مبلمان شهری چیست؟ در تعریف مبلمان شهری آمده است که به مجموعه وسیعی از وسایل، اشیا، دستگاه ها، نماد ها و عناصری گفته می شود که به دلیل اینکه در فضای باز نصب می شوند و مورد استفاده عمومی قرار دراند به این اصطلاح معروف شده اند. بدون شک مبلمان شهري مثل هر عنصر دیگري در شکل گیری سیماي شهر تاثیرگذار است و باید در این حوزه با طراحی و برنامه ریزیهاي دقیق، متناسب با فرهنگ و آداب و رسوم مردم همان دیار حرکت کرد. کارشناسان شهري معتقدند ضعف مدیریت شهري و نبود تخصص عاملی براي نابسامانی در این حوزه محسوب می شود.

آنچه مسلم است ابعاد تاثیرگذار مبلمان شهري را در سه بعد می توان بررسی کرد. بعد عملکردي این عناصر، مهمترین وجهی است که براي آنها در نظر گرفته می شود. براي مثال تابلو، پل عابر پیاده، سطل زباله، کیوسک تلفن و مطبوعات و حتی نرده ها و... هر کدام با سرویس دهی و خدمات خاص خود در جهت رضایت عمومی طراحی می شوند. بعد دیگر این موضوع «وجوه هویتی و خوانایی فضاهاي شهري» است. بر پایه این مفهوم اگر تمهیدات کالبدي و طراحی یک شهر برنامه ریزي شده و اصولی صورت گیرد شهروندان قادر خواهند بود نقشه ذهنی واقعی تري از شهر ترسیم کنند. در شهر خوانا حتی شهروندان ناآشنا به فضاهاي شهر می توانند بدون سرگشتگی شهر را شناسایی کرده و با استفاده از نشانه هاي ساده مسیریابی کنند. به اعتقاد لینچ خوانایی در یک شهر با استفاده از چهار عنصر اصلی لبه، نماد، نشانه و گره محقق می شود. در اکثر شهرهاي ایران فرآیند طراحی و جانمایی مبلمان شهري کمکی به خوانایی شهر نمی کنند. او معتقد است الگوبرداری هاي ناقص از تجربه هاي اروپایی، مبلمان شهري را به گونه اي طراحی کرده که مردم با آن ارتباط برقرار نمی کنند. تجربه ها و الگوهاي طراحی مبلمان شهري استاندارد نیست و تابع ویژگیهاي فرهنگی و اجتماعی است اما شهرهاي ما در استفاده از این الگوها گامی براي بومی کردن آنها برنداشتند. تخریب عامدانه مبلمان شهري در شهرها نشانه بارز ضعف طراحی آنهاست. او معتقد است مردم با این تجهیزات ارتباط برقرار نکرده و به دلیل عدم این تعلقات به آنها آسیب می رسانند. «بعد هویتی» از ابعاد مهمی است که میتواند در خاطره بصري مردم نقش اساسی داشته باشند، تصور کنید وقتی پلهاي عابرپیاده در تهران همه داراي طراحی یکسانی باشند، تبدیل به نماد یا سمبلی از شهر می شوند. این تجربه در پاریس در طراحی ورودیهاي مترو یا حتی در ساده ترین المان شهري چون نرده هاي پارکها لحاظ شده است و دقیقا به دلیل همین ظرافتهاست که پاریس شهري مملو از نمادهاي شناخته شده است که آن را به عنوان شهري با هویت شاخص به جهان معرفی میکند. هرچند این شهر در طول تاریخ دچار تحولات متعددي شده اما نمادها هنوز کاربري خود را به عنوان عناصر هویت بخش حفظ کرده اند. مبلمان شهري از عناصري هستند که توانایی و ظرفیت فراوانی براي تامین اهداف ساماندهی منظر شهري دارند، اهداف سه گانه زیباسازي، هویت بخشی و خواناسازي محیط، داراي مهمترین کارکرد آنها در شهر است. مکانیابی و نصب مبلمان عنصري است مرتبط با عملکردي که جنبه هاي دیگر این عناصر را تحت الشعاع قرار می دهد. مبلمان شهري بخشی از سیماي شهري را تشکیل می دهد که همواره زیبایی، هماهنگی و تناسب آن موجب چشم نوازي محیط شهري شده و در کنار عوامل دیگر ، محیطی دلپذیر و فضاي مناسب جهت زندگی شهري را فراهم می سازد.

