بر اساس آخرین تقسیمات سیاسی کشور، استان چهار محال و بختیاری دارای دارای هفت شهرستان، ۳۱ شهر، ۲۲ بخش و ۴۵ دهستان است. شهرستان‌های این استان عبارتند از:

شهرستان اردل

شهرستان بروجن

شهرستان شهرکرد

شهرستان فارسان

شهرستان کوهرنگ

شهرستان کیار

شهرستان لردگان

آب های چشمه های کوهرنگ،این چشمه ها منشا دو رود بزرگ زاینده رود و کارون هستند

مرکز این استان شهرکرد است که با ۲۱۵۰ متر ارتفاع از سطح دریا، مرتفع ترین مرکز استان کشور ایران است و به همین سبب به بام ایران اشتهار یافته‌است.

چهارمحال و بختیاری تا قبل از سال ۱۳۳۲ خورشیدی در قالب شهرستان شهرکرد و بختیاری از شهرستانهای استان اصفهان به شمار می‌آمد. در این سال، شهرستان شهرکرد از استان اصفهان جدا و به عنوان فرمانداری مستقل بختیاری در تقسیمات سیاسی کشور قرار گرفت. در زمان اوج قدرت خوانین بختیاری شهر جونقان کنونی به عنوان مرکز سرزمین بختیاری و خاستگاه تجارت و دانش و قدرت مطرح بوده و دههٔ ۳۰ با تغییر رویکردهای حکومت در سال ۱۳۳۷ شمسی فرمانداری مستقل بختیاری و چهارمحال به فرمانداری کل ارتقاء می‌یابد و در محدوده آن فرمانداری‌های جدید بروجن و نیز بخش‌های جدید شوراب و گندمان ایجاد می‌گردند. در مصوبه سال ۱۳۵۲ هیات وزیران، فرمانداری کل چهارمحال بختیاری به‌استانداری چهارمحال بختیاری ارتقا یافت.

تالاب چغاخور یکی از تالاب های بین المللی استان

نام چهارمحال و بختیاری اشاره به دو بخش منطقه چهارمحال و منطقه بختیاری دارد. چهارمحال بخشی روستانشین میان اصفهان و منطقه بختیاری بود. محال جمع مکسر کلمه محل به معنی ناحیه و مکان است و چهار محال یعنی چهار ناحیه که عبارت بودند از: لار، کیار، میزدج و گندمان. در تقسیمات کنونی استان، لار و کیار در شهرستان شهرکرد، میزدج در شهرستان فارسان و گندمان در شهرستان بروجن قرار می‌گیرد. منطقه بختیاری نیز که از دیر باز کوچ گاه ایل بزرگ یختیاری بوده و هست، هم اکنون شامل شهرستان‌های کوهرنگ، فارسان، اردل و لردگان می‌باشد.

نقش هیچ کدام از نژاد های ساکن این استان در تاریخ و شکل گیری فرهنگ و هویت مردمان آن قابل چشم پوشی نیست. گاه چهار محالی ها و شهرکردی ها به سبب روابط نزدیک با اصفهان کانون توجه بوده اند و گاه بختیاری به دلیل نفوذ زیاد در حکومت پهلوی و روابط قوی با انگلیسی ها مود توجه بیشتری فرار گرفته اند. چهارمحال،و بختیاری دو واقعیت تاریخی و اجتماعی غیرقابل انکار هستند که به سبب مراودات و ارتباط های تنگاتنگی که از دیرباز بین این دو بخش برقرار بوده است ،همواره به مثابه دو بال یک پیکر یکدیگر را کامل کردند اما در هیچ زمانی یکی به دیگری تعلق نداشته اند و کاربرد تعبیرهای چهار محال ، چهارمحال بختیاری یا بختیاری نادرست و چالش آفرین می باشد.

