شنبه ۱۷ خرداد ۱۴۰۴ - 2025 June 07 
شعار سال: ارگ کریمخانی در شیراز در سال ۱۱۸۰ هجری قمری و به دستور کریمخان زند ساخته شد. قصری که ماهرترین سنگ تراشان، معماران و هنرمندان سراسر کشور آن را با بهترین مصالح ساختند و حتی عنوان شده که در تزئیناتش از ۱۷ کیلوگرم طلای ۲۴ عیار استفاده شده است.
ارگ کریمخانی معماری نظامی- مسکونی داشته زیرا این بنا خانه پادشاه بوده و باید از ضریب امنیتی بالایی برخوردار باشد بنابراین دیواره بیرونی آن مانند دیوارهای یک قلعه نظامی، مرتفع است و ضخامت آن به سه متر و بلندی برج‌ها به ۱۵ متر می رسد، برج‌هایی که سه طبقه هستند و راه ارتباطی آنها از درون حیاط‌های خلوت می گذرد.
ارگ کریمخانی
بر روی بدنه دیوارها و برج‌ها، نگاره‌های ساده و زیبای آجری دیده می‌شود، بر سردر ارگ، صحنه نبرد کشته شدن دیو سفید به دست رستم به صورت کاشی‌کاری هفت رنگ نقش بسته است. این کاشی‌کاری در دوران قاجاریه به ارگ افزوده شده است.
این بنای ۲۵۶ ساله دارای تزئینات و معماری منحصربه فردی است که برخی از این تزئینات و المان ها در دوره قاجار از بنا حذف و برخی هم در دوره پهلوی تخریب شده است.
بخشی از تزئینات این بنا، توسط خاندان قاجار به تهران منتقل شد. این بنا در سال ۱۳۵۱ خورشیدی در فهرست آثار ملی ثبت شد.
کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی فارس در این خصوص گفت: در دوره قاجار دو ستون سنگی ایوان ضلع جنوبی ارگ همچنین بخشی از تزئینات و ارسی های بنا به کاخ گلستان منتقل می شود و در همان دوره دو ستون چوبی در ایوان جنوبی نصب می شود.
ارگ کریمخانی
سیامک بصیری با اشاره به اینکه در اسناد و کتب تاریخی تخریب ارگ کریم خانی از دوره قاجار آغاز شده، افزود: با تلاش مردم شیراز در آن زمان روند تخریب‌ها متوقف می شود به طوری که مردم این شهر با پرداخت هزینه ساخت کاخ گلستان، ارگ را از خطر نابودی کامل نجات می دهند.
بصیری با اشاره به اینکه بخشی از تزئینات آب‌طلاکاری بنا نیز در آن زمان از بین رفته است، اظهار داشت: آن زمان با حمایت مردمی مرمت و تعمیرات ارگ آغاز می شود اما به جای آب‌طلا در تزئینات از موادی چون اکلیل استفاده می‌شود.
این کارشناس حوزه مرمت آثار تاریخی فارس افزود: در حال حاضر دو ستون چوبی در ایوان ضلع غربی بنا دیده می شود و در ضلع جنوبی نیز ستونهای سنگی وجود دارد که متعلق به مدرسه ناظمیه در شیراز است که در سال ۱۳۷۴ به این محل منتقل شد.
وی بیان کرد: این ستون ها کمی کوتاه تر از ستون های اصلی ارگ است اما قدمتشان به دوره زندیه می رسد و در هنگام نصب در ایوان به دو پایه سنگی و به روش معماری هخامنشیان به یکدیگر متصل شدند.
بصیری با اشاره به اینکه نخستین مرمت این بنای تاریخی به دوره قاجار برمی گردد، تصریح کرد: از همان سال ها تاکنون مرمت نیز ادامه دارد به طوری که امسال نیز پرونده مرمتی بنا گشوده شده و قرار است با اعتباری بالغ بر ۱۴۰ میلیون تومان، برج و ضلع شمال شرقی بنا مرمت شود.
