پنجشنبه ۰۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 25 
فرایند تولید زباله که خود ناشی از فعالیت انسان شهرنشین مصرف کننده است و هر روز نیز او را به مصرف بیشتر ترغیب می کنند، جزء جدایی ناپذیر زندگی اســت بطوری که بطور متوســط هر انسان شهرنشین روزانه نیم کیلوگرم زباله تولید می کند و چنانچه جمعیت شهرنشــین کشور را سی میلیون نفر تخمیــن زنیم، روزانه معادل پانزده هــزار تن زباله تولید می شود که دفع این حجم عظیم زباله ، چنانچه بطور اصولی و بهداشــتی انجام نشــود، معضــلات جبران ناپذیر زیســت محیطی را بدنبال خواهد داشــت. از ســوی دیگر چنانچه با دیــدگاه مثبت به زباله بنگریم و عبــارت طلای کثیف بر آن نهیم، زباله ماده ای است ارزشمند و قابل بازیافت.
* زباله کاوها، نخستین همکاران غیررسمی بازیافت
اجداد زباله کاوها ســال ها پیــش از انقلاب به ایران آمدند و در بیرجند ســاکن شدند. آنها سال ها پیش به تهران آمدند تا تنهــا در ازای مبلغی اندک در مــاه، زباله ها را تفکیک کنند. زباله کاو ها تنها کســانی نبودند که شخصا مواد قابل بازیافت را جمع می کردند.
آوای نمکی هــا را بــه خاطــر دارید؟ همان هایــی که صبح خیلی زود همراه با گاری دســتی خود یا سوار بر یک وانت بار می آمدند، در مناطق شهر مســتقر می شدند، فریاد می زدند: «نمکیــه» و در ازای نان خشــک بــه مشــتریان خــود نمک می دادند. خانه بیشتر آنها در حلبی آباد تهران بود.
نــوای «آهن قراضه، آلومینیوم کهنه، مس کهنه می خریم» را چطــور؟ حتمــا آنها را هم به خاطر دارید، اینها نخســتین گــروه از افــرادی بودند که شــخصا مواد قابــل بازیافت را با شــیوه های مختلف جمع آوری می کردند و به مراکز بازیافت می رســاندند. سال ها بعد شــهرداری به این نتیجه رسید که می تواند از این افراد در مســیر فرهنگســازی اســتفاده کند، بنابراین اواخر دهه ۶۰ آنها را ساماندهی کرد و با طرح کیسه زباله آبی و زرد آنها را به خانه های ما فرستاد؛ اما این طرح نتیجه لازم را نداد.
شــهرداری تهران طرح تفکیک از مبدا را آغاز کرد تا اولین گام در بازیافت زباله را بردارد و موتور ســه چرخه جای گاری قدیمی نمکی ها را گرفت تا همان آدم ها این دفعه با شــکل و شــمایلی دیگر پسماندهای خشک را جمع کنند که به گفته مسئولان این بخش، در حال حاضر بیشتر این افراد که تحت پوشش شرکت های خصوصی فعالیت می کنند، بیمه هستند و حداقــل حقــوق ماهانه ای کــه وزارت کار تعییــن کرده را دریافت می کنند.
* ثروتی که دور می ریزیم
شــاید بتــوان گفت که اکثــر اوقات باید دغدغــه ای وجود داشته باشد تا اثری هنری خلق شود. از طرف دیگر، می شود گفــت که یک اثــر هنری وقتــی مخاطبــان را از طیف های مختلــف جذب می کند که حرف از دغدغه ای مشــترک بزنــد. انیمیشــن «وال ای»- که تبدیل شــدن زمین به کوهــی از زباله را به تصویر می کشــد- برخاسته از دغدغه زیســت محیطی تیم سازنده اش است و مقبولیت اش بین مخاطبان، حتی مخاطــب ایرانی، خبر از دغدغه ای مشترک بین ساکنان کره زمین می دهد.
پــر بیراه نیســت اگر گفته شــود که میزان تولیــد زباله در دنیا ســر به فلک کشیده و مدیریــت صحیــح آن بــه صورتی که کمترین آسیب را به محیط زیســت بزند، تبدیل به مســئله عمده ای بــرای مدیران شهری شده است.
جداســازی زباله هــا در محــل تولیــد، نخســتین و معمول تریــن کاری اســت کــه تمام شهرداری های کشورهای مختلف به آن روی آورده اند و سعی در تشویق شهروندان به انجام آن دارند. جدا از این، هر شهر، برنامه هــای مخصوص به خود را بــرای کم کردن حجم زباله تولید شــده در سال، بازیافت بیشتر و بهتر زباله ها و بالابردن سطح آگاهی شهروندان نسبت به این موضوع دارد.