برخی از اهالی استان و مسئولین استانی و کشوری معتقد به تغییر نام این استان هستند. دلیل اصلی این گروه طولانی بودن نام استان است. طولانی بودن نام استان سبب حذف یکی از بخشهای نام استان می شود ، گاه چهار محال خوانده می شود و گاه بختیاری و در هر صورت باعث مي شود كه مقصد اصلی از آن حاصل نشود. در برخی موارد هم در مکاتبات از نام مختصر شده چ و ب استفاده می کنند که چوب خوانده می شود. برخی دیگر بر این عقیده اند که نام استان باعث ایجاد شکاف بین مردم استان می شود و با وجود کوچکی استان، آن را به دو قسمت تقسیم می کند. این عده معتقدند هويت یک استان بايد همانند هويت یک كشور از وحدت كامل برخوردار باشد و مردم آن بر اساس نژاد تقسیم بندی نشوند.

تغییر نام استان به دلیل نگرانی از واکنش بختیاری ها و غیر بختیاری های استان هنوز عملی نشده است.

شیر سنگی نمادی از حماسه و قهرمانی که بر روی قبر مردان نصب می شود

دارای ۱۶ قلهٔ مرتفع با ارتفاع بیش از سه هزار و ۵۰۰ متر مربع است. این کوهها از شمال غرب استان به جنوب شرق آن کشیده شده‌اند و هر چه از غرب استان به طرف شرق آن و استان اصفهان پیش رویم از میزان ارتفاعات کاسته می‌شود و در نهایت به دشتهای نسبتاً وسیع همچون دشت لار، فرادنبه، کیار و گندمان می‌رسیم. این دشتها در مجموع نزدیک به ۲۴ درصد وسعت استان را شامل می‌شوند و انباشتهٔ رسوبات در آن‌ها زمینه مساعدی برای کشاورزی به وجود آورده‌است. «زردکوه بختیاری» دومین کوه بلند رشته کوه زاگرس (پس از کوه دنا) در این استان قرار گرفته‌است. مرتفع‌ترین کوه‌های این استان عبارت‌اند از:

۱ زردکوه ۴۵۰۰

۲ شاه شهیدان ۴۱۰۰

۳ هفت تنان ۴۰۰۰

۴ گره ۳۹۷۵

۵ فردان ۳۹۳۷

۶ میلی ۳۹۰۳

۷ کلار ۳۸۲۰

۸ ونک ۳۸۰۳

نمایی از حیات وحش استان

* آب ها

به علت ماهیت کوهستانی مرتفع، که در مسیر بادهای مرطوب سیستم‌های مدیترانه‌ای قرار داشته و موجب صعود و تخلیه بار این سامانه‌ها می‌گردد، این استان دارای بارش نسبتاً مناسب است به حدی که این منطقه با وجود داشتن تنها یک در صد از مساخت ایران، ده درصد از منابع آب کشور را در اختیار دارد. ریزشهای جوی و برف و باران درکوه‌های این استان منشاء معروفترین رودخانه‌های دائمی جنوب غربی و مرکزی ایران یعنی کارون و زاینده رود هستند و آبخیزهای این دو رودخانه را به ترتیب ۱۳۸۰۰ و ۲۷۲۰ کیلومتر مربع شامل می‌شود. در این استان چشمه‌های مختلفی نیز وجود دارد که علاوه بر ایجاد جاذبه‌های گردشگری و زیبایی‌های طبیعی زمینه مناسبی را برای ایجاد کارخانه‌های آب معدنی فراهم کرده‌است. برخی چشمه‌های بزرگ و معروف این استان عبارت‌اند از:

چشمه دیمه

چشمه کوهرنگ

چشمه برم

چشمه‌های مولا و سرداب

چشمه سیاسرد

لاله های واژگون دشت کوهرنگ

* جنگل ها

جنگلهای استان چهار محال و بختیاری در گروه جنگلهای غرب و جنوب غرب کشور قرار می‌گیرند. بخش زیادی از این جنگل‌ها در پنج منطقه بازفت، اردل، لردگان، دوراهان و فلارد قرار گرفته‌اند. این جنگل‌ها با مساحتی در حدود ۳۰۷ هزار هکتار به صورت نواری از کوه‌های بازفت در شهرستان کوهرنگ به سمت کوه‌های فلارد در شهرستان لردگان کشیده شده‌اند. پوشش عمدهٔ جنگلی این مناطق، تقریباً ۹۸ درصد، بلوط غرب است.

