شعار سال: خداوند متعال از روز ازل، یعنی از بی نهایت سال قبل، مخلوق دارد، و از همان ازل، موجودات هوشمند و مکلّفی بوده اند؛ که خدا را عبادت نموده اند؛ اکنون نیز در سیّارات فراوانی چنین موجوداتی هستند؛ و در آینده و تا بی نهایت سال بعد هم چنین خواهد بود. هیچگاه عالم خلقت از موجود مکلّف خالی نبوده، نیست و نخواهد بود. نسل آدم (ع) روزی منقرض خواهد شد. امّا نسل هزاران آدم دیگر در سایر کرات، همچنان خواهند بود. این، آن حقیقتی است که از احادیث اهل بیت (ع) استفاده می‌شود.

طبق قواعد عقلی، و نیز طبق بیان اهل بیت (ع)، در عوالم و کرات مسکونی دیگر نیز هادیان الهی وجود داشته اند و وجود دارند؛ امّا اینکه آیا در آنجا هم امام غایبی خواهد بود یا نه؟ چندان معلوم نیست. بلکه در برخی روایات تصریح شده که موجودات برخی از این عوالم، مطیع هادیان خود هستند و معصیت نمی‌کنند؛ لذا با تکیه بر این گونه روایات می‌توان گفت که لا اقلّ در برخی از آن عوالم، جریان دین و دینداری، با زمین ما تفاوت‌هایی دارد. همچنین در برخی روایات آمده که مردم آن عوالم، خبری از شیطان ندارند.

پس بی گمان خداوند غیر از موجودات و آفریده‌هایی که می‌شناسیم آفریده‌های دیگری نیز دارد که ما هیچ گونه شناختی از آن‌ها نداریم و تنها به علم اجمالی و به نص‌های قرآنی می‌دانیم که موجودات و آفریده‌های دیگری نیز وجود دارد.

یکی از بهترین منابع برای جستجو جهت امکان این امر کلام الله مجید است که به تعبیر قرآن کریم «تِبْیاناً لِکُلِّ شَیْءٍ» نازل شده است.

مثلا خداوند در قرآن کریم می‌فرماید: «هر چه در آسمان‌ها و زمین است از جنبندگان و ملائکه، بدون هیچ تکبّر تسلیم و خاضع در برابر پروردگارند» (فصلت/۱۱)؛ بنابراین اصل وجود موجوداتی در آسمان‌ها (کرات دیگر) مورد تأیید قرآن است، گرچه جزئیات آن برای ما مکشوف نیست.

در برخی از روایات آمده که غیر از منظومه شمسی، منظومه‌های دیگری هست که در برخی از کرات آنها، موجودات زنده‌ای وجود دارند. ظاهربرخی از آیات قرآن نیز چنین است؛ مثلاً در آیه ۲۹ سوره ((شوری)) می‌فرماید: ((ومن آیاته خلق السموات والارض و مابث فیهما من دابه؛ و ازنشانه‌های او است آفرینش آسمان‌ها و زمین و آنچه از جنبندگان در آن دو پراکنده ساخته است)). چنان که مشاهده می‌شود، در این آیه یکی ازنشانه‌های خداوند، آفرینش و پراکندن جانداران در زمین و آسمان‌ها قلمداد شده است.]کلمه «دابه» و کلمه «فیهما» صریحاً می‌گویند، جنبندگان و موجودات زنده منحصر به کره زمین نیستند، بلکه در آسمان‌ها و کرات عالم بالا نیز جنبندگان و موجودات زنده‌ای وجود دارد.

موجودات هوشمند فرازمینی از منظر مفسران قرآن

قرآن کریم به آفرینش موجودات بی شماری در آسمان‌ها و زمین اشاره کرده است. در این میان، تعدادی از آن‌ها موجودات زنده اند که بخشی از آن‌ها در خارج از زمین زندگی می‌کنند. برخی صاحب نظران با استناد به تعابیر قرآنی نظیر «دَابَّةُ»، «الْمَشَار ق وَ الْمَغَار ب»، «الْعَالَمِینَ»، «مَنْ فی السَّمَاوَاتِ»، «وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الْبُرُوج» وجود چنین موجودات زنده را در آسمان‌ها ممکن و حتی ضروری دانسته اند. اطلاق «دابّه» بر جنبندگان مادی، و اشاره قرآن به وجود مشرق‌ها و مغرب‌های متعدد از سویی، و اتصاف خداوند به پرودگار جهانیان بودن از سوی دیگر، برخی را بر این داشته است تا اشاره قرآن به حیات فرازمینی را به عنوان نظریه پردازی این کتاب مقدس طرح نمایند.

این پرسش که «آیا ما زمینیان تنها موجودات هوشمند جهان هستی هستیم» سؤالی است که از زمان‌های بسیار دور، ذهن دانشمندان و فلاسفه را به خود مشغول کرده است. اعتقاد به وجود حیات در بخش‌هایی از آسمان در آثار فیلسوفانی، چون آناکسیماندر (Anaximander) و دموکریتوس (Dimokeritous (ریچارد، ۱۳۷۵: ۱۱) مطرح شده است نشان دهنده قدمت این تفکر و اهمیت آن نزد فلاسفه باستان است. علاوه بر این، در برخی متون مذهبی ادیان کهن شرقی نیز به این مسئله اشاره شده است. (بوتلار، ۱۳۷۲: ۲۳۲)

پس از اسلام و نزول آیاتی از قرآن که به نحوی به وجود موجوداتی خارج از زمین اشاره می‌کرد، این موضوع در بین مفسران و دانشمندان مسلمان نیز جای خود را باز کرد. سؤالاتی که از پیامبر و امامان و دیگر بزرگان صحابه در این زمینه پرسیده شده، شاهد این مدعاست.

