شعار سال: سواحل مکران یکی از دو سه منطقه استراتژیک کشور است که تاکنون در سیاستهای آمایش سرزمین جایگاهی شایسته نیافته است. علی رغم جایگاه محوری که این منطقه در گذشته‌های تاریخی داشته در دوران مدرن، عملا منطقه‌ای حاشیه‌ای است که فقر و توسعه نيافتگي در آن جدی است، اما در چند سال اخیر در نظام سیاسی کشور عزمی برای توسعه سواحل مکران شکل گرفته که به نظر می‌رسد بیشتر برآمده از مناسبات گردش سرمایه و ضرورت‌های آن است.

دبیر گروه جامعه شناسی شهر در ابتدا با ذکر مختصری از کلیات بافت کالبدی و اجتماعی این منطقه به غفلت تاریخی در توسعه مکران اشاره کرد و گفت: در گذشته دور بندر پر رونق «تیس» در این منطقه وجود داشته و محل دسترسی تجار راه ابریشم به دریا بوده است.

عبدالوهاب شهلی افزود: ‌گفتمان رایج توسعه را تنها در ابعاد فیزیکی و کالبدی درنظر می‌گیرد و توجهی به توسعه پایدار ندارد درحالی که سیاست‌های اجتماعی طرح توسعه مکران در جهت بهره‌مندی مردم محلی باید بازتعریف شود و مسئله‌ایی که در ارتباط با طرح فوق مطرح می شود چگونگی منتفع کردن مردم بومی در کنار پی‌گیری منافع ملی است.

*70 مگا پروژه اقتصادی در مکران تعریف شده است

رئیس دبیرخانه توسعه سواحل مکران گزارشی از برنامه‌ها و سیاست‌های دولت یازدهم در مورد توسعه سواحل مکران ارائه کرد و اظهار کرد: در سال‌های اخیر مسئله آبادانی سواحل مکران به دلیل موقعیت استراتژیک آن در دو محدوده عملیاتی و راهبردی مورد توجه قرار گرفت. محدوده عملیاتی از سیریک شروع شده تا چابهار 870 کیلومتر خط ساحلی و بیش از 320 هزار کیلومتر مربع را شامل می‌شود و مسئول ستاد توسعه سواحل مکران معاون رئیس جمهور است و 10 وزارت‌خانه، 4 معاون رئیس‌جمهور و دو فرماندار هرمزگان و سیستان و بلوچستان عضو این ستاداند

ایرج تاج الدینی افزود: جهت گیری توسعه اقتصادی در این ناحیه عملیاتی بر اساس ویژگی‌های منطقه خواهد بود و با توجه به اینکه معیشت مردم منطقه با شیلات و کشاورزی گره خورده است توجه ویژه‌‌ای به توسعه این بخش‌ها خواهیم داشت و یکی دیگر از صنایعی که پتانسیل منحصر به فردی برای توسعه دارد صنعت گردشگری است و حوزه 14 منطقه گردشگری در کل منطقه عملیاتی تعریف شده است و از تمرکز در یک کانون جمعیتی اجتناب شده و تلاش شده است توزیع متوازنی داشته باشیم و در تمام این ساحل این مناطق پراکنده باشد.

تاج الدینی در خصوص ترانزیت و لجستیک کالا بیان کرد: این منطقه کریدور شمال به جنوب است و کم‌هزینه‌ترین و امن‌ترین راه دسترسی کشورهای آسیای میانه به آب‌های آزاد است و اگر نخواهند از این مسیر عبورکنند مجبورند مسیر دو کشور ناامن افغانستان و پاکستان با توپولوژی خشن را انتخاب کنند.

در حوزه بازرگانی جزیره‌ای مثل سیری کوتاه‌ترین فاصله به عمان را دارد و به راحتی می‌توان بنادر سیری و جاسک را فعال کرد و با کشورهای حوزه خلیج فارس تعامل داشت.در زمینه نفت، گاز و پتروشیمی هم به دلیل نزدیکی به بازارهای هدف مثل هند سرمایه‌گذاری مزایای فراوانی دارد. در این منطقه پایانه نفتی جاسک وجود دارد که اگر به هر دلیلی امکان صدور نفت از خارک فراهم نبود به عنوان یک پایانه جایگزین می‌تواند مورد استفاده قرار بگیرد.

رئیس دبیرخانه توسعه سواحل مکران گفت: در دریای عمان کمتر پروژه اکتشافی در حوزه نفت و گاز انجام شده است و این در حالی است که بسیاری از شرکت‌های خارجی مثل توتال و ...تمایل بسیاری داشتند که در سواحل دریای عمان کار اکتشافی بکنند. همچنین با حضور نیروی دریایی ساخت و ساز در سال‌های اخیر 30 برابر شده است و 70 مگاپروژه در تمام حوزه‌های مورد بحث تعریف شده است. در ترانزیت هم برای شبکه ریلی 610 کیلومتری چابهار-زاهدان مناقصه برگزار شده است که ساخت این شبکه سبب اتصال استان سیستان و بلوچستان به شبکه ریلی کشور و دسترسی به آب‌های آزاد می‌شود.در حوزه حمل و نقل دریایی هم توافق‌نامه‌هایی با هند، افغانستان وعمان داریم و توسعه بنادر در دستور کار قرار گرفته است.در منطقه جاسک حوزه نفتی تعریف کرده‌ایم و به دلیل مسائل زیست محیطی تمرکز توسعه در سمت غرب است.

