شعار سال: در حالی نمایندگان و تشکل‌های زیست‌محیطی از انتقال آب خزر به عنوان یک کابوس و طرح خطرناک یاد می‌کنند که زمزمه‌هایی مبنی بر از سرگیری این پروژه توسط دولت شنیده می‌شود. موضوع انتقال آب دریای خزر در سال‌های اخیر به دغدغه مسئولان و کارشناسان و دوستداران محیط‌ زیست در شمال کشور از جمله مازندران تبدیل‌شده؛ اما انگار دولت همچنان روی حرف خود باقی‌مانده است. از سالیان قبل بحران آب و تشدید آن در برخی از مناطق کشور، فکر انتقال آب را در ذهن مسئولان ایجاد کرد تا بتوان از این طریق مشکل را برطرف کرد. اجرای طرح انتقال آب خزر به استان‌های مرکزی ایران طی یک ماه اخیر دوباره با اعلام رئیس‌جمهور سر زبان‌ها افتاده است؛ طرحی که هنوز هم اماواگرهای بسیاری با خود دارد. ایجاد کانال آبی که شمال و جنوب ایران را به هم متصل کند، رویایی دیرینه است. نخستین طرح توسط هومان فرزاد در سال ۱۳۴۵ نوشته‌شد و وی این طرح را به سازمان پژوهش‌های علمی کشور ارائه داد. بر اساس این طرح باید بین دریای خزر و خلیج‌فارس دریاچه‌هایی ایجاد شود تا این دو دریا به هم متصل شوند. سال‌ها بعد و در دوران پس از انقلاب نیز طرح دیگری توسط مسعود قمی به نخست‌وزیر وقت ارائه شد و ساخت این کانال در دوران دولت سازندگی و اصلاحات نیز بررسی شد. این طرح جزو آن طرح‌های پرسروصدایی بود که در زمان ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد نیز مطرح و در آن زمان نیز با انتقادات بسیاری روبه‌رو شد. سرانجام کلنگ این پروژه توسط محمود احمدی‌نژاد زده و بعد از مدتی متوقف شد، ولی مجدد وزارت نیرو قصد دارد این طرح را اجرا کند و حتی در این خصوص نیز ارزیابی زیست‌محیطی انجام داده‌اند و طرح آن به سازمان محیط‌زیست نیز ارائه‌شده، ولی جوابیه‌ای از سوی محیط‌زیست در این خصوص صادر نشده است. یکی از مهم‌ترین نگرانی‌هایی که در زمینه اجرای این طرح ذهن بسیاری را به خود مشغول کرده، عواقب و نتایجی است که اجرای این طرح برای محیط‌زیست منطقه چه در مبدأ، چه در مسیر و چه در مقصد در پی خواهد داشت. این طرح علاوه بر این‌که ازنظر اقتصادی دارای بار مالی بسیار بالایی است، رویایی است که دولت‌های قبل و بعد از انقلاب درگیر آن بوده‌اند. اسماعیل کهرم، فعال محیط‌ زیست و مشاور رئیس سازمان محیط‌ زیست کشور، در حاشیه جشنواره کاکایی‌ها در تنکابن درباره چالش‌های زیست‌محیطی مازندران گفت: یکی از این چالش‌ها زمزمه انتقال آب دریای مازندران به سمنان است که من هیچ پشتوانه علمی و فایده‌ای در آن نمی‌بینم. وی با بیان این‌که از ابتدا این نظریه، مخالفت متخصصان محیط‌زیست را در پی داشت، افزود: نمی‌دانم که این کار با چه هدفی می‌خواهد انجام شود، زیرا به فرض انجام شدن آن، آب‌شور باید شیرین شود که در این صورت باید نمک آب جداشده که سبب شوری بیش‌ازحد آب دریای خزر و از بین رفتن موجودات دریایی خواهد شد. کهرم اضافه کرد: از سویی دیگر، خاک ناسازگار