حیات در خارج از زمین از منظر علم

این مسئله که آیا زیست آلی در جای دیگری از جهان وجود دارد و اینکه آیا ممکن است تمدن ماورای زمینی وجود داشته باشد، موضوع مهمی برای دانشمندان و عموم مردم بوده است. با وجود چنین واقعیتی که هیچ موجود زنده‌ای در خارج از سیاره ما کشف نشده، علوم طبیعی جدید به قدری پیشرفت نموده اند که اکنون می‌توان این مسئله را بر مبنای علمی استواری بنیان نهاد. پژوهش‌هایی در این مورد به وسیله بیشتر فیزیک دانان و زیست شناسان فضایی و دانشمندانی که در زمینه‌های مرتبط فعالیت دارند، در دست اجراست. به عقیده کیهان شناسان، احتمال وجود حیات در دیگر سیارات محدوده منظومه شمسی بسیار ضعیف است، زیرا عطارد و زهره بسیار سوزان و خفه کننده، مریخ سرد و مشتری و زحل در «آمونیک» و «متان» غوطه ورند، ولی این نوع داوری‌ها درباره کرات منظومه شمسی نیز چندان منطقی نیست، زیرا اگر خود را در یکی از این سیارات قرار دهیم، درباره زمین می‌گوییم: زمین از گاز کشنده اکسیژن احاطه شده است و نمی‌توانیم بفهمیم که چگونه ساختمان بدن انسان با اکسیژن سازگاری دارد.

علل امکان وجود زندگی فرا زمینی

ابتدا به نظر می‌آید که اطلاعات علمی موجود، امکان پخش گسترده حیات هوشمند در جهان را کاملاً تصدیق می‌نماید؛ زیرا اولاً اگر موجودات زنده به طور طبیعی ضمن تکامل سیاره ما در زمین به وجود آمده اند، چنین تصوری منطقی است که تکامل مشابهی می‌تواند در اجسام فضایی دیگر از نوع زمین صورت گیرد.

ثانیاً کربن که اساس شیمیایی ماده زنده است، یکی از فراوان‌ترین عناصر در جهان است. علاوه بر اینکه به وسیله روش اخترشناسی مولکولی، ثابت گردیده سنتز مولکول‌های آلی پیچیده ـ که از آن حیات آلی می‌تواند به وجود آید ـ در توده‌های گاز و گرد و غباری که فضای بین ستاره‌ای را اشغال نموده اند، انجام می‌گیرد. ولی تمام این مطالب در قلمرو استدلال نظری است، به گونه‌ای که واقعیت این مسئله بسیار پیچیده‌تر است.

با پیشرفت علم در قرن اخیر، دیگر می‌توانیم پاسخ‌های روشن تری را درباره حیات و احتمال وجود آن در کیهان بیابیم. با احتساب شماره تخمینی سیارات عالم، دانشمندان محاسبه کرده اند احتمال اینکه ما تنها باشیم و به جز زمین در سراسر کائنات، نشانی از حیات نباشد یک در ۱۰۰ میلیون است. بسیاری از دانشمندان، پیرامون وجود یا عدم زیست فرازمینی اظهارنظر کرده اند که به چند مورد از آن‌ها اشاره می‌شود:

(آیزاک آسیموف به روسی. (Исаак Юдович Озимов

در کتاب اکتشافات قرن بیستم می‌نویسد::

به خاطر نتایج و داده‌های صحیح سفر فضایی، ما باید به ستارگان دست یابیم. ما باید سیاراتی نظیر زمین را که به دور آن‌ها می‌چرخند و بر روی خود دوست و دشمن، ابرمرد‌ها و هیولا‌ها را حمل می‌کنند، پیدا کنیم. (آسیموف، ۱۳۶۱: ۶۷)

ریچارد موریس هانت. Richard Morris Hunt) با تشریح روند تکاملی جهان هستی، ایجاد حیات را لازمه این روند می‌داند و می‌نویسد:

در سال‌های اخیر رسم شده است که آفرینش زندگی را به عنوان مرحله‌ای در حیات کیهانی، مورد بررسی قرار می‌دهند. نخست کهکشان‌ها و سپس سیارات و ستارگان به وجود آمدند. این، شرایطی را به وجود می‌آورد که لازمه تشکیل مولکول‌های آلی پیچیده و در نهایت شکل گیری زندگی است. این تسلسل آن چنان اجتناب ناپذیر به نظر می‌رسد که تصور عدم امکان وجود زندگی، دشوار است. همان طور که کارل ساگان بیان می‌کند: ظاهراً علت وجود زندگی، در بطن قوانین شیمیایی جهان نگاشته شده است. (ریچارد، ۱۳۷۵: ۱۶۲)

موریس بوکای نیز امکان اختصاص حیات به زمین را بسیار ضعیف دانسته و می‌نویسد:

۱۰۰ میلیارد ستاره در کهکشان راه شیری وجود دارد و کهکشان ما یک کهکشان از میلیارد‌ها کهکشان است.

