌دیدیم. من اگر دو روحانی در زندگی ام شناخته باشم که به این صورت بودند، یکی پدرم و دیگری ایشان بود. شباهت‌های زیادی به همدیگر داشتند. هر دو در هشت سالگی پدرشان را از دست داده بودند و بی ریایی و اخلاص را در این‌ها می‌دیدم.

وی اظهار داشت: یک بار که من می‌خواستم در جلسه ارتقاء ایشان به عنوان نماینده ایشان شرکت کنم، یک نفر مطلبی علیه من نوشته بود و دکتر فیرحی می‌دانست؛ آن را به من نشان نداد تا رفتم در جلسه شرکت کردم و برگشتم گفت این را هم ببین. گفتم تنها زرنگی که من در عمرم از شما دیده ام این بود که قبل از رفتن من به جلسه ارتقاء خودت این را نشان ندادی. واقعا همین بود. بسیار خیرخواه بود و به اشخاص کمک می‌کرد و من در جریان بودم که چه دستگیری‌هایی می‌کرد و خیلی وقت‌ها چه خسران‌هایی می‌دید و چه کسانی تقاضای ضمانت می‌کردند و وامشان را نمی‌دادند و بر عهده ایشان می‌افتاد و دَم بر نمی‌آورد.

نقیب زاده ادامه داد: یک بار در مدرسه باقرالعلوم (ع) قم یک استاد فرانسوی با ایشان ملاقات کرده بود و گفت اگر آقای فیرحی به فرانسه بیاید در طول یک هفته می‌تواند بیش از هزار نفر را به اسلام وارد کند. برای اینکه هم خوش صحبت است و هم خوب استدلال می‌کند. استاد دیگری وقتی شنید واقعا گریه کرد. خیلی‌های دیگر ادعای دوستی داشته اند، ولی من در رفتارشان چیز‌هایی می‌دیدم که اصلا نمی‌توانستم قبول کنم و می‌دیدم که ظاهر و باطنشان چه تفاوت‌هایی دارد.

 

ایشان از غرب و شرق اگر نکته جالبی می‌دید به کار می‌بست

وی یادآور شد: در مباحث علمی بسیار قدیم بود؛ واقعا مفاهیم پایه را خوب درک و از آن‌ها به نیکی استفاده می‌کرد. بر خلاف کسانی که غرب را قبول ندارند، ایشان از غرب و شرق اگر نکته جالبی می‌دید به کار می‌بست. بعضی وقت‌ها که می‌خواست چیزی بپرسد، مثل یک طلبه و دانشجو گوش می‌داد و می‌نوشت و وقتی من از او می‌پرسیدم مثل یک استاد سخن می‌گفت.

این استاد علوم سیاسی تأکید کرد: به هر صورت رفتنش ضایعه بزرگی بود و ما یکی از نوآوران دینی را از دست دادیم. به مراتب از کسانی که ادعا داشتند و شناخته‌تر شده بودند می‌دیدم که ایشان عمیق‌تر به مسائل می‌پردازد و خیلی خوشحال بودم که در آن مدرسه باقرالعلوم فکر می‌کردم حدود ۱۰۰ مجتهد جوان شکل می‌گیرند؛ با اندیشه‌های باز و توانمند که در آینده خیلی به کار ما و این نظام می‌آیند. ولی متأسفانه گفتند که طلاب بیشتر تحت تأثیر دانشگاه قرار گرفته اند؛ این طور نبود ما از حوزه علمیه هم زیاد یاد می‌گرفتیم.

وی یادآور شد: یکی دیگر از کارهایشان این بود که دغدغه این نظام و جامعه را هم داشت و در پی رفع بن بست‌ها بود. در زمینه دوری از تعصب خیلی کار کرد و از من هم کمک گرفت و مقالاتی که در غرب هست را برای او گفتم و او به نیکی آن‌ها را کنار فتاوای مذهبی آورد. کمتر کسی این کار را انجام می‌دهد که گره‌ها و بحث‌های امروز را باز کند.