* تاریخ

نام بختیاری برای اولین بار در ذیل طوایف لر بزرگ توسط حمدالله مستوفی ذکر شده‌است. اما به عنوان نام يك قوم و یک محيط جغرافیایی در روزگار صفویه به زیستگاه ایل بزرگ بختیاری اطلاق شده‌است.

یکی از هزاران چشمه استان

* تاریخ بختیاری

تاریخ بختیاری (یا خلاصة الاعصار فی تاریخ البختیار). کتابی درباره تاریخ ایل بختیاری و سکونت‌گاه آنان به فارسی. در ۱۳۲۷ «عبدالحسین خان سپهر» ملقب به لسان السلطنه و ملک المورخین به فرمان «علیقلی بختیاری سردار اسعد» وزیر جنگ و زیرنظر او تحریر کتاب را آغاز کرد. در تألیف «تاریخ بختیاری» افزون بر منابع معتبر از نوشته‌ها و خاطرات خارجیانی که به منطقه بختیاری رفته بوده‌اند با ذکر نام نویسنده و مترجم آنها استفاده شده که همین امر سبب تکرار برخی از مطالب شده‌است. از جمله این آثار است: «سفرنام لیرد» که نویسنده‌اش در ۱۲۵۸/۱۸۴۰ به منطقه بختیاری رفته و مدتی در آنجا زیسته بوده‌است. «سفرنامه بارون دو بد» به ترجمه سلطان محمد نائینی جهانگرد روسی که هم زمان با لیرد در میان بختیاری‌ها بوده‌است و «خاطرات سرتیپ هوتم شیندلر» صاحب منصب انگلیسی ترجمه علیرضابن محمدحسین بن کیخسروبن فتحعلی شاه. نگارش «تاریخ بختیاری» حدود هفت سال طول کشید زیرا سردار اسعد برای معالجه چشم به اروپا سفر کرد و تألیف کتاب متوقف شد. در ۱۳۳۳ سلطان محمد نائینی به فرمان سردار اسعد کتاب را به پایان رساند.

عشایر بختیاری

* زبان

مردم استان چهار محال و بختیاری به دو قسمت چهارمحالی ها و بختیاریها تقسیم می‌شوند. چهار محالی‌ها عموما به زبان فارسی و ترکی و با لهجه خاص خودشان صحبت می‌کنند و بختیاری‌ها هم به زبان بختیاری که گویشی از زبان پارسی است صحبت می‌کنند. در ۵ شهرستان از ۷ شهرستان این استان زبان بختیاری رایج است که این شهرستان‌ها عبارتند از اردل، کوهرنگ، فارسان، لردگان، کیار. در شهرستان‌های بروجن و شهرکرد زبان لهجه‌های محلی فارسی و ترکی رایج است. به طور خاص مردم شهرهای شهرکرد، بروجن و فرخ‌شهر و برخی دیگر مناطق به زبان فارسی صحبت می‌کنند. مردم مناطق لردگان، اردل، کوهرنگ و فارسان به گویش بختیاری تکلم می‌کنند و گویش ترکی قشقایی برخی از روستاها و شهرها(شهرهای بلداجی، سامان، بن، فرادنبه، جونقان) رایج است. لازم به ذکر است نواحی شرقی استان چهار محال و بختیاری شامل شهرستان های شهرکرد و بروجن از دیرباز سکونت گاه گروه هایی از ارامنه بوده است. هر چند در دهه های اخیر تعداد بسیاری از ارامنه چهار محال به اصفهان مهاجرت کردند هنوز تعداد کمی از آن ها در این استان مشغول زندگی هستند. روستاها ارامنه نشین چهار محال عبارت بودند از واستیگان، گیشنیگان، احمدآباد، شالمزر، قلعه کشیش، لیواسیان، ده ارمنی و غیره.