در کهکشان ما، احتمالاً باید نیمی از ۱۰۰ میلیارد ستاره، مانند خورشید، دارای منظومه‌های سیاره‌ای باشند، زیرا این ۵۰ میلیارد ستاره، مانند خورشید حرکت دورانی کندی دارند، خصوصیتی که آدم را وامی دارد تا فکر کند سیاراتی حول آن‌ها وجود دارند. دوری این ستارگان چنان است که سیارات تابع دیدنی نیست، اما وجود آنها، درنتیجه برخی مختصات مسیر، محتمل است. یک تموج ضعیف مسیر ستاره می‌تواند نشانه حضور سیاره‌ای همراه باشد... ازاین رو، منظومه‌های سیاره‌ای با وضوح تمام، به وفور در جهان پراکنده اند. منظومه شمسی و زمین یگانه نیست... و درنتیجه، زندگی همانند سیاراتی که به آن پناه می‌دهند، در تمام جهان، آنجا‌هایی که شرایط لازم برای شکفتن و بسط یافت می‌شود، پخش گردیده است. (بوکای، ۱۳۶۵: ۱۹۸)

مفسران چه تفاسیری از این قبیل آیات داشته اند؟

علامه طباطبائی (رحمه الله) در مورد آیه مذکور می‌فرماید: ظاهر آیه این است که در آسمان‌ها خلقی از جنبندگان (دواب) مثل روی زمین وجود دارد و اگر کسی بگوید که منظور از جنبندگان آسمان ملائکه هستند مردود است چرا که کلمه «دواب» بر ملائکه اطلاق نشده است.

آیت الله مکارم شیرازی معتقد است: «کلمه «دابة» شامل موجودات ذره بینی تا حیوانات غول پیکر می‌شود... و این آیه دلالت بر وجود انواع موجودات زنده در آسمان‌ها دارد گر چه هنوز دانشمندان به صورت قاطعی در این زمینه قضاوت نمی‌کنند؛ و سر بسته می‌گویند در میان کواکب آسمان به احتمال قوی ستارگان (سیاره های) زیادی هستند که دارای موجودات زنده اند، ولی قرآن با صراحت این حقیقت را بیان می‌دارد که در پهنه آسمان نیز جنبندگان زنده فراوانی وجود دارد.

زمخشری در تفسیر خود می‌گوید: بعید نیست در آسمان‌ها حیواناتی که بر روی زمین راه می‌روند آفریده شده باشد. فخر رازی هم بعید نمی‌داند که خدا در آسمان‌ها انواعی از حیوانات را آفریده باشد که مانند مردمان روی زمین (در آسمان ها) راه بروند. فیض کاشانی نیز گرچه به صراحت به عقیده وجود موجودات فرازمینی با توجه به آیه ذکر شده اشاره‌ای ندارد، اما ریشه واژه «دابة» را دارای معنای حرکت جسمانی می‌داند. سپس ادامه می‌دهد که ملائکه دارای حرکت جسمانی نیستند؛ بنابراین او معتقد است که دابة چیزی است غیر از فرشتگان یعنی جن یا موجودی غیر از آن.

آیت الله نوری همدانی نیز با ذکر این نکته که اخیراً برخی از دانشمندان فضایی شوروی اعلام کردند که در کهکشان ما دست کم ۱۰۰۰ میلیون کره قابل زندگی وجود دارد. می‌نویسد: جالب اینکه از این موضوع مهم در حدود چهارده قرن قبل قرآن مجید با صراحت خبر می‌دهد» و سپس به آیه (شوری/ ۲۹) استدلال کرده و دو نکته از آن برداشت می‌کند: در آسمان‌ها نیز مانند زمین موجودات زنده وجود دارد. هر موقع که مشیت خدا اقتضا کند سکنه کرات آسمانی و زمین با یک دیگر ملاقات خواهند کرد.

آیت الله قرشی با قاطعیت از آیه مذکور دلالت بر وجود موجودات در کره‌های آسمانی را می‌فهمد. او می‌نویسد: ضمیر «فِیهِما» به آسمان‌ها و زمین راجع است و با قاطعیت تمام روشن می‌شود که در آسمان‌ها جنبندگانی آفریده و پراکنده شده اند و از جمله «عَلی جَمْعِهِمْ إِذا یشاءُ قَدِیرٌ» به دست می‌آید که روزی میان اهل زمین و آن‌ها ارتباط بر قرار خواهد شد. اگر منظور از جمع، رسیدن آن‌ها به یکدیگر باشد.

یکی دیگر از آیات معروفی که از آن برای اثبات وجود موجودات فرازمینی استفاده شده است، «الحمد لله رب العالمین» (فاتحه/۲) است. جمع نمودن کلمه «عالم» با «بن» نشانه ذوی العقول بودن آن است. برخی مفسران مقصود از عالمین را جهان جن، جهان انس، جهان آب و... دانسته اند که هر کدام جهانی مستقل از دیگری هستند. اما علامه طباطبایی معتقد است که این کلمه هم بر تک تک افراد عالم دلالت دارد هم نوع نوع آنها.

اینجاست که می‌توان تعبیر قرآن در برخی موارد که فرموده است «مشارق و مغارب» را تأییدکننده جهان‌های مختلف و متعدد بداند و اینکه خورشید‌های متعددی در مکان‌های مختلف در بین کهکشان‌ها وجود دارد که منشأ جهان‌هایی مانند کره زمین خواهند بود.

