شعار سال: جيم ووماک و دان جونز در سال 1996 در کتاب بس مهم و کليدی خود، ريشه کن کردن اتلاف و آفرينش ارزش درسازمان ها (Lean Thinking)، پنج اصل اساسی را تدوين کردند که باعث می‌شود یک شرکت بتواند ناب شود. این اصول بدین شرح هستند:

تعريف ارزش از نگاه مشتری نهايي هر خانواده محصول جدا.

تجزيه و تحليل تمام گام‌های هر جريان ارزش جداگانه برای شناسايي عمليات ارزش‌آفرين از اتلاف و حذف اتلاف‌هايي که بلافاصله می‌توان‌ حذف کرد.

يکپارچه کردن تمام گام‌های ارزش‌آفرين باقيمانده از طريق استقرار حرکت پيوسته در هر جا که بتوان بلافاصله به حرکت پيوسته دست يافت.

در صورت عدم امکان استقرار حرکت پيوسته در کل جريان ارزش، با استقرار کشش و همواری ايجاد اين امکان که هر مشتری در فرآيند بعدی، بتواند ارزش را از فرآيند تأمين‌کننده قبلی خود بيرون کشد.

و با برداشتن چهار گام قبل و قابل مشاهده شدن فرآيندها و مشکلات، (که امکان می‌دهد مديران و مهندسان اتلاف‌های بيش‌تری را شناسايي و حذف کنند)، جستجوی کمال به یاری بهبود پیوسته پایان ناپذیر جريان ارزش در کل شرکت.

تعريف ارزش از نگاه مشتری نهايي

همچنانکه ووماک و جونز در تفکر ناب تشريح کرده‌اند:

" نقطه شروع اصلی تفکر ناب، ارزش است. اين تنها مصرف‌کننده نهايی است که می‌تواند ارزش را تعريف کند و ارزش تنها هنگامی دارای معنا و مفهوم معينی است که در چارچوب يک محصول معين ( يک کالا يا خدمت و يا هر دو همزمان) بيان شود، محصولی که نيازهای مصرف‌کننده خود را با قيمتی معين و در زمانی معين برآورده می‌کند."

بر طبق فوق، ناب‌انديشان بايد در هنگام تعريف و آفرينش ارزش که مهم‌ترين گام اوليه برای هر گونه خيزش نابی است باید بر نيازهای مشتری متمرکز شوند نه نيازهای خود. ووماک و جونز درباره اينکه مديران بر خلاف فوق، چگونه ارزش را تعريف می‌کنند چينين می‌گويند:

" اما چرا يافتن يک نقطه درست شروع برای رسيدن به تعريف ارزش، تا بدين حد دشوار است؟ شايد تا اندازه‌ای به اين دليل که بیش‌تر توليد‌کنندگان می‌خواهند فقط چيزی را بسازند که قبلاً ساخته‌اند و بسياری از خريداران هم ياد گرفته‌اند که چگونه به دنبال صورت‌های ديگر چيزهايي باشند که قبلاً خريده‌اند. آن ها خيلی ساده از يک مبدأ اشتباه شروع می‌کنند و در يک مقصد اشتباده خاتمه می‌دهند. تا کنون هر گاه توليدکنندگان يا مشتريان تصميم گرفته‌اند ارزش را بازانديشند، غالباً به فرمول‌های ساده‌ای پناه برده‌اند چون هزينه کم‌تر، افزايش تنوع محصول از طريق يکسان‌سازی مشخصه‌های محصول و تحويل سريع. اما آن ها بايد ارزش و تعاريف قديمی و ناسازگار با يکديگر را تجزيه و تحليل کنند و دريابند که به راستی چه چيزی، کی و به چه ميزانی مورد نياز است."

تجزيه و تحليل جريان ارزش

جريان ارزش، مجموعه‌ای است از کليه اعمال ارزش آفرین و غیر ارزش آفرین برای ارائه يک محصول معین (يک کالا يا خدمت يا هر دو با هم) که در هر کسب و کاری انجام می‌شود. تجزيه و تحليل جريان ارزش، گام بعدی تفکر ناب است، گامی که شرکت‌ها به ندرت برمی‌دارند ولی تقريباً همين گام است که حجم بسيار زياد و در حقيقت بهت‌آور اتلاف را بر ملا می‌کند."

بهترین ابزار برای تجزیه و تحلیل جریان ارزش، استفاده از نقشه‌های جریان ارزش است. نقشه‌برداری جریان ارزش، تکنیکی که توسط تویوتا ابداع شده یک روش مهم و ضروری برای شناسایی اتلاف‌ها، ریشه آن ها و طراحی یک برنامه برای رفع و حذف آن ها است.