در جدول زیر نام شهر و روستای‌های مختلف استان و زبان گفتاری مردم آن مشخص شده‌است.

نام شهرستان شهر/روستا زبان

شهرستان اردل اردل بختیاری

شهرستان اردل ناغان بختیاری

شهرستان اردل دوپلان بختیاری

شهرستان اردل دشتک بختیاری

شهرستان اردل سرپیر بختیاری

شهرستان بروجن بروجن فارسی-لهجه بروجنی

شهرستان بروجن فرادنبه ترکی سلجوقی و قشقایی

شهرستان بروجن سفیددشت بختیاری

شهرستان بروجن نقنه بروجني

شهرستان بروجن گندمان بختیاری

شهرستان شهرکرد شهرکرد فارسی- لهجه شهرکردی

شهرستان شهرکرد فرخ شهر فارسی-لهجه قهفرخی

شهرستان شهرکرد سامان ترکی قشقایی

شهرستان شهرکرد کیان ترکی قشقایی

شهرستان شهرکرد هفشجان فارسی

شهرستان شهرکرد طاقانک ترکی قشقایی

شهرستان شهرکرد نافچ فارسی

شهرستان شهرکرد چالشتر فارسی

شهرستان شهرکرد بن ترکی آذری

شهرستان کیار شلمزار ترکی - بختیاری

شهرستان فارسان فارسان بختیاری

شهرستان فارسان جونقان بختیاری و ترکی قشقایی

شهرستان فارسان باباحیدر بختیاری

شهرستان کوهرنگ کوهرنگ بختیاری

شهرستان کیار کیار بختیاری

شهرستان لردگان لردگان بختیاری

* وضعیت اقتصادی

هرچند استان چهار محال و بختیاری در زمینه کشاورزی، باغداری و دام داری در سطح کشور مطرح تر است اما صنعت هم در این استان از رونق خوبی برخوردار است.

خط تولید کیس رایانه در شهرکرد

* صنعت

از مهمترین کارخانه‌های صنعتی استان می‌توان به کارخانه‌های زیر اشاره کرد:

فولادشهرکرد

فولاد فرخشهر

فولاد بروجن

ورق خودرو چهارمحال

بروجن خودرو

لوازم خانوادگی برفاب شهرکرد

سیمان شهرکرد

سیمان لردگان

گچ فارسان

گاز کربنیک شهرکرد

قند شهرکرد

نساجی حجاب شهرکرد

ریسندگی بروجن

صنایع شیر و لبنی شهرکرد

دریستن

کارخانه تولید ورق خودرو در سفید دشت

* محصولات گوشتی

گوشت مرغ

استان چهار محال و بختیاری از استان‌های مطرح در زمینهٔ تولید گوشت سفید است به طوری که هم اکنون ۲۱ درصد از کل گوشت سفید (مرغ) کشور ایران در استان چهارمحال و بختیاری تولید می‌شود.

* گوشت ماهی

استان چهار محال و بختیاری با داشتن منابع آبی غنی از استان‌های مطرح در پروش ماهی است به طوری که مطابق آمار سال ۱۳۹۰، ۲۰ درصد ماهی سردآبی کشور در استان چهارمحال و بختیاری تولید شده‌است. استان چهار محال و بختیاری برای پنج سال متوالی است که به عنوان قطب توليد ماهيان سردآبي ایران شناخته می‌شود.

* گوشت قرمز

استان چهار محال و بختیاری با مجموع تولیدات گوشت قرمز به اندازهٔ ۳۵ هزار تُن در سال، ۲٫۵ درصد از مجموع تولیدات گوشت قرمز کشور ایران را به خود اختصاص داده‌است.