آیاتی از قرآن کریم که وجود موجودات فضایی را اثبات می‌کنند

آیاتی از قرآن کریم با صراحت عنوان می‌کنند که در کرات دیگر هم موجوداتی مانند انسان و حتی حیوانات و گیاهان وجود دارند که البته احادیث و روایات هم این امر را تأیید می‌کنند.

در اینجا آیاتی از قرآن و نیز احادیث و روایاتی که وجود حیات بر سیارات دیگر را تأیید کرده اند با هم مرور می‌کنیم:

۱ - آیه ۴۲ سوره نور، وَ لِله ملک السموات و الارض و الی الله المصیر

و (بدانید که) ملک و پادشاهی آسمان‌ها و زمین خاص خداست و بازگشت (همه خلایق) به سوی خداست.

۲ - آیه ۴۴ سوره الاسراء، تسبح له السموات السبع والارض و من فیهن و ان من شی ء الایسبح بحمده و لکن لاتفقهون تسبیحهم انه کان حلیماً غفورا.

آسمان‌های هفتگانه و زمین و هر کس که در آنهاست او را تسبیح می‌گویند و هیچ چیز نیست مگر اینکه در حال ستایش تسبیح او می‌گوید، ولی شما تسبیح آن‌ها را درنم‌ی یابید به راستی که او همواره بردبار [و]آمرزنده است.

۳ - آیه ۲۴ سوره الشعراء، قال ربُّ السموات و الارض و ما بینهما ان کتم موقنین.

موسی جواب داد: خدای آسمان‌ها و زمین است و آنچه ما بین آنهاست، اگر به یقین باور دارید.

در آیات نام برده ملاحظه میکنید که شباهت این موجودات زنده از شکل آیات کاملاً مشهود است، آیاتی هم دلالت بر این دارند که انسان‌های بر روی زمین و کرات دیگر هم زمان دچار حوادث هولناک روز قیامت خواهند شد.

۴ - آیه ۲۵ سوره نمل، الا سیجدو ا لله الذی یخرج الخب، فی السموات و الارض و یعلم ما تخفون و ما تعلنون

چرا برای خداوندی سجده نمی‌کنند که آنچه را در آسمان‌ها و زمین پنهان است خارج (و آشکار) می‌سازد، و آنچه را پنهان می‌دارید یا آشکار می‌کنید می‌داند؟!

۵ - آیه ۶۳ سوره الزمر، له مقالید السموات و الارض والذین کفرو ابایات الله او لئک هم الخاسرون.

کلید‌های آسمان‌ها و زمین از آن اوست و کسانی که به آیات خداوند کافر شدند زیانکارانند.

این گزارش حاکی از آن است که، چون روز قیامت به انسان‌ها و عقاب و ثواب آن‌ها تعلق دارد لذا حوادث هولناک آن از قبیل ترس و خوف و بیهوش شدن انسان‌ها را شامل می‌شود و فرشتگان از این قاعده مستثنی هستند.

به علاوه اگر منظور از ساکن آسمان‌ها فرشتگان باشند لازم می‌آید که منظور از سماوات، کرات، آسمانی نباشند بلکه همان هفت آسمانی باشند که دارای مراتب معنوی و رتبی هستند، در حالی که با توجه به قرائن فراوان در قرآن مجید هر جا «سماوات» با «ارض» کنار هم آمده اند، منظور آسمان‌های سیارات دیگر هستند.

۶ - آیه ۲ سوره رعد، الله الذی رفع اسموت بغیر عمد ترون‌ها ثم استوی علی العرض و سخر الشمس والقمر کل یجری لاجل مسمی یدبر الامریفصل الایات العلکم بلقاء ربکم توقنون.

خداوند همان کسی است که آسمان‌ها را بدون ستون‌هایی که برای شما دیدنی باشد برافراشت، سپس به عرش استیلا یافت: خورشید و ماه را مسخر اراده خود ساخت، که هر کدام در وقت خاص به گردش در آیند، امر عالم را با نظامی محکم و آیات قدرت را با دلایلی مفصل منظم ساخت، باشد که شما به ملاقات پروردگار خود یقین کنید.

در این آیه منظور از ستون ها، نیروی جاذبه بین کرات است. به چند حدیث که موارد مذکور را تایید می‌کنند توجه نمایید:

۷ - آیه ۱۵ سوره ق، افعیینا بالخلق الاول بل هم فی لبس من خلق جدید.

مگر ما از آفریدن بار نخست عالم خسته شدیم؟ نه همه این حرف‌ها را می‌دانند، ولی نسبت به خلقت جدید در قیامت شک دارند.

(و آیات دیگر که می‌آید یا برای رعایت اختصار همه آن‌ها را نمی‌آوریم.).

آیا روایاتی در تایید موجودات فرازمینی داریم؟

۱ - در کتاب توحید و حصال روایتی است از جابر بن یزید که از امام باقر (ع) در مورد آیه ۱۵ سوره «ق» پرسید، حضرت فرمودند:‌ای جابر آیا گمان می‌کنی که خدا فقط این عالم واحد، کره زمین را خلق کرده و آیا فکر می‌کنی که او به جز شما بشری نیافرید به خدا قسم که خداوند هزار هزار عالم و هزار هزار آدم بیافرید که تو آخرین ایشان هستی و اینان نیز آدم اند.