منصور میراحمدی نیز در این مراسم گفت: سابقه آشنایی من با آقای دکتر فیرحی حدود بیش از ۳۰ سال است که مراوده علمی خوبی را با ایشان داشتم و استفاده‌های بسیار زیادی از دانش و اخلاق دکتر فیرحی بردم و یادم هست از زمانی که در مقطع کارشناسی ارشد در رشته علوم سیاسی شروع به تحصیل کردم، با آشنایی آقای دکتر و بهره گیری از کلاس درس ایشان تصمیم گرفتم مسیر و جهت علمی خودم را با مسیر و جهت علمی ایشان هماهنگ کنم.

 

عضو هیأت علمی دانشگاه شهید بهشتی تصریح کرد: هم پایان نامه کارشناسی ارشد و هم رساله دکتری این افتخار را داشتم و شاید جزو اولین دانشجویانی بودم که رساله دکتری را با جناب آقای دکتر فیرحی گرفتم و بسیار بهره بردم. این رساله باعث شد که گفت و گوی بسیار خوبی در زمینه مباحث علمی حوزه اندیشه سیاسی با آقای دکتر فیرحی داشته باشم و می‌توانم با افتخار عرض کنم که بهره فراوانی که از دانش و اخلاق ایشان بردم موجب شد که امروزه می‌توانم دغدغه ایشان در حوزه مطالعات اندیشه سیاسی را به خوبی دریافت کرده ام و تمام تلاش‌های علمی خودم را در مسیر حرکت علمی آقای دکتر قرار داده ام.

وی یادآور شد: دغدغه فکری آقای دکتر فیرحی در حوزه اندیشه سیاسی اسلام و اندیشه سیاسی ایران را می‌توان به «دغدغه اصالت و معاصرت» خلاصه کرد. من این دغدغه را به خوبی در فعالیت‌های علمی آقای دکتر فیرحی دیدم و بسیار بهره گرفتم. او از سویی دغدغه اصالت داشت و به همین دلیل به میراث اندیشه اسلامی اهمیت ویژه‌ای داد و نگاه عالمانه‌ای به این متون داشت.

میراحمدی اظهار داشت: بازخوانی متون سیاسی کلاسیک یکی از محور‌های اندیشه آقای دکتر فیرحی بود. اما این دغدغه باعث نشد که او در دوران گذشته و در جست و جوی اصالت باقی بماند. بلکه دغدغه معاصرت موجب می‌شد که در اقتضائات زمانی جدید و پرسش‌های جدیدی که یک پژوهشگر امروز با آن مواجه هست قرار بگیرد.

 

مرد خود ساخته‌ای که با سختی به اینجا رسید

وی تأکید کرد: حقیقتا این جریان فکری متمایزی است که آقای دکتر فیرحی از سویی با تأکید بر معاصرت تلاش می‌کند فاصله خودش را با جریانی که گذشته می‌ماند حفظ کند و با تأکید بر اصالت، از جریانی که از گذشته فاصله می‌گیرد و به طور کلی به اصالت و اعتبار گذشته اعتقاد ندارد نیز فاصله بگیرد و راه سومی را در حوزه اندیشه سیاسی طی کند.

سیدعلی میرموسوی نیز در این مراسم گفت: دهه‌ها باید بگذرد تا جامعه علمی ما بتواند شخصیتی همچون دکتر فیرحی را تربیت و به جامعه دانشگاهی و حوزوی عرضه کند. جمله شهید بهشتی که ما در اسلام عالم آگاه متعهد مسئول داریم تا حدی می‌تواند شخصیت دکتر فیرحی را ترسیم کند. به نظر من مهری که ایشان به روزگاران در دل همه افراد گذاشته، الّا به روزگاران از دل بیرون نمی‌رود.

عضو هیأت علمی دانشگاه مفید با بیان اینکه تصور من این است که استاد فیرحی یک شخصیت چند بعدی بود، تصریح کرد: یک عالم آگاه متعهد مسئول و اندیشمند نواندیش و نیک آیین بود. همه دانشجویان به شدت به استاد فیرحی عشق می‌ورزیدند و این نشان می‌داد که ایشان در استادی هم یک شخصیت برجسته است. دانشمندی خستگی ناپذیر و پژوهشگری که فرزند خصال خویشتن بود. مرد خود ساخته‌ای که با سختی به اینجا رسید.