کارشناس فنی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری فارس با اشاره به احیای کانال‌های آب این مجموعه اشاره ادامه داد: در واقع این کانال‌ها که طولشان به ۷۵ متر می رسد مسیر ورودی و خروجی آب به مجموعه ارگ بوده و در حال حاضر با احیای آنها می توان جریان آب را به سیستم فاضلاب شهری منتقل کرد.
ارگ کریمخانی
وی با اشاره به اینکه ارگ کریم خان یکی از آثار شاخص محور زندیه شیراز است، گفت: در این راستا باید حفاظت و مرمت آن اولویت قرار گیرد و امید است مشکلات و موانعی که بر سر راه پرونده ثبت جهانی این اثر وجود دارد هرچه سریع تر رفع شود.
بصیری در خصوص مشکلات این بنا اظهار داشت: در حال حاضر عمده ترین مشکلی که ارگ کریم خانی با آن مواجه شده ساخت و سازهای بی رویه در نزدیکی بنا و شکستن حریم آن است که با پیگیری‌های صورت گرفته به زودی این مشکل نیز رفع خواهد شد.
وی تاکید کرد: اگر بخواهیم ارگ یا محور زندیه شیراز را در فهرست جهانی ثبت شود باید از بلندمرتبه سازی در حریم این مجموعه جلوگیری شود.
این کارشناس حوزه مرمت آثار تاریخی فارس تاکید کرد: با تصویب شورای‌عالی شهرسازی به زودی طبقات اضافی هتل آسمان نیز فرو خواهد ریخت.
مدیر کل میراث فرهنگی- صنایع دستی و گردشگری استان فارس نیز در این خصوص به خبرنگار مهر با اشاره به اینکه ارگ وکیل الرعایای شیراز مرمت می شود، گفت: قسمت‌هایی از بنای ارگ کریم خانی در شیراز در حال مرمت است.
مصیب امیری بیان کرد: این بنای تاریخی که متعلق به دوره زندیه است با اعتباری بالغ بر یک میلیارد و ۳۷۵ میلیون ریال توسط مرمتگران و متخصصین میراث فرهنگی فارس مرمت می شود.
وی در خصوص مرمت این بنای تاریخی گفت: در جریان اجرای عملیات مرمتی قسمت های مختلف این بنای تاریخی مانند برج شمال شرقی ارگ، سبک سازی و مرمت پشت بام فضای ضلع شمال شرقی، کف سازی و ساماندهی حیاط خلوت و فضای هشتی ورودی ارگ مرمت می شود.
امیری با اشاره به اینکه ارگ کریمخانی، مهمترین و بزرگترین بنای دوران زندیه است که در سال ۱۱۸۰ هجری قمری به دستور کریمخان زند ساخته شده، اظهار داشت: این ارگ، مرکز حکومتی کریمخان و خاندان زند و همچنین محل سکونت آنان بوده است. این ساختمان با زیر بنای چهارهزار متر مربع و در زمینی به گستردگی ۱۲۸۰۰متر مربع بنا شده است.
به گزارش مهر، این بنای تاریخی یکی از شاخص ترین آثار میراثی دوره زندیه در شیراز به حساب می آید که جهانی شدن آن می تواند در حوزه گردشگری فرصت عظیمی را برای شیراز به ارمغان اورد. در حال حاضر تخت جمشید، پاسارگاد، باغ ارم و باغ پاسارگاد به ثبت جهانی رسیده اند و با جهانی شدن ارگ پنجمین بنای میراثی استان جهانی می شود.
در این خصوص حال که مرمت بنا آغاز شده باید هرچه سریعترنسبت به وضعیت شکسته شدن حریم این بنا رسیدگی شود تا در آینده ای نزدیک ارگ کریمخانی نیز جهانی شود.
با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از پایگاه خبری-تحلیلی شیراز1400 ، تاریخ انتشار 9 شهریور 1394، کد مطلب:20623 : www.shiraz1400.ir