۲ - امیرمؤمنان علی علیه السلام می‌فرماید:

هذِهِ النُّجُومُ الَّتی فی السَّماءِ مَدائِنُ مِثلُ المَدائِنِ الَّتی فی الأرضِ مَربُوطَهٌ کُلُّ مَدینَةٍ اِلی عَمُودٍ مِن نُورٍ

این ستارگانی که در آسمان هستند شهر‌ها (و آبادی هایی) همچون شهر‌های زمینند، هر شهری از آن‌ها با ستونی از نور (با شهر‌های دیگر) پیوسته است.

سفینة البحار، جلد ۳، صفحه‌ی ۵۷۴

ماده «نجم» از تفسیر علی بن ابراهیم نقل می‌کند. (هذه النجوم فی السماء مدائن مثل المدائن التی فی الارض مربوطة کل مدینة الی عمود من نور.)

شرح کوتاه آیت الله مکارم شیرازی: بسیار خودخواهانه است که تصور کنیم تنها کره مسکونی جهان، کره زمین ماست و میلیون‌ها میلیون کرات آسمانی همه بایر و خاموش و خالی از سکنه اند. دانشمندان امروز با محاسباتی که روی وجود شرایط حیات و زندگی در کرات آسمانی کرده اند قطع دارند که میلیون‌ها یا صد‌ها میلیون از این کرات دارای ساکنانی هستند که به احتمال قوی بسیاری از آن‌ها تمدن‌هایی پیشرفته‌تر و به مراتب عالی‌تر از تمدن ساکنان زمین دارند، زیرا آغاز حیات در آن‌ها هزاران یا میلیون‌ها سال قبل از کره زمین بوده است. حدیث بالا یکی از معجزات علمی امیر مومنان است که چهارده قرن پیش بیان فرموده است.

۳ - روایتی از امام صادق (ع) هم وجود دارد که می‌فرماید: خدا دوازده هزار عالَم دارد که هر عالَمی بزرگتر از هفت آسمان و زمین است. هیچ عالَمی نمی‌داند که عالَم دیگری غیر از آن‌ها وجود دارد. این روایت نشان می‌دهد که علم نداشتن نسبت به جهان دیگر بر فرض وجود جهان‌ها و عالم‌های دیگر معنا پیدا می‌کند.

۴ - روایت دیگری وجود دارد که از شهر‌های درون آسمان‌ها خبر می‌دهد که ساکنان آن زبان متفاوتی دارند و نسبت به وجود آدم بی خبرند.

امام صادق (ع) فرمودند: به غیر از این زمین شما، زمینی نورانی وجود دارد که نورش از آن است و در آن مردمی هستند که خدا را بندگی می‌کنند و چیزی را با او شریک نمی‌شوند. پشت سر این خورشید شما ۴۰ خورشید دیگر (کنایه از کرات زیاد دیگر) نیز وجود دارد که مخلوقات زیادی در آن زندگی می‌کنند و غیر از این ماه شما ۴۰ ماه دیگر نیز هستند که. مخلوقاتی در میان آنان زندگی می‌کنند که اساساً اطلاع ندارند که آیا مخلوقاتی به نام آدم در زمین وجود دارد یا نه.

حیات در آسمان‌ها از منظر قرآن با بیان دیگر

قرآن کریم به آفرینش موجودات بی شماری در بین آسمان‌ها و زمین اشاره کرده است که در این میان، بخش مهمی از آن‌ها موجودات زنده اند. برخی صاحب نظران با استناد به تعابیری از قرآن کریم، وجود موجودات زنده را در آسمان‌ها ممکن و حتی ضروری می‌دانند.

این آیات را می‌توان از جهت دلالت، به سه دسته تقسیم کرد.

۱. آیاتی که به صراحت، وجود موجودات آسمانی را مطرح می‌کنند.
۲. آیاتی که وجود موجودات هوشمند را تأیید می‌کنند.
۳. آیاتی که یکی از احتمالات تفسیری آن، وجود حیات در آسمان هاست.

گروه اول: جنبندگان آسمانی

برخی مفسران و دانشمندان براین عقیده اند که واژه «دابّة» در آیات قرآن، به وجود موجوداتی زنده در خارج از زمین اشاره دارد.

وَ مِنْ آیَاتِه خَلْقُ السَّمَاوَاتِ وَالْأ رْض وَ مَا بَثَّ فِیهمَا مِنْ دَابَّةٍ وَ هُوَ عَلَی جَمْعِهمْ إ ذَا یَشَاءُ قَدِیرٌ. (شوری ۲۹ در سوره نحل/ ۴۹ نیز تعبیر «دابه» آمده است)

و از نشانه‌های اوست آفرینش آسمان‌ها و زمین و آنچه از جنبندگان در آن دو پراکنده کرده است؛ و او هرگاه بخواهد بر جمع آوری آن‌ها تواناست.

, لغت «دابَّة» از ماده «دبب» به معنای راه رفتن و حرکت روی زمین است. (۲ البته از راه رفتن معمولی آرام‌تر است. (ابن منظور، ۱۴۱۴: ۱ / ۳۶۹؛ ابن فارس، ۱۴۲۰: ۲ / ۲۶۳؛ راغب اصفهانی، ۱۴۲۶: ۳۰۶)

قرآن کریم در سوره نور به توضیح چیستی دابّه پرداخته، می‌فرماید:

وَاللَّهُ خَلَقَ کُلَّ دَابَّةٍ مِنْ مَاءٍ فَمِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَی بَطْنِه وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَی ر جْلَیْن وَ مِنْهُمْ مَنْ یَمْشِی عَلَی أ رْبَع یَخْلُقُ اللَّهُ مَا یَشَاءُ إ نَّ اللَّهَ عَلَی کُلِّ شَیْءٍ قَدِیرٌ. (نور / ۴۵)

و خدا هر جنبنده‌ای را از آبی آفرید؛ پس برخی از آن‌ها کسانی هستند که بر شکم خود راه می‌روند و برخی از آن‌ها کسانی هستند که بر دو پای خود راه می‌روند و برخی از آن‌ها کسانی هستند که بر چهار (پا) راه می‌روند؛ خدا آنچه را بخواهد می‌آفریند، [چرا]که خدا بر هر چیزی تواناست.