وی افزود: دکتر فیرحی ابعاد مختلفی داشت، ولی از بعد اندیشه سیاسی ایشان یک اندیشمند صاحب پروژه بود. یعنی از آغاز تا پایان پروژه مشخصی داشت و پروژه ایشان کاملا مرتبط با اجتماع بود. دکتر فیرحی در زمانه‌ای به اندیشیدن پرداخت که پیوند دین و سیاست موجب شد نوعی استفاده ابزاری از دین در عرصه سیاست اتفاق بیفتد و پروژه ایشان در مجموع این بود که مانع از این شود. تفسیری از دین ارائه دهد که به جای اینکه فقط در اختیار صاحبان قدرت باشد، حلال مسائل مبتلا به جامعه ما باشد.

 

آقای فیرحی سه دوره فکری داشت

دکتر محمدجواد غلامرضا کاشی عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این مراسم گفت:، چون من با آقای فیرحی همکلاسی بودیم و سال‌های سال ارتباط نزدیکی با هم داشتیم، از چنین حادثه شگفت انگیزی متأثر هستم. در چند سال اخیر این قضیه برای من تکرار می‌شود که احساس می‌کنم کسی رفت و بخشی از وجود من را هم با خودش برد. آقای شجریان هم که از بین ما رفت همین حسن به من دست داد. فیرحی هم همین جور بود. یعنی من از رفتن ایشان در حالت ناباوری و شوک هستم.

عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی در خصوص شخصیت فرهنگی مرحوم فیرحی اظهار داشت: به نظر من آقای فیرحی سه دوره فکری داشت، ولی این سه دوره می‌تواند حول یک مفهوم جمع شود و آن دغدغه‌ای بود که ایشان با استبداد دینی داشت. یعنی به عنوان یک روحانی عمیقا عاشق و علاقمند به دین و فرهنگ اسلامی مسأله استبداد دینی برای ایشان غیر قابل فهم و باور بود. یعنی از نظر ایشان اگر دین نتواند عدالت ایجاد کند غیر قابل فهم بود.

 

اعتماد به نفس بالای دکتر فیرحی ناشی از نوعی معنویت بود

دکتر شجاع احمدوند عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی نیز در این مراسم گفت: این کاش اجل فرصت می‌داد که پاسداشت سه جلسه تلاش علمی دکتر فیرحی را با حضور خود ایشان برگزار می‌کردیم، ولی ظاهرا کرونا خیال تمام کردن گلچینی را ندارد و همچنان هر روزی یکی از عزیزان ما را می‌گیرد. اگر بخواهم تجربه سه دهه دوستی با دکتر فیرحی را در یک جمله خلاصه کنم باید بگویم دکتر فیرحی عاشق بود و هرچه انجام می‌داد را از صمیم قلب انجام می‌داد.

کیومرث اشتریان نیز در این مراسم گفت: من علاقه‌ای به مقدس کردن افراد ندارم، ولی چیزی که از آقای دکتر فیرحی می‌دیدم این بود اعتماد به نفس بالایی داشت و آن اعتماد به نفس بالا ناشی از نوعی معنویت بود. من را یاد شهید بهشتی می‌اندازد که، چون از نظر ایمانی خیلی قوی بود، بستر اعتماد به نفسش از اینجا بود. بعضی‌ها اعتماد به نفس دارند، ولی ممکن است جسارت آن‌ها ناشی از عوامل دیگری باشد.

عضو هیأت علمی دانشگاه تهران تأکید کرد: کسانی که بیشتر با ایشان معاشرت داشته اند اگر لایه‌های اخلاقی ایشان را بیشتر باز کنند برای ما و جوانان خوب است. در زمانه‌ای که رسم شده هرکسی داد و فریاد‌های جاهلانه داشته باشد و هر روز جوانان را از دست می‌دهیم، شناساندن دکتر فیرحی خدمت بزرگی خواهد بود.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازجماران، تاریخ انتشار:۲۵ آبان ۱۳۹۹، کدخبر: jamaran.news، ۱۴۸۱۹۹۸