توسعه شهرها و جایگاه مبلمان شهری

با وجود تبعات و آثار مثبت مبلمان مدرن شهری، امروزه در اکثر شهرهای کشور، نگاه به این ساختار جامع و اینده محور نیست. امروزه شهر نشینی به صورت یک مساله مهم و پیچیده جوامع مختلف در آمده است. روند رو به رشد شهر نشینی در دهه های اخیر برنامه ریزان را بر آن داشته است که به مسایل اقتصادی؛ اجتماعی؛ فرهنگی و.... جامعه توجه بیشتری داشته باشند و در صدد باشند تا محیط مناسب و دلپذیر برای شهروندان فراهم آورند. اما در کشور ما بستر بی حد و حصر کلان شهرهای امروز پاسخگوی نیاز ساکنان خود نمی باشد و شدت فعالیت های شهری شرایط بسیار سخت و مخربی برای شهروندان به وجود آورده است. اجزای کالبد کلان شهر های امروزی نظیر تهران، تبریز، مشهد، اصفهان و. .. با سرعت حرکت انسان ها و فشار سنگین زندگی شهرنشینی؛ سازگاری ندارد و فضاها و کاربری های عمومی آن از ظرفیت و قابلیت لازم جهت پاسخگویی به نیازهای زندگی پر شتاب شهری برخوردار نیست. در این میان به کیفیت فیزیکی شهرها ؛ زیبایی شهر و رضایت شهروندان بدون برنامه ریزی صحیح؛ مکان یابی مناسب؛ لحاظ شرایط بومی و فرهنگی و ایجاد تناسب کارکردی – ابعادی در شهر توجه نمی شود و سطوح ارتباطی و به ویژه مبلمان آن ایجاد نخواهد شد.

در حال حاضر اکثر سازمان ها و مراکز دست اندر کار کشور ؛ برنامه ریزی و مکان یابی صحیح مبلمان شهری را به عنوان یک راهبرد قطعی برای ایجاد محیطی پایدار ؛ مناسب و منطبق بر شرایط بومی تلقی نمی کنند و اکثر برنامه کوتاه مدت و به اصطلاح مقطعی است. عدم برنامه ریزی دراز مدت یا برنامه ریزی ناقص و غیر استاندارد در این زمینه؛ به هرج و مرج بصری و عدم کارایی این عناصر در محیط های شهری دامن زده است و از طرف دیگر مبلمان موجود نیز به دلیل مشکلات فرهنگی ( وندالیسم یا همان تخریب اموال عمومی ) و عدم رسیدگی دایمی و مدیریت نامناسب؛ کاربران را با مشکلات عدیده ای روبرو ساخته اند تا جایی که این شلختگی بصری در شهرهای کوچک نیز به چشم می آید.

مبلمان شهری را چگونه مدیریت کنیم؟

بی هیچ تردید در عصر کنونی داشتن تخصص و نگاه حرفه ای به همه مقولات یک اصل مدیریتی اساسی تلقی می شود. متاسفانه در مدیریت شهری جامعه ما، تخصص چندان محلی از اعراب ندارد و مدیران با توجه به سلیقه خود و اطرافیان به چینش مبلمان شهری اقدام می کنند که ماحصل آن شلختگی بصری، دوباره کاری و کنده کاری های متمادی و دنباله دار، سردرگمی و جانمایی نامناسب المان ها و نماد های و. .. را به دنبال خواهد داشت. مبلمان شهري، باید از نظر عملکردي و هم از نظر زیبایی رضایت خاطر شهروندان را برآورده سازد و طراحی، ساخت، مکان یابی و نصب مبلمان شهري باید به ابعاد تاثیرگذار آن بر کیفیت منظر شهري توجه گردد.

ایجاد و جانمایی مناسب عناصر زیباشناسی مبلمان در راستاي هویت بخشی به بافت هاي شهري، جانمایی مناسب عناصر مبلمان شهري متناسب با جمعیت و بافت ها ي شهري ، توجه به شاخص هاي هویتی، خوانایی، تنوع، وضوح و رنگ در طراحی عناصر مبلمان شهري، متناسب بودن طراحی مبلمان شهري با شرایط اقلیمی و فرهنگ بومی، توجه به مباحث علوم انسانی مربوط به مبلمان و منظر شهري در طرح هاي شهري از جمله نکاتی هستند که در یک چینش علمی و منطقی باید لحاظ گردند.

فلذا پیشنهاد می شود با توجه به نقش و اهمیت مبلمان در زیباسازي سیما و منظر شهري ، از کارشناسان و طراحان کارآزموده که تجربه این کار را دارند در توسعه این ساختار استفاده شود تا بر رعایت اصول فنی و مکانیکی به اصول روان شناختی و روانی نیز توجه داشته باشند. امید است با بهینه سازي وضعیت موجود عناصر مبلمان شهری و به کار گیری شیوه های نوین، شاهد افزایش کیفیت محیطی در سطح شهر ها باشیم.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی صحبت، تاریخ انتشار:31 فروردین 1396، کد مطلب: 17353، www.sohbatnews.ir