دیدگاه‌های تفسیری در مورد آیه فوق

فخررازی در بیان مراد از دابّه، احتمالاتی را مطرح می‌کند و می‌نویسد:

بعید نیست بگوییم خداوند در آسمان ها، انواعی از حیوانات را خلق کرد که مانند انسان روی زمین، آن‌ها هم حرکت دارند و راه می‌روند. (فخر رازی، ۱۴۲۰: ۲۷ / ۵۹۹)

زمخشری نیز دلالت آیه ۴۹ سوره نحل بر وجود موجوداتی آسمانی که همچون انسان‌ها بر روی زمین راه می‌روند را به عنوان اولین احتمال در آیه بیان می‌کند. (زمخشری، ۱۴۰۷: ۲ / ۶۱۰)

فیض کاشانی نیز به اینکه ماده «دبب» بر حرکات جسمانی اطلاق می‌شود، تصریح دارد. ایشان اگرچه به دلالت آیه بر وجود حیات فرازمینی تصریح نکرده است، ولی با بیان این نکته که ملائکه دارای مکان و حرکت جسمانی نیستند، به احتمالِ اشاره آیه به موجودات آسمانی، توجه داده است. (فیض کاشانی، ۱۴۱۸: ۱ / ۶۵۰)

نویسندگان المیزان و تفسیر نمونه (مکارم شیرازی، ۱۳۷۱: ۲۰ / ۴۳۶ ـ ۴۳۹) نیز بر دلالت این آیات بر حیات فرازمینی تأکید دارند. علامه طباطبایی ذیل آیه ۴۹ سوره نحل می‌نویسد: این آیه دلالت دارد که در غیر کره زمین از کرات آسمانی نیز جنبندگانی هستند که در آنجا مسکن داشته و زندگی می‌کنند. (طباطبایی، ۱۴۱۷: ۱۲ / ۲۶۶)

نویسنده قاموس قرآن نیز از معاصرینی است که دلالت این آیات را بر وجود زیست فرازمینی قطعی می‌داند و ادامه آیه که می‌فرماید: «عَلی جَمْعِهمْ إ ذا یَشاءُ قَدِیرٌ» را اشاره به برقراری ارتباط بین اهل زمین و آن‌ها می‌شمارد. (قرشی، ۱۳۷۱: ۳ / ۳۴۱) آیت الله صادقی تهرانی (۱۴۰۸: ۱۶ / ۳۶۸)، عباسعلی محمودی (۱۳۶۲: ۹۹ ـ ۹۵) و احمد متولی (۱۴۲۶: ۳۰) از دیگر مفسران و نویسندگانی هستند که تعبیر «دابّه» را اشاره به وجود موجودات زنده در آسمان می‌دانند.

با توجه به توصیفات و ویژگی‌هایی که قرآن از دابّه ارائه می‌دهد می‌توان دریافت که این واژه در زبان قرآن بر موجود مادی و جسمانی اطلاق می‌شود. خلقت از آب، حرکت بر دو یا چهار پا خزیدن از این ویژگی هاست. علاوه بر این، مفهوم لغوی ماده «دبب» نیز، به طور ضمنی، مادی بودن «دابّه» را تأیید می‌کند. از این رو، واژه «دابّه» جنبنده غیرمادی مانند فرشته یا جن را در برنمی گیرد.

گروه دوم: موجودات هوشمند در آسمان‌ها

خداوند متعال با تعبیر «مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ» در سیزده آیه (آل عمران / ۸۳؛ یونس / ۶۶؛ حج / ۱۸؛ نور / ۴۱؛ الرحمن / ۲۹؛ روم / ۲۶؛ زمر / ۶۸؛ نمل / ۶۵ و ۸۷؛ اسراء / ۵۵؛ رعد / ۱۵؛ مریم / ۹۳؛ انبیاء / ۱۹) از قرآن کریم، از برخی موجودات آسمانی نام برده است. برخی مفسران با توجه به نکات ادبی و برخی قرائن در آیات، این تعبیر را اشاره به وجود حیات هوشمند فرازمینی می‌دانند.

وَ لِلَّه یَسْجُدُ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأ رْض طَوْعًا وَ کَرْهًا. (رعد / ۱۵) و هرکه در آسمان‌ها و زمین است ـ خواه و ناخواه ـ تنها برای خدا سجده می‌کنند.

افَغَیْرَ دِین اللَّه یَبْغُونَ وَ لَهُ أ سْلَمَ مَنْ فِی السَّمَاوَاتِ وَالْأ رْض طَوْعًا وَ کَرْهًا وَ إ لَیْه یُرْجَعُونَ. (آل عمران / ۸۳)

و آیا غیر از دین خدا را می‌طلبند؟! درحالی که هر کس در آسمان‌ها و زمین است، خواه و ناخواه تسلیم اوست؛ و فقط به سوی او بازگردانده می‌شوند.

