شعارسال: نوسانات نرخ ارز در ماه‌های اخیر، از یک سو به معاملات محصولات فلزی و پتروشیمی در بورس کالا رونق داده و از سوی دیگر انتقادهایی را مبنی بر افزایش قیمت‌ها و کمبود عرضه به دنبال داشته است‌. عرضه محصولات پتروشیمی و فلزی با نرخ ارز چهار هزار و 200 تومانی که باعث ارزانی آن‌ها نسبت به کشورهای همسایه می‌شود، سبب جولان دلالان و سوداگرانی شد که اقدام به صادرات این محصولات می‌کنند‌. البته پس از این مشکلات، دولت تصمیم گرفت صادرات محصولات پتروشیمی را ساماندهی کند و جلوی دلالان را بگیرد. بر این اساس، مقرر شد برای جلوگیری از هرگونه تخلف احتمالی، صادرات مواد اولیه صنایع پایین‌دستی از سوی واحدهای تولیدی عرضه‌کننده در بورس کالا و با ارائه تأییدیه رسمی به اشخاص حقیقی و حقوقی از واحدهای تولیدی محصول انجام شود؛ در غیر این صورت از صادرات محموله‌های موضوعی جلوگیری می‌شود‌. با توجه به حاشیه‌ها و ابهاماتی که درباره عرضه مواد فلزی و پتروشیمی در بورس مطرح شده بود، برای اطلاع از وضعیت معاملات بورس کالا به سراغ حامد سلطانی‌نژاد، مدیرعامل بورس کالای ایران، رفتیم‌.

سلطانی‌نژاد گفت: برخی که فقط نام تولیدکننده پایین‌دستی را یدک می‌کشند، اقدام به خام‌فروشی مواد اولیه از بورس می‌کنند که این موضوع باعث تقاضای کاذب در بازار شده است‌. این افراد محصولات را با قیمت پایین خریداری کرده و به قیمت بالاتر در سایر کشورها می‌فروشند‌. وی افزود: حتی نوسان نرخ ارز سبب شده برخی مس را با قیمت پایین از بورس کالا خریداری کنند و سپس با تبدیل کردن به قراضه، آن را با قیمت بالاتر به کارخانه بفروشند‌. در ادامه مشروح این گفت‌وگو از نظرتان می‌گذرد:

به تازگی مشکلاتی در روند عرضه محصولات در بورس کالا رخ داده که دسترسی تولیدکنندگان واقعی بخش پایین‌دستی را با موانعی مواجه کرده، برای حل این مسأله چه تدابیری اندیشیده شده است؟

بسیاری از این اتفاقاتی که رخ می‌دهد مربوط به خود بورس نیست و ریشه در سایر بخش‌ها دارد‌. بورس، بازار و فضایی برای معاملات شفاف است‌. در شرایط کنونی با توجه به این‌که قیمت‌های پایه بورس براساس ارز تک‌نرخی بررسی و تأیید می‌شود،‌ این موضوع سبب پایین آمدن قیمت پایه شده است و در مواردی قیمت‌ها به سطح دی‌ماه و بهمن‌ماه سال گذشته برگشته که این امر به افزایش تقاضای تولیدکنندگان بخش پایین‌دستی انجامیده است. از سوی دیگر، با توجه به این‌که نظارت لازم بر معاملات محصولات نهایی بعد از بورس کالا توسط دستگاه‌های مسئول صورت نگرفته است، عده‌ای اقدام به سوءاستفاده از این وضعیت کرده و با استفاده از خلأهای موجود، محصولات را به صورت خام صادر می‌کنند‌. این افراد که فقط نام تولیدکننده را یدک می‌کشند و اقدام به خام‌فروشی مواد اولیه می‌کنند، بخشی از تقاضای کاذبی هستند که وارد بازار شده است‌.

ورود این تقاضای کاذب سبب بروز چالش برای برخی از مصرف‌کنندگان واقعی شده است‌. به عبارت دیگر در حال حاضر، مشکل عمده‌ای در بخش عرضه وجود ندارد، بلکه بحران تقاضا سبب ایجاد مشکلات در بازار شده است‌.

برخی انتقادها به سامانه بهین‌یاب بازمی‌گردد که نتوانسته است صف تولیدکنندگان واقعی بخش پایین‌دستی را از دلالان مشخص کند، برای رفع این مشکل چه اقدامی انجام شده است؟

در حوزه محصولات پتروشیمی، خریداران از طریق سامانه بهین‌یاب به بورس معرفی می‌شوند‌. این سامانه با هدف این راه‌اندازی شد که تولیدکنندگان واقعی شناسایی و به بورس معرفی شوند‌. با توجه به وجود تقاضای بیش از تولید برای برخی کالاها در این سامانه، به منظور بهبود عملکرد بهین‌یاب مذاکراتی با وزارت صنعت داشته‌ایم که امیدواریم به کارآمدتر شدن آن کمک کند‌. در هفته‌های گذشته پیشنهادهایی نیز داده شده است که در حوزه محصولات مختلف عملکرد سال‌های گذشته شرکت‌ها ملاک فعالیت در سال جاری باشد‌. این طرح، در «مس کاتد» و «پلی اتیلن ترفتالات» بطری انجام شده است و برای سایر کالاها نیز باید بررسی‌ صورت گیرد تا ملاکی برای تشخیص تولیدکننده واقعی از غیرواقعی تعیین شود.