* محصولات باغی

استان چهارمحال و بختیاری به سبب موقعیت جغرافیایی ویژه و در اختیار داشتن منابع آبی غنی یکی از مساعدترین مناطق برای کشت، پرورش و تولید بادام در کشور ایران است. استان چهار محال و بختیاری با تولید بيش از 20 درصد از مجموع محصول بادام كشور ، رتبه اول تولید بادام در ایران را به خود اختصاص داده است.[۲۰] بیشتر باغ های بادام این استان در شهرستان شهرکرد و اطراف شهر سامان قرار دارند.

* جاذبه‌های طبیعی و گردشگری

تالاب چغاخور

تالاب بین‌المللی چغاخور حدود دوهزار و ۳۰۰ هکتار مساحت دارد و در دامنه ارتفاعات سه هزار و۸۳۰ متری'برآفتاب' و 'کلار' در نزدیک شهر 'بلداجی' قرار دارد. فاصله تالاب تا مرکز چهارمحال و بختیاری ۶۰ کیلومتر است و ویژگی منحصر به فرد این تالاب، زیست نوعی ماهی به نام 'ماهی گورخری' است.

چشم‌انداز بدیع و پرواز پرندگان مهاجر و بومی، این تالاب را در ردیف یکی از کانونهای مهم جذب گردشگری کشور و چهارمحال بختیاری قرار داده‌است.

آثار باستانی پیرغار

* چشمه دیمه

چشمه دیمه، سرچشمه اصلی زاینده رود قبل از ایجاد تونل‌های کوهرنگ، در ۱۰ کیلومتری 'چلگرد' و مجاور روستای دیمه قرار دارد. آب این چشمه از گواراترین آبهای جهان است وخواص درمانی از قبیل جلوگیری از پوسیدگی دندان و درمان سنگ کلیه دارد.

مناظر چشمگیر و فضاسازی اطراف چشمه، این مکان را در ردیف زیباترین گردشگاه‌های شهرستان کوهرنگ قرار داده‌است. فاصله این جاذبه گردشگری تا شهرکرد ۱۲۰ کیلومتر است.

* چشمه کوهرنگ

چشمه کوهرنگ با دبی آب زیاد از دامنه‌های 'زردکوه' سرچشمه می‌گیرد و پس از گذر از پیچ و خم فراوان به دریاچه سد کوهرنگ می‌ریزد و از تونل اول کوهرنگ وارد زاینده رود می‌شود. مناظر بسیار زیبای طبیعی اطراف چشمه و حضور عشایر در منطقه، زیبایی آن را دوچندان کرده‌است.

چشمه کوهرنگ نیز تا شهرکرد ۱۲۰ کیلومتر فاصله دارد.

* چشمه برم لردگان

چشمه 'برم' در شهر لردگان با شهرکرد ۱۵۰ کیلومتر فاصله دارد.

این چشمه علاوه بر تامین آب کشاورزی، یکی از سرشاخه‌های کارون است و چشم‌انداز زیبایی را برای شهر لردگان بوجود آورده‌است. اطراف این چشمه به صورت پارکی برای تفرج گردشگران است.

* آبشار آتشگاه

این آبشار در۱۹۰ کیلومتری شهرکرد و در۴۰ کیلومتری شهر لردگان در دره‌ای روح افزا به طول دو کیلومتر قرار دارد. مسیر این آبشار از محل چشمه تا اتصال به رودخانه'خرسان' را فضای سرسبز و بی‌نظیری از انواع درختان و گیاهان جنگلی فراگرفته و شیب زیاد و پستی و بلندی‌های دره، آبشارهای کوچک متعددی را در آن ایجاد کرده‌است.

پیوند عناصر زیبای طبیعی مانند دره، سبزه زار و اقلیم مناسب، فضای بسیار فرح بخشی را برای تفرج در این مکان پدیده آورده‌است.

* آبشار دره عشق

آبشار'دره عشق' در منطقه 'مشایخ' شهرستان اردل در مجاورت روستای 'دره عشق' در۱۱۰ کیلومتری شهرکرد واقع است. این آبشار بیش از یکصد متر ارتفاع دارد و در کنار آن رود کارون جاری است.

