مصائب بیدبلند برای «کره‌سیاه»: روستائیان اطراف پالایشگاه خواستار رسیدگی به آلودگی آب و از بین رفتن کشاورزی‌شان هستند

«ما، جمعی از کشاورزان روستای کره‌سیاه ملامهدی بخش مرکزی بهبهان که در کنار پالایشگاه بیدبلند خلیج فارس مشغول کشت‌وکار هستیم، بدین وسیله اعتراض خود را نسبت به آسیب و کاهش محصول خرما، برنج و گندمزارها اعلام می‌داریم.» این بخشی از شکواییه اهالی روستاهای اطراف پالایشگاه بیدبلند است. آنها سال‌های قبل هم از وضعیت موجود شکایت داشتند و می‌گفتند آب چشمه مروارید که زمانی از بهترین‌ چشمه‌های بهبهان و محل تأمین آب شرب و کشاورزی روستاهای منطقه بوده، دیگر نه‌تنها برای شرب مناسب نیست که هیچ محصول آب‌بری از شر آلودگی‌هایش در امان نمانده است. شکایت چندسال قبل بی‌نتیجه ماند و هجدهم فروردین‌ماه شورای شهر بهبهان در نامه‌ای خطاب به دادستان کل کشور، ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست و ریاست سازمان بازرسی کل کشور از نگرانی اهالی این روستاها گفت.

شعارسال: روستاییان «کوتک» و «کره سیاه ملا مهدی» زمین‌های کشاورزی دیم و آب‌بر دارند. زمین‌هایی پرشده از گندم و ذرت و … تا سال‌های قبل برنج هم در آن منطقه کاشته می‌شد. کشت برنج برای این منطقه به‌دلیل کم‌آبی ممنوع اعلام و قرار شد آب سد مارون برای این مدل کشت‌وکار آب‌بر استفاده نشود. کشاورزان به آب چشمه مروارید رسیدند، چشمه‌ای که در سالیان گذشته برای شرب و کشاورزی استفاده می‌شد. از چهار سال قبل، اما کیفیت محصولات افت شدیدی پیدا کرد و آن‌ها به جهادکشاورزی شکایت بردند. «مسلم ویسی» که در آن سال‌ها عضو شورای روستای کوتک بود می‌گوید بررسی‌های جهادکشاورزی نشان داد آلودگی گسترده عامل کاهش محصول است. «چشمه مروارید جایی در میان روستاهاست و سرچشمه هم از کنار پالایشگاه می‌گذرد. ما شکایت کردیم؛ هم به محیط‌زیست و هم به جهادکشاورزی، اما بیدبلند مدام می‌گفت صنعت سبز است و هیچ آلودگی‌ای ندارد. درنتیجه، شکایت ما بی‌نتیجه ماند.»

مسلم ویسی، عضو سابق شورای روستای کوتک: چشمه مروارید جایی در میان روستاهاست و سرچشمه هم از کنار پالایشگاه می‌گذرد. ما شکایت کردیم؛ هم به محیط‌زیست و هم به جهادکشاورزی، اما بیدبلند مدام می‌گفت صنعت سبز است و هیچ آلودگی‌ای ندارد. درنتیجه، شکایت ما بی‌نتیجه ماند

فاصله روستا‌ها تا بیدبلند چند کیلومتر و فاصله بهبهان تا روستا‌ها حدود ۱۴ کیلومتر است. آب سد مارون برای مصرف شرب هم به روستا‌های این منطقه نمی‌رسد و بعد از آلودگی، مسئله شرب هم به مسائل دیگر این منطقه اضافه شد. «دره بزرگی وجود دارد و به همین دلیل نتوانستند آب سد را به این منطقه برسانند. بعد از آلودگی چشمه مروارید برای آب شرب هم مجبور شدیم چاه حفر کنیم.»

آن‌ها شکایت خود را اینبار به شورای شهر بهبهان بردند و این شورا هم در نامه‌ای خطاب به دادستان کل کشور، ریاست سازمان حفاظت محیط‌زیست و ریاست سازمان بازرسی کل کشور، شکواییه اهالی این روستا‌ها را پیوست کرد.

وضعیت آلایندگی آب در سویی و آلودگی خاک و هوا ناشی از فعالیت این پالایشگاه در سوی دیگر است. چنانچه «عصمت لجم اورک» در مقاله‌ای پژوهشی با عنوان «تأثیر آلودگی عناصر سنگین خاک اطراف پالایشگاه بر ویژگی‌های رشد، فتوسنتز و پرولین گیاه Vigna radiata L» که در سال ۱۴۰۰ و در مجله پژوهش‌های گیاهی منتشر شده، می‌نویسد «به‌منظور بررسی تأثیر تنش فلزات سنگین موجود در خاک اطراف پالایشگاه گازی بیدبلند بر خصوصیات مورفولوژیکی و بیوشیمیایی گیاه ماش، آزمایش گلدانی در قالب طرح کاملاً تصادفی با چهار تکرار انجام شد. نمونه‌برداری از خاک در سه ایستگاه به مرکزیت پالایشگاه و به فواصل ۵۰۰، ۱۰۰۰ و ۱۵۰۰ متر و یک منطقه دور از پالایشگاه صورت گرفت. بذر‌های ماش در خاک شاهد و سه سطح خاک آلوده با عناصر سنگین کشت شدند. نتایج آنالیز خاک حاکی از آلوده بودن خاک به عناصر کادمیم، کروم، سرب، وانادیم، جیوه و آرسنیک بود که میزان آلودگی با افزایش فاصله از پالایشگاه کاهش یافت. همچنین، تغییرات معنی‌داری در میزان رشد و صفات فتوسنتزی گیاه ماش در پاسخ به آلودگی عناصر سنگین خاک نشان داد. آلودگی خاک با فلزات سنگین میزان کلروفیل‌های a و b، کلروفیل کل، کاروتنوئیدها، فتوسنتز خالص، عملکرد کوانتوم شیمیایی فتوسیستم‌ها (PIABS و CO۲) بین سلولی، تعرق و کارایی مصرف آب را در سطح معنی‌داری کاهش داد. بیشترین و کمترین میزان کاهش در پارامتر‌های فتوسنتزی به‌ترتیب در خاک‌های جمع‌آوری‌شده از فواصل ۵۰۰ و ۱۵۰۰ متر به پالایشگاه در مقایسه با خاک شاهد ملاحظه شد. باتوجه‌به نتایج این تحقیق و اثرات منفی فلزات سنگین بر رشد و فتوسنتز گیاه ماش، پیشنهاد می‌شود از کشت گیاهان زراعی در زمین‌های کشاورزی اطراف پالایشگاه گاز خودداری شود.»

