شعار سال: سرایش شعر درباره قیام امام حسین (ع) و ادبیات عاشورایی گستره چند صد ساله دارد و مکتوباتی از قرون چهارم و پنجم هجری تا به امروز به این موضوع موجود و گواه ارادت شاعران و ادیبان به سیدالشهدا (ع) و یاران باوفای ایشان است.

بررسی‌ها نشان می‌دهد شعر در میان این مکتوبات و در متون و مطالب ادبیات عاشورایی به لحاظ کمی و کیفی سهم بیشتری دارد و هنر شعر به دلیل ویژگی‌های منحصربه‌فردی که دارد، محمل مناسبتری برای عرض ارادت به ساحت مقدس سیدالشهدا (ع) و بیان واقعه عاشورا بوده است.

در این زمینه در ایکنا در سلسله گفتگو‌هایی نظرات اهالی قلم جویا شده‌ایم.

عباس براتی‌پور، شاعر پیشکسوت آئینی با اشاره به نگاه ویژه شعرا به واقعه عاشورا و قیام حسینی، عنوان کرد: بعد از شهادت حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران باوفایشان، ادبیات و به‌ویژه شاعران، هر کدام به سهم خود به این واقعه پرداختند. اگر از ابتدا هم نگاه کنیم، از قرن چهارم و پنجم به بعد هرکدام از شاعران به زعم خود به واقعه عاشورا اشاره کرده و پرداخته‌اند و این روند همین‌طور تا امروز ادامه داشته است.

سیر صعودی شعر امام حسین (ع)

براتی‌پور با تاکید بر اینکه شعر درباره امام حسین (ع) و مصیبت ایشان از ابتدا تا به امروز سیر صعودی داشته است، اضافه کرد: اگر شعر حسینی و عاشورایی از قرن چهارم تا الان را مورد بررسی قرار دهیم، متوجه روند افزایشی سرایش این شعر خواهیم شد. مثلا شعر محتشم که اوج داشته است یا مرحوم فواد کرمانی در شمع جمع و وصال شیرازی ترکیب‌بند‌هایی بسیار خوبی سروده است و همین‌طور تا امروز معاصرین همه به شعر عاشورایی توجه داشته و انصافا خیلی هم خوب کار کرده‌اند.

براتی‌پور ضمن بیان اینکه امروز هم هر یک از شعرا به اندازه وسع و توانایی خود درباره وقایع عاشورا کار کرده‌اند، تصریح کرد: منتهی نکته و توصیه مهم این است که شعرای امروز باید مقتل و کتاب‌هایی که درباره امام حسین (ع) و یاران ایشان نوشته شده و سیره اهل بیت (ع) را بخوانند و یاد بگیرند و هرچیزی را وارد شعر عاشورایی و آئینی نکنند.

شعر در تمام هنر‌های آئینی پیشگام

این شاعر آئینی در ادامه با تاکید بر حضور پررنگ پیشتاز شعر در میان دیگر آثار عاشورایی و آئینی، بیان کرد: شعر چیزی است که با ذات انسان هماهنگی دارد. شعر، پیشگام و پیشقدم در تمام هنر‌ها است و به همین دلیل نمود آن در میان دیگر آثار عاشورایی بیشتر از سایر هنر‌ها است. مثلا اگر در تعزیه شعر نباشد اصلا فایده‌ای ندارد و چیزی از آن نمی‌ماند. یا مثلا اگر در کتیبه‌های محرمی شعر نوشته نشود، چیزی از کتیبه باقی نمی‌ماند و در سایر هنر‌ها هم به همین ترتیب است.

وی با اشاره به اینکه شعر در اینجا و در هنر حرف اول را می‌زند و ماندگار خواهد بود، اضافه کرد: اصلا یکی از دلایل ماندگاری شعر همین ارتباط، ترکیب و تاثیر آن در سایر هنر‌ها است.