سمنان مناسب کشاورزی نبوده و اگر آب دریای خزر با صرف هزینه بالا به آن‌جا انتقال یابد، محصولات کشاورزی نیز با هزینه زیادی تولید می‌شود که توجیه اقتصادی ندارد. مشاور سازمان محیط‌زیست کشور با بیان این‌که دریای خزر بین چند کشور همسایه مشاع است، اظهار داشت: به‌طور شریکی بر یک سفره نشستیم و نمی‌توانیم هر طوری که دلمان بخواهد رفتار کنیم. کهروم اظهار امیدواری کرد که سیاست‌مداران کشور سلایق منطقه‌ای خود را کنار گذاشته و به تمام ایران بیندیشند. این فعال محیط‌ زیست با اشاره به جدی‌بودن بحران آب در کشور بیان داشت: کشور ما سالانه ۴۲۰ میلیارد مترمکعب آب دریافت می‌کند که از این میزان فقط یک‌چهارم آن مورد استفاده قرار می‌گیرد و مابقی به دریا، رودخانه‌ها و کویر می‌ریزد. وی با انتقاد از ساخت سدهای بی‌شمار و غیر کارشناسی شده، خاطرنشان کرد: این سدها باعث می‌شوند تا آب با سرعت زیادی تبخیر شده و ذخایر آبی کشور کاهش یابد. کهروم با بیان این‌که ۳۰ میلیارد مکعب آب در پشت سدها تبخیر می‌شود، تصریح کرد: از ۹۰ میلیارد مکعب باقی‌مانده، ۸۰ میلیارد مکعب صرف کشاورزی، پنج درصد صرف صنعت و سه درصد صرف شرب شده و بی‌معنی است که دولت مسئولیت کم‌کاری خود را به گردن زنان خانه‌دار بیندازد. وی با تأکید بر این‌که دولت در اتخاذ سیاست‌های درست درباره کنترل بحران آب تنبل است، گفت: دولت باید کشاورزی را به سیستم‌های آبیاری قطره‌ای، بارانی و... مجهز کند تا ما از بحران آب نجات پیدا کنیم.

علاوه بر کارشناسان، موضع نمایندگان مازندران در مجلس نیز شبیه نظر نخبگان و فعالان زیست‌محیطی است و آنان نیز بارها و بارها مخالفت خود را با طرح انتقال آب دریای خزر اعلام کرده‌اند. ایرج نیاز آذری، رئیس مجمع نمایندگان مازندران، می‌گوید: در شرایطی که کشور در موقعیت کنونی بیش از هر چیز نیاز به ایجاد روحیه وحدت و امید به آینده و باور به درایت و تدبیر مدیران و مسئولان ارشد دارد، جای بسی تعجب است که ریاست سازمان محیط‌زیست اقدام به صدور مجوز انتقال آب دریای خزر به سمنان کرده است. وی افزود: این در حالی است که این مجوز در تعارض کامل با جهت‌گیری‌های ملی آمایش سرزمین است و تحقیقات انجام‌شده نشان می‌دهد که طرح‌های انتقال آب از لحاظ اقتصادی بسیار پرهزینه هستند. به‌علاوه هم برای نقطه ارسال‌کننده و هم برای نقطه دریافت‌کننده هزینه‌های سنگین اجتماعی و زیست‌محیطی هم دارد. نیاز آذری ادامه می‌دهد: تمام تجارب بین‌المللی و داخلی گواهی می‌دهند که پروژه‌های انتقال آب بین حوضه‌ای، روش ناپایداری است که نه‌تنها مشکل را حل نکرده بلکه اوضاع آب را پیچیده‌تر می‌کند. رئیس مجمع نمایندگان مازندران تصریح کرد: در چنین فضای مبهم و غیرشفافی و با توجه به شرایط نامطلوب زیست‌محیطی استان مازندران بیم آن می‌رود که اجرای چنین طرحی با واکنش‌های جمعی مردم همراه شود و باید از اجرای چنین طرح‌هایی که نتایج آن جز نابودی