* اما کرج…
کــرج بــا توجــه بــه جمعیت چشــمگیر خود و قــرار گرفتن در جــز کلانشــهرهای کشــور مــورد بی مهری مســئولین قرار گرفــت و درخصــوص بازیافــت زباله نتوانســت گامی بردارد ولی در بعضــی نقــاط محدود شــهر تعدادی وانت ســوار بــا عنوانین تفکیک زباله شاید رویت کردیم ولی بخاطر عدم مدیریت صحیح اینهــا هم نتوانســتند مفید واقع شــوند تا در ابتدا زباله ها تفکیک و خشــک و تر از هم جدا شوند.
به همیــن خاطر که در کــرج تفکیک زباله وجــود ندارد، شــهرداری بالاجبار مجبور به دفن ایــن زباله ها در مرکزی خارج از شهر به نام حلقه در است.
* دفن روزانه ۱۵۰۰ تن زباله در حلقه دره
مجتبی اســکندری مدیرعامل ســازمان مدیریت پســماند شهرداری کرج در همین خصوص می گوید: با توجه به اینکه تن زباله از شــهر کرج و شهرهای ۵۰۰روزانه بالغ بر هزار و اقمــاری در مرکــز حلقه دره دفن می شــود، پذیرش و دفن پســماندهای شــهری از ضروری ترین مواردی است باید به صورت مدرن انجام شود.
این مســئول با اشــاره به اینکه در ســال جدیــد اقدامات مطلوبی در زمینه تغییر روش ســنتی به مدرن صورت گرفته اســت، عنوان کرد: جذب مشــارکت هــای داخلی و خارجی نقش بســزایی در سرعت بخشــیدن به اجرای این مهم دارد و ســازمان تلاش دارد تا پایان سال جاری روش سنتی دفن و پردازش زباله هــا را به صورت صد در صدی به روش های مدرن در کرج تغییر دهد.
وی، توســعه مرکــز دفن حلقــه دره را از دیگر اقدامات در دســت اقدام ســازمان ذکر و بیان کــرد: اجرای طرحهای توســعه بازیافت ۲۰۰ هکتار یکی از طرح های زیربنایی این ســازمان و مجموعه مدیریت شــهری جهت پیشبرد و ارتقاء سطح مدیریت پسماند در استان البرز می باشد که در حال حاضر پرونده تحویــل اراضی پس از تکمیل مستندات به کمیسیون مستندســازی ارســال شده است.
مدیرعامــل ســازمان مدیریــت پســماند شهرداری کرج در ادامه به طــرح احــداث مرکز دفن مهندسی بهداشتی اشــاره کرد و افزود: با توجه بــه لــزوم ارتقــاء شــرایط دفن پسماندها بر اساس اصول و ضوابط زیست محیطی و مهندسی، اعتباری بالغ بر ۸۰ میلیارد ریال جهت ساخت لندفیل مهندسی بهداشتی،اختصاص داده شده و قرارداد مربوط به آن منعقد شده است.
* کرج ۲ میلیون نفری کارخانه بازیافت زباله ندارد
همــه ی ما بر اهمیت موضوع بازیافت زباله واقف هســتیم ولی این صورتی اســت که مریم قهرمانی عضو شــورای شهر کرج می گوید: متاســفانه این کلانشــهر بــا جمعیت بیش از دو میلیــون نفر یک کارخانــه بازیافت زباله ندارد و همچنین شهرســتان کرج که از نظر رشــد جمعیتی بــا دیگر مناطق کشور تفاوت بســیار زیادی دارد و شرایطی را تجربه می کند که هیچ یک از شــهرها و حتی کلانشهرهای ما با آن روبه رو نیســتند ولی با این مشکل نداشتن کارخانه بازیافت زباله نیز دست و پنجه نرم می کند.
وی افــزود: به دلایل مختلف از جملــه نزدیکی به تهران و پایتخت، کرج بیشــترین حجم جذب مهاجر را از استان های مختلف کشــور تحمل می کند و در حــال حاضر از تمام ۳۱اســتان کشــور، افراد و خانواده های بســیاری در کرج ساکن هســتند و افزایش جمعیت در هر منطقه ای به ویژه اگر غیر اصولی بوده و کنترل شــده نباشــد، آسیب های بسیاری را به همراه دارد که یکی از این آسیب ها مربوط به کمبود امکانات و زیرساخت ها است.
قهرمانــی گفــت: یکــی از این مســائل مربوط بــه تولید، جمع آوری، معدوم ســازی و بازیافت زباله اســت که کلانشهر دو میلیــون نفری کرج در روز هزاران تن زباله تولید می کند اما متاسفانه برنامه ای هم برای بازیافت و بازگردادن بخشی از این زباله ها به چرخه مصرف نداریم.
عضو شورای شهر کرج بیان داشت: این در حالی است که با سرمایه گذاری و احداث کارخانه بازیافت زباله از یک سو مانع از هدر رفتن سرمایه های کشور و مردم می شویم و از یک سو می توانیم درآمد پایداری را برای کلانشــهر کرج ایجاد کنیم و ضمــن اینکه بازیافت زباله مانــع از افزایش آلودگی محیط زیست می شــود، بنابراین باید برنامه ریزی علمی و جدی در این حوزه داشته باشیم.