کلمه «مَنْ» در زبان عربی از اسماء موصول و به معنای «کسی که» یا «کسانی که» است. این واژه برای صاحبان خِرد به کار می‌رود و در مقابل، «ما» به معنای «چیزی که» یا «چیز‌هایی که» است؛ که بر اشیاء و موجودات بی جان اطلاق می‌شود. وجه اشتراک «من» و «ما» عمومیت این دو واژه است که برای مفرد، تثنیه و جمع و نیز برای مذکر و مؤنث به یک صورت استعمال می‌شود. (ابن هشام، ۱۴۱۸: ۱ / ۹۱)

دیدگاه‌های مفسران

برخی از مفسران واژه «من» در این آیات را اشاره به موجودات زنده‌ای می‌داند که در آسمان‌ها زندگی می‌کنند.

صاحب قاموس قرآن از کسانی است که به این آیات، بر وجود حیات فرازمینی استناد کرده و می‌نویسد:

در این آیات دلالت بر افراد عاقل و ذی شعوری دارد و به خوبی روشن می‌کند که در آسمان‌ها مانند انسان، موجودات زنده و عاقل زندگی می‌کنند و به خدای خود خاضع اند و حوائج خویش از او می‌خواهند. (قرشی، ۱۳۷۱: ۳ / ۳۴۱)

عبدالرزاق نوفل (۱۴۰۷: ۲۱۵)، عبدالغنی الخطیب (۱۳۶۲: ۲۳۰) و سید عبدالامیر مؤمن (۱۳۸۶: ۱۹۰) از دیگر کسانی هستند که به این آیات بر وجود حیات و موجودات زنده در آسمان‌ها استدلال کرده اند.

پیام‌های دریافت شده از منابع ناشناس

پیام‌های دریافت شده از منابع ناشناس، سالهاست که دانشمندان را به خود مشغول ساخته است. به همین منظور و در پی یافتن پاسخ این سوال رادیو تلسکوپ‌های بسیار بزرگی ساخته شده اند تا پیام‌ها و سیگنال‌های ناشناخته را دریافت کنند. این احتمال وجود دارد که توسط سایر موجودات برای برقراری ارتباط با بشر پیام‌هایی ارسال شده باشند. از معروفترین این سیگنال‌ها در ۱۵ آگوست سال ۱۹۷۷ در دانشگاه اوهایو امریکا ثبت شده است. این سیگنال هرگز شرح داده نشد، ولی زمانی که ثبت شد، دانشمندان را به قدری شگفت زده کرد که در تمام دستنوشته‌های موجود عبارت “WoW” (به معنی تعجب خیلی زیاد) قابل مشاهده است؟!

نگاهی به این دلایل و نظریه‌های موجود، احتمال وجود موجودات فضایی را بیشتر میکند. در این موارد، همیشه افراد شکاک و یا برخی اعتقادات مذهبی تحت هر شرایط این دلایل را رد می‌کنند، ولی چیزی که وجود دارد شواهدی است که روز به روز روشنتر میشوند و به نظر میرسد خیلی زود، در آینده‌ای نزدیک این سوال را که آیا موجودات فضایی وجود دارند؟ با اطمینان پاسخ دهیم.

(نتیجه بحث)

با استفاده از منطوق و مفهوم آیات و اخبار و کلمات دانشمندان و فیلسوفان: در کرات فضائئ دیگر: موجودات و جنبنده‌های زیاد وجود دارد که در آینده مخصوصا پس از ظهور قلب عالم اکان و رکن زمین و آسمان حضرت بقیت الله الاعظم روحی و ارواح العالمین لتراب مقدمه الفداء که طبق روایات وارده (علم ۲۷ حرف است دو حرف آن تا ظهور آن حضرت کشف خواهد شد و ۲۵ حرف بعد از ظهور) یعنی تا ظهور هرقدر و به هر اندازه علم پیشرفت کند و اختراعات و صنایع ترقی نماید در اثرآن دوحرف خواهد بود

پس در زمان آنحضرت که امامتش فراگیر زمین و آسمان می‌شود: با آن کرات رابطه و رفت و آمد. بر قرار خواهد شد.

برای مزید اطلاع به کتاب دوجلدی (سیمای جهان در عصر امام زمان (عج) از تالیفات اینجانب است و بوسیله مسجد مقدس جمکران چاپ می‌شود مراجعه نمائید

پس این همه تشکیلات جهان آفرینش برای یک مشت بنی آدم اختصاص ندارد اگرچه ماسوی الله به احترام چند نفر از اولاد همان حضرت آدم علیه السلام (۱۴ معصوم علیهم السلام) آفریده شده است، اما در میان این همه کره‌های فضائی ساکنان بیشماری هم وجود داردکه فعلابیرون از قاموس دانش ماست که گذشت زمان کشف خواهد شد.

منابع و مآخذ

قرآن کریم

۱ - نهج البلاغه، محمد بن حسین شریف رضی، ترجمه فیض الاسلام، تهران، فیض الاسلام

۲ - تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، تفسیر سوره ق

۳ - شگفتی‌های قرآن، وجه الله سیف الهی، صفحه ۱۱۱،

۴ - تفسیر المیزان، علامه طباطبایی، تفسیر سوره طلاق

۵ - ساکنان، آسمان از نظر قرآن، عباسعلی محمودی

۱. ۶. ـ آسیموف، ایزاک، کتشافات قرن بیستم (سیارات)، ترجمه علیرضا توکلی صابری، تهران،

۷ ـ ابن ابی حاتم، عبدالرحمن، سیر القرآن العظیم، ریاض، مکتبة نزار مصطفی الباز، چ سوم.

