شعار سال: چند ماهی بود که از مذاکرات وین خبری نبود، مذاکراتی که در پی کشمکش‌های تهران- واشنگتن بر سر برخی مسائل باقی مانده در مذاکرات، متوقف شده بود با سفر «انریکه مورا» معاون مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا با هدف شکست بن بست مذاکرات ایران و ۱+۴ به ایران رنگ و بوی تازه‌ای به خود گرفت. پیرو این سفر «جوزپ بورل» مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز هفته گذشته به تهران آمد و نوید یک راه حل میانه را داد.

در هر حال این دور از مذاکرات غیرمستقیم آمریکا و ایران از طریق اتحادیه اروپا، سه شنبه گذشته در دوحه (پایتخت قطر) آغاز و چهارشنبه پایان یافت. پس از پایان این نشست منابع غربی و برخی مقامات ارشد امریکایی از عدم حصول نتیجه در این دو روز گفتند.

 

در گفتگو با وحید جلال زاده رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس یازدهم به بررسی علت‌های به نتیجه نرسیدن این نشست پرداخته شده است که در پی می‌خوانید:

چهار ماه پس از توقف مذاکرات وین، هفته گذشته نشستی در دوحه برگزار شد که به نتیجه نرسید، چرا این نشست بی نتیجه ماند؟ آن‌ها چه می‌گفتند و ما چه می‌خواستیم؟

مذاکرات در اسفند ماه سال گذشته تقریبا به یک نقطه مطلوب دو طرف رسیده بود و طرفین آماده توافق بودند. متاسفانه در جلسات آخر، آمریکایی‌ها زیر میز زدند و از پذیرش دو سه مورد از توافقات قبلی، امتناع کردند و خواستار تغییراتی تازه شدند.

همان بحث بازگشت لیست اسامی تحریمی‌ها و تضمین‌های مورد نظر ما؟

بله، توافق شده بود تعدادی از نهاد‌ها و افراد حقیقی و حقوقی از لیست قرمز تحریم خارج شوند، اما تغییر موضع دادند و گفتند ممکن است آن‌ها را دوباره به فهرست تحریمی‌ها بازگردانیم.

در بحث تضمین‌ها نیز آمریکایی ها، پذیرفته بودند یک بازه زمانی برای تضمین انتفاع اقتصادی در توافق قید شود، اما در جلسات آخر مذاکرات وین (اسفند ماه) دراین مورد هم تغییر موضع دادند. این بدعهدی‌ها سبب شدکه ابتدا آقای رابرت مالی و سپس آقای باقری وین را ترک کنند.

چه تحولی رخ داد که باوجود این چالش‌ها، مذاکرات پس از چهار ماه وقفه، دوباره از سر گرفته شد؟

بعد از سفر‌های آقایان مورا و بورل به تهران و پایتخت برخی از کشور‌ها و انجام مکاتبات، مذاکرات به شکل دیگری و نصفه نیمه ادامه داشت. جمهوری اسلامی هیج وقت از مذاکرات فرار نکرده، بنابراین، آمادگی برای مذاکرات محدد را البته نه در وین و نه در آن قالب قبلی بلکه در دوحه قطر و در شکل جدید اعلام کرد. بنا شد دیپلمات‌های ما با آقای مورا مذاکره کنند و ایشان نتایج مذاکرات را به آقای مالی در دوحه منتقل کند.

ایران در چه موضوعاتی نتوانست با امریکایی‌ها به تفاهم برسد؟

با آمریکایی‌ها در سه موضوع به تفاهم و توافق نرسیدیم یکی بحث تضمین‌ها بود که عرض کردم، در این بخش، آمریکایی ها، می‌بایست، تضمین می‌دادند حداقل تا پایان دوره بایدن انتفاع اقتصادی جمهوری اسلامی برقرار خواهد بود، اما متاسفانه توانایی اینکار را ندارند. نکته دوم بحث پادمان بود، ما در مذاکرات اسفند ماه با غربی‌ها به این تفاهم رسیده بودیم که با آژانس در رد و بدل متون و سوال و پرسش و پاسخ جمهوری اسلامی به توافق برسیم تا در خرداد ماه و در اجلاسیه شورای حکام بحث پادمانی ما حل و فصل شود و پرونده مختومه شود که خُب دیدیم، نه فقط این اتفاق نیافتاد بلکه آژانس و شورای حکام علیه جمهوری اسلامی قطعنامه صادر کرد، البته محتوای قطعنامه ملایم بود، اما جمهوری اسلامی همین را هم برنتابید و ما در دوحه تاکید کردیم، بحث پادمان باید پایان یابد. بحث سوم هم همین لیست قرمز تحریمی هاست که جمهوری اسلامی تاکید دارد، افراد حقیقی و حقوقی که تفاهم شده از لیست حذف شوند، دیگر نباید به بهانه‌های دیگری، مجددا به لیست قرمز بازگردانده شوند.

 

آمریکایی‌ها مدعی هستند جمهوری اسلامی حرف جدیدی نزده و حرف‌های قبلی را تکرار کرده، در حالی که ما همین موضوعات را با آقای مورا و آقای بورل و ۱+۴ مطرح کرده بودیم و گفته بودیم اگر جمهوری اسلامی از این مذاکرات انتفاع اقتصادی به دست نیاورد، اصلا نقض غرض است و رفتن ما به مذاکرات اصلا هیچ سودی به حال جمهوری اسلامی ندارد. ما نه بیش‌تر از برجام می‌خواهیم و نه به کمتر از برجام راضی می‌شویم. حالا، آمریکایی‌ها باید اراده سیاسی خودشان را نشان دهند و درخواست‌های بحق جمهوری اسلامی را در قالب مذاکرات وین و برجام بپذیرند.