مضمون، قالب شعر را تعیین می‌کند

براتی‌پور در پاسخ به این سؤال که کدام قالب شعری برای سرایش شعر عاشورایی و حسینی مناسب‌تر است؟ توضیح داد: اصلی در شعر می‌گوید مضمون است که قالب را انتخاب می‌کند و این خیلی مهم است. یک وقت ما می‌خواهیم مضامینی را انتقال دهیم که در قالب غزل جا می‌افتد، یک زمان این مضامین در قصیده، مثنوی یا ترکیب‌بند صورت بهتری به خود می‌گیرد، حتی برخی مفاهیم و مضامین در شعر نو و سپید نمود بهتری پیدا می‌کند.

 

او ادامه داد: در شعر عاشورایی و آئینی هم به همین ترتیب بعضی از مضامین می‌توانند در غزل پیاده شوند، بعضی از مضامین هم در قصیده یا مثنوی یا رباعی و دوبیتی یا دیگر قالب‌ها بهتر جا می‌افتد. مثلا جایی که قرار است شرح توصیفی از موضوع یا رویدادی صورت بگیرد، می‌توان در مثنوی آن را راحت‌تر بیان کرد. برای مثال در «گنجینه‌الاسرار» عمان سامانی، شاعر در قالب مثنوی ماجرا و وقایع عاشورا را بیان کرده است؛ بنابراین نمی‌توان گفت کدام قالب بهتر است یا بر دیگر قالب‌ها ارجحیت دارد. باید دید مضمون در کدام قالب بهتر جای می‌گیرد.

این شاعر آئینی در بخش دیگر صحبت‌های خود به اشعار عاشورایی که به موازات امام حسین (ع) به دیگر شهدای کربلا هم توجه دارد، اشاره کرد و گفت: چندین سال است که جشنواره‌ای با عنوان شب‌های شعر عاشورا در شیراز برگزار می‌شود و هر سال به یکی از شهدای کربلا -از فرزندان و خانواده امام حسین (ع) گرفته تا دیگر یاران این حضرت- اختصاص داشته و دارد. مثلا یک سال به نام حضرت علی‌اکبر (ع)، یک سال به نام حضرت علی‌اصغر (ع) یا یک سال به نام عابس –از شهدای کربلا- بود که شاعران ابتدا زندگی‌نامه این حضرات را می‌خوانند و بعد به اکتفا و اقتضای همان شخصیت شعر می‌گویند که حرکت خوبی است.

یاران امام حسین (ع) در شعر فراموش نشوند

براتی‌پور با تاکید بر اینکه یاران امام حسین (ع) نباید فراموش شوند، اضافه کرد: شاعر‌ها باید عنایت داشته باشند که آن‌ها هم جانبازی کردند و شهید شدند. مخصوصاً در زمان معاصر بیشتر به یاران امام حسین (ع) پرداخته شده و برای آن‌ها هم شعر گفته شده که حرکت بسیار خوب و به‌جایی است.

تحریفات ادبیات عاشورایی متأثر از نبود آگاهی

این شاعر آئینی تحریفاتی که در حوزه ادبیات عاشورایی اتفاق می‌افتد را متأثر از نبود آگاهی خواند و گفت: اگر تحریفی در بیان روند تاریخی واقعه عاشورا یا دیگر موارد صورت می‌گیرد، بر اثر فقدان اطلاع و آگاهی است و باید اصلاح شود. البته من از شعرای متقدم کمتر دیدم که حرف و عمل نادرستی را وارد شعر خود کنند یا تحریف کنند، مگر تعداد اندکی که براثر عدم آگاهی چیزی گفته باشند که خیلی صحت نداشته باشد.

براتی‌پور در پایان ضمن اشاره به برخی بدعت‌های نادرست در بخشی از شعر هیئت، عنوان کرد: در شعر هیئت اگر منظور رجزخوانی‌های همراه با هیجان باشد، گاهی حرف‌هایی زده می‌شود که خیلی مناسب نیست یا چیز‌هایی گفته می‌شود که صحت ندارد و باید مراعات شوند. مثلا بعضی مواقع که مداح شور می‌گیرد، حسین‌الهی و ... را مطرح می‌کنند که درست نیست و اصلا کفر است، باید دقت شود که این مسائل را وارد شعر هیئت نکنند.


شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری بین المللی قرآن، تاریخ انتشار:۱۲ مرداد ۱۴۰۱، کدخبر:۴۰۷۵۵۱۲، iqna.ir