۸ ـ ابن فارس، احمد، ۱۴۲۰ ق، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دار الکتب الاسلامیة، چ سوم.

۹ ـ ابن کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.

۱۰ ـ حویزی العروسی، عبدالعلی بن جمعه، ۱۴۱۵ ق، تفسیر نورالثقلین، قم، اسماعیلیان

۱۱ ـ خوئی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، قم، مؤسسه إحیاء آثار الامام خویی.

۱۲ ـ داورپناه، ابوالفضل، ۱۳۷۵، انوار العرفان فی تفسیر القرآن، تهران، صدر.

۱۳ ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، ۱۴۲۶ ق، مفردات ألفاظ القرآن، قم،

۱۴ ـ ریچارد، موریس، ۱۳۷۵، سرنوشت جهان، ترجمه ابوالفضل حقیری، تهران، آسیا، چ سوم

۱۵ ـ زمانی، مصطفی، ۱۳۵۰، پیشگوئی‌های علمی قرآن، قم، پیام اسلام.

۱۶ ـ زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت،

۱۷ ـ سمرقندی، نصر بن احمد، بی تا، بحرالعلوم، بیروت، دار الفکر.

۱۸ ـ سیوطی، جلال الدین عبدالرحمن، الدر المنثور فی تفسیر المأثور، قم، کتابخانه مرعشی.

۱۹ ـ صادقی تهرانی، محمد، صتارگان از دیدگاه قرآن، تهران، امید فردا، چ دوم.۱۴۰۸ ق،

۲۰ - الفرقان فی تفسیر القرآن بالقرآن و السنة، قم، فرهنگ اسلامی، چ دوم.

۲۱ - البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم،

۲۲ - ـ الصفار، محمد بن الحسن، بصائر الدرجات الکبری فی فضائل آل محمد (ص)، تهران،

۲۳ ـ، المیزان فی تفسیر القرآن، طباطبایی محمدحسین، قم، دفتر انتشارات اسلامی، چ پنجم.

۲۴ ـ طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصر خسرو، چ سوم.

۲۵ ـ طریحی، فخرالدین، ۱۳۷۵، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشی مرتضوی، چ سوم.

۲۶ ـ طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دار الإحیاء التراث العربی،

۲۷ ـ طیب، عبدالحسین، اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، انتشارات اسلام، چ دوم.

۲۸ ـ فخر رازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، چ سوم.

۲۹ ـ فراهیدی، خلیل بن احمد، ۱۴۱۰ ق، کتاب العین، قم، هجرت، چ دوم.

۳۰ ـ فیض کاشانی، ملامحسن محمد، الأصفی فی تفسیر القرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی.

۳۱ ـ قرشی، سید علی اکبر، ۱۳۷۱، قاموس قرآن، تهران، دار الکتب الاسلامیة، چ ششم

۳۲ ـ قرطبی، محمد بن احمد، ۱۳۷۸ ق، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، دار الکتب العربی.

۳۳ ـ قمی، ابوالحسن علی بن ابراهیم، ۱۳۸۷ ق، تفسیر قمی، قم، دار الکتاب.

۳۴ ـ کلینی، محمد بن یعقوب، ۱۳۶۱، الکافی، قم، دفتر نشر فرهنگ اهل البیت (علیه السلام).

۳۵ ـ المؤمن، سید عبدالامیر، السماء و الکون فی القرآن الکریم و نهج البلاغه، قم، رادنگار.

۳۶ ـ متولی، احمد، الموسوعة الذهبیة فی اعجاز القرآن الکریم و السنة النبویة، ریاض

۳۷ ـ مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار: تهران، دار الکتب الاسلامیة، چ دوم.

۳۸ ـ محمودی، عباسعلی، ساکنانآسمان از نظر قرآن، تهران، نهضت زنان مسلمان، چ چهارم.

۳۹ ـ مراغی، احمد بن مصطفی، بی تا، تفسیر المراغی، بیروت، دار إحیاء التراث العربی.

۴۰ ـ مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دار الکتب الاسلامیه، چ بیست و هشتم

۱. ۴۱. ـ نجفی سبزواری، محمد بن حبیب الله، ارشاد الاذهان الی تفسیر القرآن، بیروت،

۴۲ ـ نوفل، عبدالرزاق، ۱۴۰۷ ق، القرآن و العلم الحدیث، بیروت، دار الکتاب العربی.

۴۳ ـ نیشابوری، محمود بن ابوالحسن، إیجاز البیان عن معانی القرآن، بیروت، دار الغرب

۴۳ - خبر گزاری پارس محمدعلی رضایی اصفهانی: ۴۴ - پزوهشکده فرهنگ و معارف اسلامی دانشنامه موضوعی قرآن

۴۵ -پایگاه اطلاع رسانی مسجد حضرت علی اصغر علیه السلام ۴۶ - سیمای جهان در عصر امام زمان (عج)). محمد امینی گلستانی اردبیلی.

(و مدارک زیاد دیگر برای اختصار همه را نیاوردیم.)

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از اعتمادآنلاین، تاریخ انتشار:۱۳۹۶/۹/۱۲، کدخبر: ۴۸۰۰۶، www.etemadonline.com