محیط‌زیست، فرسایش سرمایه اجتماعی، هدررفت سرمایه‌های اقتصادی و فروپاشی اعتماد اجتماعی نیست، جلوگیری شود. درعین‌حال، علی‌اصغر یوسف‌نژاد، نماینده مردم ساری و میان درود در مجلس، نیز می‌گوید: بحث انتقال آب دریای خزر به فلات مرکزی منتفی و در لایحه بودجه نیز ردیفی برای آن در نظر گرفته نشده است. وی درباره انتقال آب دریای خزر با بیان این‌که در بودجه ردیفی برای این طرح در نظر گرفته نشده است، گفت: موضوع انتقال آب دریای خزر منتفی است و اگر کسی بخواهد چنین نکته‌ای را پیگیری کند، نمایندگان مازندران، استیضاح وزیر را پیگیری خواهند کرد. وی با تأکید بر این‌که مردم مقابل انتقال طرح آب دریای خزر خواهند ایستاد، گفت: فکر نمی‌کنم که دولت یا وزارتخانه‌ای در مقابل چنین مسأله‌ای برابر مردم قرار گیرد. علاوه بر این علی‌محمد شاعری، نماینده مردم بهشهر، نکا و گلوگاه در مجلس، گفت: اجرای طرح انتقال آب دریای خزر فاجعه دریاچه ارومیه را در شمال کشور تکرار می‌کند. وی با بیان این‌که رئیس سازمان حفاظت محیط‌ زیست کشور موافقت خود را با انتقال آب دریای خزر اعلام کرده است، گفت: این تصمیم غیر کارشناسی موجب نگرانی شدید مردم استان‌های شمالی، دوستداران محیط‌ زیست و نمایندگان مجلس شده است و در صورت اجرایی‌شدن این موافقت، فاجعه دریاچه ارومیه در شمال ایران تکرار می‌شود و تبعات ناشی از آن به عهده کسانی خواهد بود که در این برهه حساس موجب نگرانی‌های اجتماعی می‌شوند. عضو مجمع نمایندگان مازندران تأکید کرد: برای جلوگیری از تنش‌های احتمالی و پیشگیری از پیامدهای زیست‌محیطی و اقتصادی باید نسبت به لغو موافقت اقدام شود. همچنین کمپین «نه به انتقال آب دریای خزر به سمنان» در فضای مجازی شکل گرفته که شماری از اعضای انجمن‌های مردم‌نهاد محیط‌زیست، استادان دانشگاه، نمایندگان مجلس و فعالان رسانه‌ای در آن عضویت دارند. به گفته کارشناسان محیط‌زیست حتی فکر کردن به این پروژه بسیار خطرناک است؛ چه برسد به این‌که بخواهد به مرحله اجرا درآید. به عقیده این کارشناسان اثرات اجرای پروژه انتقال آب خزر به سمنان، با وجود اتلاف سرمایه ملی به‌مراتب از سد گتوند وخیم‌تر و وحشتناک‌تر خواهد بود. به گفته آنان اجرای این طرح مستلزم دست‌اندازی و ویرانی غیرقابل‌بازگشت باارزش‌ترین اکوسیستم‌های آسیب‌پذیر و حساس کشور، جنگل‌های هیرکانی، استپ‌های کوهپایه‌ای، کوهستانی و آلپی البرز است. از دیگر اثرات مخرب زیست‌محیطی اجرای طرح مذکور، نابودی زیست‌بوم‌هایی است که نقش مهمی در پایداری سرزمین کهن و باستانی ایران دارند؛ لذا اجرای آن نه‌تنها برخلاف موازین تعهدات و کنوانسیون‌های بین‌المللی است، بلکه زیر پا گذاشتن اصل مترقی ۵۰ قانون اساسی است که دولت‌ها را برای تداوم حیات اجتماعی نسل امروز و فردا از چنین فعالیت‌های مخربی منع کرده است.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار 10 بهمن 96، کد مطلب: 36890، www.sabzineh.org