بورس کالا برای برخورد با متخلفان و شفاف‌سازی عرضه کالا به بخش پایین‌دستی چه اقداماتی انجام می‌دهد؟

شرکت‌های پایین‌دستی باید اظهارنامه مالیاتی ارائه کنند تا اگر تخلفی صورت گرفته و کالا را برای تجارت و نه تولید خریداری کرده‌اند آشکار شود‌. البته عموم صنایع پایین‌دستی ما صنایع شریف و تولیدکنندگان واقعی‌اند که طرفدار شفافیت نیز هستند‌. از جمله تخلف‌هایی که چندی پیش آشکار شد، مربوط به شرکت‌های ثبت‌شده در مناطق آزاد بود‌. این شرکت‌ها به نام تولیدکنندگان بخش پایین‌دستی اقدام به خرید محصولات پتروشیمی می‌کردند؛ در حالی که واقعی نبود و آن‌ها به دلالی و سوداگری مشغول بودند. پس از شناسایی، این شرکت‌ها به مراجع قضایی معرفی شدند که تاکنون حکم علیه شرکت، قطعی شده است‌. یکی دیگر از اقدامات، بازدید از شرکت‌های مشکوک است که در صورت محرز شدن تخلف، به مراجع قانونی معرفی می‌شوند‌. باید توجه داشت که کشف این‌گونه تخلف‌ها به دلیل عملکرد شفاف در بورس کالاست؛ با این حال تولیدکنندگان و صنایع پایین‌دستی باید کمک کنند و اطلاعات خود را در اختیار بورس قرار دهند؛ در غیر این صورت بورس به‌تنهایی نمی‌تواند این مسأله را مدیریت کند.

برای ساماندهی عرضه توسط بالادستی‌ها چه اقداماتی صورت گرفته است؟

مشکلات ما در بخش عرضه نسبت به بخش تقاضا کم‌تر است‌. اگر مشکل و کاهش عرضه از طرف تولیدکننده بالادستی باشد، از طریق ضمانت‌های اجرایی موجود، می‌توان با آن برخورد کرد‌. طبق قانون، همه تولیدکنندگان پتروشیمی موظف‌ هستند محصولات پتروشیمی خود را در بورس عرضه کنند که سازمان حمایت از مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان بر آن نظارت می‌کند‌. بر این اساس، همه محصولات پتروشیمی و بخشی از محصولات فلزی باید در بورس کالا عرضه شوند‌. در صورت تخلف، سازمان حمایت از حقوق مصرف‌کنندگان و تولیدکنندگان به موضوع رسیدگی کرده و تشکیل پرونده می‌دهد و به سازمان تعزیرات معرفی می‌کند‌. البته بورس کالا به این حد بسنده نکرده و با کمک شورای رقابت، یک حداقل عرضه‌ای در نظر گرفته است که اگر رعایت نشود، مراتب رسیدگی خواهد شد. یکی از ابزارها سقف رقابت است؛ به محض این‌که عرضه بالادستی‌ها کم شود، از یک سو نهادهای نظارتی وارد می‌شوند و از سوی دیگر، بورس کالا سقف‌های قیمت را برای آن‌ها باز می‌گرداند‌. بورس کالا از این ابزار در سال گذشته استفاده کرد‌. در مواردی که تولیدکننده نمی‌تواند نیاز داخل را تأمین کند، ضمن هماهنگی با دستگاه‌های مربوطه از طریق واردات، کسری جبران می‌شود تا خللی در عرضه رخ ندهد.

برخی از فعالان بخش پایین‌دستی فولاد می‌گویند، حجم عرضه توسط بالادستی کم شده تا از این طریق، قیمت را بالا ببرند.

روند عرضه شرکت‌ها مشخص است و همه دستگاه‌های نظارتی بر آن نظارت دارند؛ در صورتی که این اتفاق افتاده باشد و تولیدکننده‌ای با استفاده از قدرت انحصاری خود، بخواهد با کاهش عرضه قیمت‌سازی کند، شورای رقابت می‌تواند به موضوع ورود پیدا کرده و بررسی کند‌. آمار عرضه و معاملات محصولات منتشر شده است و با توجه به تاریخچه موجود می‌توان بررسی و قضاوت کرد‌.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:3تیر1397، کدخبر: 46361: www.sabzineh.org