خاموش کردن دوربین‌های پادمانی در ناکامی مذاکرات دوحه تاثیر گذار بود؟

نه، این دوربین‌ها در مذاکرات دوحه تاثیر منفی در تصمیمات دو طرف نداشت. طبق قانون راهبردی لغو تحریم‌های مجلس ما یک بازه زمانی را برای دولت مشخص کرده بودیم که اگر تحریم‌ها در آن بازه زمانی لغو نشود به اقدامات یکجانبه و داوطلبانه ایران در پروتکل الحاقی پایان دهد. جمهوری اسلامی، حُسن نیت نشان داد و با این پیش فرض که ممکن است مذاکرات به نتیجه برسد، دوربین‌ها را در مدت زمان مشخص شده، جدا نکرد و تصویر برداری ادامه یافت و البته تصاویر را در اختیار آژانس قرار ندادیم. ما در حال طی کردن یک پروسه با آژانس هستیم، اما این پروسه، جداگانه است و ارتباطی به مذاکرات دوحه نداشت. ما از حق قانونی خودمان استفاده کردیم، پروتکل داوطلبانه است و این حق اولیه ما بوده که در مقابل اقدامات خصمانه آژانس در نپذیرفتن درخواست‌های بحق ایران، دسترسی‌های دوربین‌ها را قطع کنیم و دوربین‌ها را از محل شان جدا کنیم.

قطعنامه آژانس، جمهوری اسلامی را به یک موضعی رساند که اقدامات متقابلی را انجام دهد که به مذاق غربی‌ها خیلی خوش نیامد و آن پایان تصویر برداری دوربین‌های پادمانی بود. هر چند ما تصاویر را به آژانس نمی‌دادیم، اما دوربین‌ها به تصویر برداری خودشان ادامه می‌دادند و فایل آن‌ها در جمهوری اسلامی محفوظ بود. اقدام دیگر، بکار گیری نسل جدید سانتریفیوژ‌ها در نطنز بود که غربی‌ها نسبت به آن نیز واکنش نشان دادند.

به عنوان رئیس کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس، چشم انداز آینده برجام را چگونه می‌بینید. آیا جمهوری اسلامی به نتیجه مطلوب و دلخواه خود خواهد رسید؟

این سوال خوبی است، نماینده آمریکا در سازمان ملل چند روز پیش اعلام کرد که امریکا می‌خواهد تحریم‌ها را لغو کند و جمهوری اسلامی به تعهدات خودش برگردد، این، همان حرفی است که جمهوری اسلامی بار‌ها بیان کرده که آمریکا باید تحریم‌ها را لغو و انتفاع اقتصادی کشورمان را حداقل تا پایان دوره ریاست جمهوری بایدن تضمین کند و اگر این شروط برآورده شود، جمهوری اسلامی نیز همانگونه که بار‌ها اعلام کرده به تعهدات برجامی خود باز خواهد گشت. اما امریکایی‌ها در جلسات مذاکراتی متاسفانه، تن به این تعهدات نمی‌دهند.

اگر امریکا اراده سیاسی برای برگشت به برجام نداشته باشد قطعا این مذاکرات به نتیجه مطلوب دو طرف نخواهد رسید. اکنون، توپ در زمین امریکایی هاست، کاخ سفید در موضع گیری‌های رسمی از بازگشت به برجام و پذیرش الزامات آن مانند لغو تحریم‌ها سخن می‌گوید، اما در مذاکرات برجامی جاضر نیست، تضمین بدهد که اعضای خارج شده از لیست قرمز را مجددا به لیست بازنگرداند و مسائل پادمانی جمهوری اسلامی هم طبق توافقاتی که با آژانس داشتیم حل شود. اگر این مواع، رفع شوند به توافق خواهیم رسید، اما اگر امریکایی‌ها بخواهند با همین رویکرد ادامه دهند و گمان کنند جمهوری اسلامی از مواضع خود، عقب خواهد نشست، قطعا مذاکرات به نتیجه نخواهد رسید.

با توجه به شرایط موجود بنظر شما دور بعدی مذاکرات چه زمانی انجام خواهد شد؟

بنظرمی آِّید که نتایج مذاکرات دوحه ۱ بعد از تجزیه و تحلیل در پایتخت‌ها و همچنین سفر آقای بایدن به منطقه، آشکار خواهد شد. البته من همین جا فرصت را غنیمت می‌شمرم و عرض می‌کنم که بعضی از گزارشات حاکی ازاین است که آقای بایدن در سفر به منطقه مرتکب اشتباهات تاریخی و راهبردی خواهد شد، زیرا به نظر می‌رسد، گزارشاتی که از وضعیت منطقه برای آقای بایدن تهیه کرده اند، گزارش‌های نادرست و گمراه کننده‌ای است؛ بنابراین، توصیه می‌کنیم دستگاه دیپلماسی آمریکا، بایدن را از تکرار اشتباهات گذشته روسای جمهور آمریکا در مورد جمهوری اسلامی بازدارند.

زمان دقیقی برای آغاز دور بعدی مذاکرات، قابل اعلام یا گمانه زنی است؟

خیر. گویا، آقای بایدن طی یکی دو هفته آینده به منطقه سفر می‌کند، اما نمی‌توان زمان دقیقی برای آغاز دور بعدی مذاکرات اعلام کرد.


شعار سال، با اندکی تلخیص واضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی رادار اقتصاد، تاریخ انتشار:۱۲ تیر ۱۴۰۱، کد خبر: ۳۰۰۲۴، www.radareghtesad.ir