* آموزش بیشتر، زباله کمتر
ممکن اســت که شــهرداری های مختلف دنیــا، روش های مختلفــی بــرای مدیریت بازیافت و زبالــه در پیش گیرند اما اکثر شهرداری های موفق و پیشرفته بر بالابردن سطح آگاهی شــهروندان از طریق آموزش تأکید دارند و آن را در دســتور کار خود قرار داده اند.
توجــه هفته جهانی بازیافت هم بیشــتر بــر تغییر رفتار و آموزش متمرکز است. از سال ۱۹۹۶، ۸ تا ۱۴ نوامبر ( ۱۸ تا ۲۴ آبان ) به عنوان «هفته جهانی بازیافت» نامگذاری شــد تا توجه شــهرهای مختلــف دنیا روی مســئله بازیافت بیش از گذشــته شــود و هدف آن، افزایش ســود زیست محیطی، اقتصادی و اجتماعی حاصل از برنامه های بازیافت گفته شده است.
با این حساب، شــهرداری های مختلف قسمتی از کار خود را در زمینــه بازیافت بــه آموزش، به ویژه آمــوزش کودکان، اختصاص داده اند. به طور مثــال، لس آنجلس از طریق دنیای مجازی، سعی کرده است تا آموزش های اولیه مربوط به زباله و بازیافــت را به کــودکان بدهد. این شــهرداری با اختصاص دادن وب ســایتی به این امر و استفاده از شکل های کارتونی سعی در جلب توجه کودکان به بازیافت دارد.
در این بین، «کمبریج شــایر»، اســتانی در انگلستان، کار متفاوتــی برای آموزش به کودکان انجام داده اســت. ســال ۱۹۹۴ بود که این اســتان تصمیم گرفت برای آگاهی هرچه بیشــتر شــهروندانش- به ویژه کــودکان- در مورد مســائل زیســت محیطی کارهای ویژه ای انجام دهد؛ مانند تبدیل یک اتوبوس به کلاســی که در آن هم بحث تئوری می شود و هم تمرین عملی می کنند.
پــر بیراه نیســت اگــر گفته شــود که میــزان تولیــد زباله در دنیا ســر به فلک کشیده و مدیریت صحیح آن به صورتی که کمترین آسیب را به محیط زیســت بزند، تبدیل به مسئله عمده ای برای مدیران شــهری شده است.
در این اتوبوس، با تجربه های بالای ۳۰ سال به کودکان یاد می دهند با وسایلی کــه بــه ظاهــر دورانداختنی هستند، چه چیزهایی می توان درســت کرد و بــه آنها کمک می کننــد تا اســباب بازی هایی مثل هواپیمــا، آدم آهنی، قطار و… درست کنند.
در ایــن کلاس ها، آموزه های علمی هم داده می شــود، مانند اینکه چــه چیزهایــی در یک سطل زباله وجود دارد یا اینکه آفت هــای طبیعی چیســت و موضوعاتــی مانند جغرافیا و تاریخ هم در آن گنجانده شــده اســت. در این بین، همــگام با دغدغه های زیســت محیطی بزرگســالان، بــا کــودکان در مــورد تغییــرات آب و هوایی، جنگل زدایــی، گازهای گلخانه ای و مســائل عمومی در مورد بازیافت، صحبت می شود.
ایــن اتوبوس هــا بــرای آموزش بــه مدرســه ها و نهادهای اجتماعــی دیگر مرتبط بــا کودکان، اجاره داده می شــوند و طبــق گفته تیم مدیریت بازیافت در کمبریج شــایر، آموزش از طریق مدارس، بهتریــن راه برای انتقال اطلاعات در مورد بازیافت و مســائل مربوط به آن به افراد کم سن و سال است و مســئولان این اســتان امیدوارند که با اســتفاده از چنین روش های تعاملی، باعث شوند تا آمار و ارقام نگران کننده ای مانند اینکه مسئولان شــهری کمبریج شایر باید سالانه بالغ بر ۲۵ میلیون پوند برای جداســازی، بازیافت و امحای زباله ها هزینه کنند، کاهش یابد.
در پایان با وجود تمام این مباحث و دیگر صحبت هایی که در این گزارش نمی گنجد می طلبد که مسئولین امر در ابتدا با آموزش به شــهروندان هر شــهر دال بر تولید زباله کمتر و بعد تفکیک زباله از مبدا و سپس بازیافت آن، در آخر مرحله شاهد دفن این طلای کثیف باشیم تا از به حدر رفتن سرمایه ها جلوگیری کنیم.
با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت دانش آموز امروز، تاریخ انتشار: 20 تیر 1395، کدخبر: - ، www.danesheroz.ir