به گفته تاج الدینی پیش‌بینی می‌شود که این پروژه‌های اقتصادی سبب مهاجرت گسترده کارگران و متخصصان غیربومی به منطقه شود به طوری که در افق 1404 جمعیت منطقه از 400 هزار نفر به یک میلیون نفر خواهد رسید و در افق 1425 این زمان جمعیت در کل منطقه به 5 میلیون نفر می‌رسد.

برای رسیدن به چرخه پایداری اجتماعی مورد انتظار در توسعه پایدار منطقه‌ای بر توانمندسازی مردم محلی تأکید شود و آموزش‌هایی متناسب با وضعیت جدید به آن‌هاداده شود.

*ایجاد 260 هزار فرصت شغلی در موج اول توسعه

مدیر فاز مطالعاتی این پروژه طرح بحث خود را با اشاره به تحولات کشور‌های منطقه آغاز کرد و با استناد به تحقیقات مرکز پژوهش‌های مجلس در رابطه با سرمایه‌گذاری دهها میلیاردی کشورهایی مثل امارات، قطر و عمان از ضرورت توجه به این منطقه سخن گفت.

رضا احمدیان با اشاره به مصوبه هیأت وزیران به تبدیل جاسک به بندر ترانزیت انرژی و قطب صنعتی مبنی بر صنایع پایین دستی نفت، گاز و پتروشیمی در سال 1389 و تشکیل کارگروه ویژه سواحل مکران در هیأت دولت در سال 1391 که به سرمایه گذاری‌ها منجر شده است نتیجه این مصوبات را توسعه‌برون زا می‌داند.

وی بیان کرد: با توجه به ابعاد پروژه‌های منطقه و مساحت 32 هزار کیلومتر مربعی در اینجا با یک «عسلویه به توان 6» روبرو هستیم و در صورتی که قرار باشد همان اشتباهات عسلویه اینجا تکرار شود این اشتباهات دیگر جبران‌پذیر نخواهد بود. درعسلویه نسبت جنسیتی یک به 280 را داریم و این یعنی فاجعه و در بلند مدت باید منتظر تبعات اجتماعی و تعارضات بسیاری باشیم. در ساحل مکران هم تعادل‌هایی که در طی قرن‌ها به وجود آمده قطعاً برهم خواهد خورد و برای تخفیف تبعات آن نیاز به برنامه‌ریزی داریم بنابراین برای محدوده مکران یک طرح ملی، دو طرح منطقه‌ای و سه طرح ناحیه‌ای در نظر گرفته شده است.

در این طرح‌ها پیش‌بینی شده است در موج اول توسعه تا سال 1404 حدود 260 هزار شغل ایجاد بشود.

به گفته این کارشناس برنامه‌ریزی چندین کریدور توسعه در منطقه در حال شکل‌گیری است و جلوگیری از جدایی گزینی جنسیتی، طرد اجتماعی و فاصله بین جامعه محلی و میزبانان و اسکان غیررسمی از جمله چالش‌های پیش روی توسعه مکران است.

احمدیان گفت: تحرک بخشی به اقتصاد بومی باید در دستور کار قرار بگیرد و مراکز فنی و حرفه‌ای می‌توانند خدمات مورد نیاز و مهارت‌های خاص را به جامعه محلی آموزش دهند.

*توسعه را تنها از بعد اقتصادی نبینیم

مدیر گروه جامعه‌شناسی شهر انجمن جامعه شناسی گفت: در کشورهای پیشرفته ابتدا ارزیابی تأثیرات اجتماعی انجام می‌شود و سپس مداخله توسعه‌ای را آن هم در چنین سطح وسیعی انجام می‌دهند.

حسین ایمانی افزود: گفت بلایایی که بر سر خوزستان، بوشهر و عسلویه بر سر مردم و جامعه محلی آمده پیش چشم ما است و هر سرمایه‌گذاری اقتصادی‌ باید با ملاحظات اجتماعی همراه باشد. شاید اگر پالایشگاهی و یا مرکز صنعتی ای نابود شود بتوانیم مجدد بسازیم ولی هویت تاریخی که در طی صدها سال به وجود آمده اگر از بین برود دیگر قابل بازیابی نیست.

این استاد جامعه‌شناسی بیان کرد: توسعه می‌تواند هم فرصت و هم تهدید باشد به شرطی که توسعه را تنها از بعد اقتصادی نبینیم توسعه می‌تواند یک فرصت باشد. باید ببینیم که مردم محلی و بومی تا چه حد و در چه سطحی در این تصمیمات کلان نقش دارند و وقتی که نظرات مردم محلی در تصمیمات کلان مربوط به اقلیم خود پرسیده نشود آن سرمایه‌گذاری چالش‌های بسیاری را به وجود خواهد آورد.

نشست گروه جامعه شهر انجمن جامعه‌شناسی با عنوان «تحلیل اجتماعی-کالبدی طرح توسعه سواحل مکران» در سالن مطهری دانشکده علوم اجتماعی برگزار شد.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی چابهاران، تاریخ انتشار: 20 فروردین 1396، کد مطلب: ۴۲۳۹۵۳: www. 4baharan.ir