برای آغاز کار شما بايد برای تمام جريان های ارزش خود نقشه جريان ارزش را ترسيم کنيد و برای اين کار به شما توصيه می‌کنيم کتاب کارگاهی آموزش ديدن را مطالعه کرده و در دوره‌ کارگاهی نقشه‌برداری جريان ارزش مؤسسه ناب ايران را توصيه حاضر شويد. البته شما در صفحه کتابخانه خواهيد توانست در خصوص ابزار نقشه‌برداری و اين کتاب کارگاهی بس مهم، چيزهای بیش‌تری بدانيد.

ايجاد حرکت در جريان ارزش

فقط پس از تعريف ارزش و ترسيم نقشه‌های جريان ارزش است که ناب‌انديشان می‌توانند سومین اصل تفکر ناب را به کار برند: ايجاد حرکت در گام‌های ارزش آفرين باقيمانده.

ایجاد حرکت، یعنی تولید محصولات در یک حرکت پیوسته تک واحدی به نحوی که در بین فرایندها، فقط یک محصول در حال حرکت باشد. این روش تولید باعث می‌شود به سرخت تمام اتلاف‌ها حذف شده و بهبود چشمگیری در بهره‌وری صورت پذیرد.

برای ایجاد حرکت واقعی در بین فرایندهای تولیدی باید از ابزارهای استقرار حرکت پیوسته و به ویژه از شیوه تولید سلولی، استانداردسازی و ... استفاده شود.

مديرانی که مايلند حرکت را در سازمان خود پياده کنند و برای اين کار، علاقمندند که در اين خصوص بيش‌تر بدانند می‌توانند به کتاب آفرينش حرکت پيوسته مراجعه کنند. البته حضور در دوره‌های کارگاهی آفرينش حرکت پيوسته مؤسسه ناب ايران به ايشان کمک خواهد کرد که زمان فراگيری را کوتاه کرده و به سرعت به حرکت پيوسته را متحقق سازند.

استقرار همواری و کشش

در نتيجه انجام سه گام و اصل قبل، اکنون شرکت ناب آماده است تا يک تغيير انقلابی را آغاز کند: تبديل شيوه زمان‌بندی توليد بر اساس پيش‌بينی فروش، به شيوه ‌ای که به ايشان امکان می‌دهد دقيقاً آن چيزی را توليد کند که مشتری از او خواسته است. به گفته ووماک و جونز: " اکنون شما می‌توانيد به مشتری امکان دهيد که محصول را در هنگام نياز از شما بيرون کشد به جای آنکه محصولاتی را که غالباً مشتری خواهان آن نيست، به وی تحميل کنيد (يا برانيد). به بيان ديگر، هيچ فرآيند، کارکرد يا واحدی؛ کالا يا خدمتی را توليد نمی‌کند، مگر آنکه مشتری‌ای در پايين جريان آن را درخواست کرده باشد.

البته برداشتن اين گام، کمی سخت‌تر و پيچيده‌تر از برداشتن گام‌های قبلی است. يک نقطه شروع خوب برای اين کار، استفاده از کتاب کارگاهی کانبان از آغاز تا پایان است ( که توسط LEI منتشر شده است و به زودی توسط انتشارات آموزه به زبان فارسی منتشر خواهد شد).البته مؤسسه ناب ايران در اين خصوص نيز دوره کارگاهی استقرار کشش هموار به کمک کانبان را برگزار می‌کند.

جستجوی کمال

چنانچه ووماک و جونز تأکيد می‌کنند: "پس از انجام اصول ناب پيشين، همه افراد درگير درخواهند يافت که کاهش ميزان کار، زمان، فضا، هزينه و اشتباهات، حدی ندارد و شرکت می‌تواند هر چه بيش‌تر محصولی را عرضه دارد که مشتری هر چه بيش‌تر و بيش‌تر واقعاً خواهان آن است." اين همان است که جستجوی کمال نام دارد: بهبود مستمر جريان ارزش هر محصول با برداشتن مجدد گام‌های قبل برای درک بهتر ارزش از نگاه مشتری، تجزيه و تحليل دقيق‌تر جريان ارزش برای شناسايي اتلاف‌های بيش‌تر و ايجاد يک حرکت پيوسته‌تر و تعميم آن به بخش‌هايي که هنوز از طريق حرکت پيوسته به يکديگر متصل نشده‌اند و سرانجام تعميم سيستم کششی به جريان ارزش گسترده‌تر.

توجه: تمام نقل‌قول‌ها از جيم ووماک و دان جونز از کتاب تفکر ناب، ترجمه فارسی، اقتباس شده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری سایت اصول تفکر ناب، تاریخ انتشار 16 مهر 96، کد مطلب: - ، www. leaniran.ir