این آبشار در ترکیب با شالیزارهای روستاهای' دره عشق' و' دورک شاهپوری' فضای شگفت انگیزی را به وجود آورده‌است.

* پارک جنگلی پروز

این پارک در منتهی‌الیه جنوب چهارمحال بختیاری و در فاصله ۵۰ کیلومتری شهر لردگان قرار دارد. گردشگاه زیبای 'پروز' با طبیعت بهشتی خود در امتداد دره‌ای سبز قرار گرفته‌است. فضای دنج و خلوت، سایه سار درختان بلند و قد کشیده پارک، چشمه‌های زلال متعدد، شالیزارهای پراکنده و درختان جنگلی اطراف، تصویری زیبا از طبیعت زیبا را جلوی چشم بیننده به نمایش می گذارد.

این پارک جنگلی فضای مناسبی برای استراحت و گردش خانواده‌هاست.

* گردشگاه سیاسرد

'چشمه سیاسرد'درپنج کیلومتری شهر بروجن و ۶۰ کیلومتری شهرکرد قرار دارد. هوای مطبوع و درختان زیبا و کهنسال اطراف این چشمه مکانی بسیار زیبا برای تفرج و استراحت ساکنان این شهرو گردشگران به وجود آورده‌است.

* آبشار تونل کوهرنگ

این آبشار از سرازیر شدن آب تونل اول کوهرنگ به وجود آمده‌است. این تونل به منظور انتقال آب چشمه کوهرنگ و دیگر چشمه‌ها به زاینده رود ایجاد شده‌است. تلاش برای انتقال این آب به زمانهای قدیم برمی‌گردد. در زمان صفویان تلاشهایی برای ایجاد شکاف در کوه برای انتقال آب صورت گرفته‌است که آثار آن هنوز وجود دارد.

آبشار این تونل و فضای زیبای اطراف آن مناظر مفرحی را برای مسافران و گردشگران ایجاد کرده‌است. این جاذبه گردشگری در تمام فصول سال و بدلیل نزدیکی به پیست اسکی'چلگرد' مورد بازدید گردشگران قرار می‌گیرد.

* غار سراب

'غار سراب' در ۵۶ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد و هفت کیلومتری شهر 'باباحیدر' در مسیر دره‌ای زیبا و در مجاورت روستای'امیدآباد' قرار گرفته‌است. این غار شگفت انگیز دو دهانه دارد و بدلیل وجود موانع طبیعی بیش از ۶۰۰ متر از آن قابل دسترسی نیست. از یکی از دهانه‌های غار، آبی خروشان و خنک بیرون می‌آید.

ارتفاع سقف غار در بعضی از نقاط به ۱۵ متر می‌رسد. در دالان طویل غار قندیل‌های آهکی زیبا وجود دارد.

* پیر غار

در جنوب روستای'ده چشمه' به فاصله شش کیلومتری فارسان و ۳۸ کیلومتری جنوب غربی شهرکرد گردشگاهی با صفا قرار دارد که به' پیرغار'شهرت یافته‌است. بر روی قسمتی از تپه سنگی مشرف به این گردشگاه سه کتیبه به خط نستعلیق به دستور 'خسروخان' سردار ظفر بختیاری حک شده‌است. متن این کتیبه‌ها مجملی از شرح لشکرکشی بختیاریها به اصفهان و تهران و نقش سرداران بختیاری در سرکوب استبداد صغیر و سقوط محمدعلی شاه در واقعه مشروطیت است.

مجموعه عوامل گردشگاه از جمله کتیبه‌های ارزشمند تاریخی، چشمهٔ پر آب، سایه سار درختان، آبشار زیبا و بلند، کوه‌های اطراف و غار موجود در محل، روزانه پذیرای صدها گردشگر است.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از وبلاگ یاد یاران، تاریخ انتشار: 21 مهر 1392، کدخبر: - ، www.raeesali49.blogfa.com