شعارسال: دستکند زیرزمینی تفرش محوطه‌ای تاریخی در شهر تفرش واقع در استان مرکزی است که وجود این سازه زیرزمینی در شهر تفرش از دیرباز مطرح بوده و سینه به سینه بین نسل‌ها منتقل شده بود تا بلاخره با پیگیری دوست داران میراث فرهنگی کاوش علمی این مجموعه از سال ۱۳۹۸ آغاز شد.

تاکنون دو فصل کاوش در این مجموعه صورت گرفته است. کاوش فصل اول از خانه تاریخی و ثبتی میرشکرایی در تابستان سال ۱۳۹۸ و کاوش فصل دوم از خانه تاریخی و ثبتی فراهانی در پاییز سال ۱۳۹۹ الی شهریور ۱۴۰۰ انجام شده است. ولیکن کاوش‌های این محوطه تاریخی هنوز به طور کامل به اتمام نرسیده و ابهامات زیادی باقی مانده است و مشخص نیست که در کاوش‌های بعدی چه چیزی از زیر خاک سر برآورد. هنوز نمی‌دانیم این میراث پر رمز و راز گذشتگانمان به چه علتی و با چه کاربری‌ای ایجاد شده و چه اتفاقاتی در آن رخ داده است.

تا این مرحله از کاوش به استناد داده‌های به دست آمده قدمت این محوطه مربوط به دوره سلجوقیان تخمین زده شده است، اما تخمین دقیق تاریخ این مجموعه نیازمند مطالعات و کاوش‌های بیشتر است.

یکی از ویژگی‌های این سازه مطبق بودن آن است که تاکنون سه طبقه از آن کشف شده و احتمال می‌رود اینجا از نظر وسعت یکی از وسیع‌ترین محوطه‌های دستکند زیرزمینی در ایران و حتی در خاورمیانه باشد و شاید بتواند یکی از گزینه‌های ثبت جهانی نیز باشد. معماری این سازه مطبق مشتمل بر اتاق ها، تونل‌ها و چاه‌های متعددی می‌باشد که از طریق همین چاه‌های ارتباطی دسترسی طبقات به یکدیگر میسر می‌شود.

یکی از کشفیات این مجموعه اتاق‌های مفروش به آجرفرش است که در هنگام کاوش از محل خانه تاریخی فراهانی کشف شد و در راستای حفظ بافت اصلی، آجرفرش‌ها بدون هیچ دستکاری در کف اتاق‌ها باقی مانده است.

سرانجام پس از سال‌ها سازه دستکند زیرزمینی تفرش در تاریخ ۱۴۰۱/۱۱/۰۳ مورد بررسی شورای ثبت آثار وزارتخانه میراث فرهنگی قرار گرفت و واجد ارزش ثبت شناخته شد و لوح ثبتی آن به شماره ۳۳۸۱۸ در تاریخ ۲۹/۳/۱۴۰۲ به تمامی ارگان‌ها و سازمان‌های ذیربط ابلاغ شد.

طبق گفته‌های فائزه فراهانی (مالک بنای تاریخی فراهانی)، از آنجا که در خانه‌ی خوانین قدیمی تفرش راه‌های مواصلاتی به دستکند زیرزمینی تفرش وجود دارد، به منظور دسترسی بهتر کاوش این مجموعه در دو فصل از طریق همین خانه‌های تاریخی شهر صورت گرفته است. از آنجایی که این مجموعه نیز در فهرست میراث ملی به ثبت رسیده، ساخت و ساز چندانی در آن انجام نشده از این رو دستکند به صورت کامل و بکر باقی مانده است.

او ادامه داد: متاسفانه بعد از اتمام مراحل کاوش و ساماندهی این مجموعه، ثبت این اثر در فهرست آثار ملی مورد بی‌توجهی قرار گرفت که با پیگیری‌های صورت گرفته در نهایت مراحل ثبت طی و این مهم محقق شد وذ انتظار می‌رود که تحت حفاظت و صیانت شایسته از طرف وزارت متبوع قرار گیرد.

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایلنا، تاریخ انتشار: 30خرداد1402، کدخبر: 1369408، www.ilna.ir