قریب به ۲۵۰ هزار تن فلرینگ

نامه برای مشکل اهالی روستا‌های اطراف پالایشگاه تنها نامه‌ای نبود که توسط شورای شهر بهبهان به نهاد‌های نظارتی ارسال شد. این شورا هفدهم فروردین هم در نامه‌ای دیگر به اسنادی اشاره کرد که براساس آن‌ها آلایندگی بیدبلند ثابت می‌شد: «احتراماً مطابق سند مهم واصله از هلدینگ خلیج‌فارس که دیگر جای هیچ انکاری نمی‌گذارد، پالایشگاه بیدبلند خلیج‌فارس بهبهان در سال ۱۴۰۳، ۲۴۸ هزار و ۶۳۶ تن یعنی قریب به ۲۵۰ هزار تن، تأکید می‌کنم هزار تن فلرینگ داشته که بخش اعظم آن مطابق اسناد پیوست، فلرینگ گاز‌های اسیدی بوده است و مابقی آن هیدروکربنی (متان، اتان، پروپان، بوتان و پنتان پلاس) بوده است؛ لذا ضمن تقدیم این سند متقن، تقاضای برخورد با این صنعت آلاینده قابل‌استناد و غیرقابل‌انکار که علاوه‌بر محیط‌زیست و هوای پاک، سلامتی و جان مردم شریف در خطر جدی است، مورد استدعا است.»

این نامه‌ها به امضای «کاوه راهبر»، رئیس شورای شهر بهبهان، رسیده و او حالا به «پیام ما» می‌گوید دستگاه‌های نظارتی پیگیر این تخلفات هستند. «سال گذشته هم این مشکلات مطرح بود و آن زمان هم ما به دستگاه‌های نظارتی این مورد را اعلام کردیم و آن‌ها هم در حال بررسی و پیگیری هستند و ما منتظریم نتیجه این بررسی‌ها اعلام شود.»

«کاوه راهبر»، رئیس شورای شهر بهبهان: نتیجه بررسی‌های زمستان هنوز مشخص نیست و منتظریم اعلام شود، اما خواست اصلی ما این است که آلودگی‌ها به حداقل برسد و غرامت آلایندگی‌های انجام‌گرفته پرداخت شود

به‌گفته او، نتیجه بررسی‌ها و نامه‌نگاری‌های سال گذشته این شد که سازمان حفاظت محیط‌زیست کارشناسانی را به‌صورت محسوس و غیرمحسوس به بهبهان فرستاد و درنتیجه برآورد‌های انجام‌گرفته پالایشگاه بیدبلند برای فصل پاییز گذشته جزو صنایع آلاینده قرار گرفت. «نتیجه بررسی‌های زمستان هنوز مشخص نیست و منتظریم اعلام شود، اما خواست اصلی ما این است که آلودگی‌ها به حداقل برسد و غرامت آلایندگی‌های انجام‌گرفته پرداخت شود.»

این وضعیت درحالی‌است که اسنادی درباره آلایندگی این پالایشگاه طی سال‌های گذشته وجود داشته و سال ۱۴۰۰ درخواست‌های گسترده‌ای از سوی فعالان خوزستانی درباره عدم جمع‌آوری فلر ۵۲ مشعل در شرق کارون توسط پتروشیمی بیدبلند مطرح شده بود که البته با مخالفت این پالایشگاه روبه‌رو شد. بهمن‌ماه سال گذشته «فرهاد رضانژاد»، ﻣﺪﯾﺮ ﭘﺮﻭﮊﻩ ﻃﺮﺡ ﺟﻤﻊ‌ﺁﻭﺭﯼ ﮔﺎﺯﻫﺎﯼ ﻣﺸﻌﻞ ﻣﻨﻄﻘﻪ ﺷﺮﻕ ﮐﺎﺭﻭﻥ پالایشگاه بیدبلند، به «پیام ما» گفت «دو مشعل در گچساران در کهگیلویه‌وبویراحمد خاموش شده است و دو مشعل دیگر در این منطقه و شش مشعل در اطراف رگ سفید تا پایان سال خاموش خواهند شد.» فعالان در این منطقه، اما همچنان نسبت به فلرسوزی این پالایشگاه معترضند و آن را عامل نابودی جان مردم این شهر می‌دانند. آن‌ها همچنان در انتظارند تا نامه‌نگاری‌ها و شکایاتشان نتیجه دهد و وضعیت آلودگی آب، خاک و هوا کنترل شود.