رتبه جذب سرمایه در حوزه‌های بکر

نشریه فایننشال تایمز گزارش سالانه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در حوزه‌های جدیدی که تا کنون در آنها سرمایه‌گذاری نشده است و اصطلاحا به آنها حوزه‌های بکر و دست نخورده گفته می‌شود، را منتشر کرد. در این نوع از سرمایه‌گذاری شرکت‌های مادر برای نخستین بار اقدام به احداث واحد‌های اقتصادی جدید در کشور مقصد می‌کنند.

شعار سال: در این گزارش آمده است جریان «سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی» در سال ۲۰۱۷ روند کاهشی را تجربه کرده است. کاهش ۱۶ درصدی سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی که از سقوط ۲۳ درصدی سرمایه‌گذاری به شکل ادغام و تملیک نشأت گرفت، سبب شد رقم کل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به ۱۵۲۰ میلیارد دلار برسد. در طول سال گذشته میلادی میزان سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بکر ۲/ ۱۵ درصد کاهش یافت و تعداد مشاغل ایجاد شده از محل سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی هم ۴/ ۹ درصد کمتر از سال ۲۰۱۶ بود. به نظر می‌رسد سرمایه‌گذاران انتظار نداشتند رشد اقتصادی ۷/ ۳ درصدی در سال ۲۰۱۷ محقق شود. تحلیل روندهای کنونی نشان می‌دهد میزان سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بکر با تولید ناخالص داخلی همبستگی قابل توجهی دارد. نسخه‌های پیشین این گزارش با مقایسه میزان رشد تولید ناخالص داخلی و میزان سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بکر این وابستگی را نشان دادند. به این ترتیب با رشد قابل ملاحظه تولید ناخالص داخلی جهان در سال ۲۰۱۷ انتظار می‌رود میزان سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بکر نیز افزایش بیابد. نرخ رشد اقتصادی مورد انتظار نیز در سال ۲۰۱۸ موجب خواهد شد سرمایه‌گذاری در زمینه‌های بکر افزایش یابد که ناشی از گسترش سرمایه‌گذاری به شکل ادغام و تملیک خواهد بود.شمار پروژه‌های سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بکر در سال ۲۰۱۷ با کاهش ۱/ ۱ درصدی مواجه شد و به ۱۳ هزار و ۲۰۰ پروژه رسید. در گزارش امسال رتبه‌بندی کشورها بر اساس مناطق جغرافیایی صورت گرفته است. اروپای غربی با اعلام ۴۲۰۸ پروژه سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در صدر مناطق جغرافیایی پذیرای سرمایه‌گذاری خارجی قرار گرفت. در طول سال ۲۰۱۷ شمار این پروژه‌ها ۴ درصد افزایش یافت و میزان سرمایه‌گذاری در اروپای غربی هم ۱۳ درصد بیشتر شد. در اروپا انگلستان با وجود کاهش در شمار پروژه‌ها و میزان سرمایه‌گذاری خارجی هنوز هم صدرنشین است و ۲/ ۳۳ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی جذب کرده است. پس از آن روسیه با جذب ۹/ ۱۵ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در جایگاه دوم قرار دارد. لهستان، اسپانیا، آلمان و فرانسه هم در جایگاه‌های بعدی قرار دارند. حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از مبدأ روسیه نیز در سال ۲۰۱۷ افزایش چشمگیر ۳۳۹ درصدی را تجربه کرد. سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در بازارهای نوظهور اروپایی افزایش قابل ملاحظه‌ای داشت (هشت درصد افزایش در شمار پروژه‌ها و ۱۷ درصد افزایش در میزان سرمایه‌گذاری‌ها).

در سال ۲۰۱۶ هند از لحاظ حجم سرمایه‌‌گذاری مستقیم خارجی بالاترین رتبه را کسب کرده بود که در سال ۲۰۱۷ این جایگاه در اختیار آمریکا قرار گرفت. به این ترتیب آمریکا با پذیرش ۴/ ۸۷ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در مقام نخست جای گرفت. آمریکا در عین حال بزرگ‌ترین مبدأ سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در سال ۲۰۱۷ نیز بود. در طول سال گذشته میلادی بیش از یک میلیون و ۸۳۶ هزار فرصت شغلی در سراسر جهان ایجاد شد. منطقه آسیا-پاسیفیک در این مدت بیشترین حجم سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی را پذیرا شد و بیش از ۱۹۶ میلیارد دلار در طول سال ۲۰۱۷ در قالب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی به منطقه آسیا - پاسیفیک روانه شد. چین بیشترین سهم را از این سرمایه‌ها دریافت کرد و بیش از ۸/ ۵۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در این کشور صورت گرفت. پس از چین، هند در جایگاه دوم قرار گرفت. پس از آن سنگاپور، استرالیا، ویتنام و ژاپن در رتبه‌های بعدی قرار گرفتند. البته ۲/ ۵۳ میلیارد دلار نیز در قالب سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی از چین به دیگر کشورها راه یافت.زغال‌سنگ، نفت و گاز طبیعی مهم‌ترین صنایع هدف برای سرمایه‌گذاری خارجی بودند. پس ازآن‌بخش املاک و صنایع شیمیایی در جایگاه‌های بعدی قرار داشتند. در سال ۲۰۱۷ شمار پروژه‌های سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در فناوری اطلاعات و نرم‌افزار افزایش پنج درصدی را تجربه کرد. این در حالی است که سایر بخش‌ها جز مواد غذایی و دخانیات در سالی که گذشت، شاهد کاهش سرمایه‌گذاری‌ها بودند.

افت رتبه ایران

ایران در سال ۲۰۱۶ رتبه نخست جذب پروژه‌ها و میزان سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی در منطقه خاورمیانه و آفریقا را کسب کرده بود؛ اما در سال ۲۰۱۷ ایران با ۱۵ پروژه و جذب ۷/ ۱ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری مستقیم خارجی پس از امارات، عربستان سعودی، مراکش، عمان، آفریقای جنوبی و رژیم اسرائیل در جایگاه هفتم قرار گرفت. حجم سرمایه‌گذاری و شمار پروژه‌های منطقه خاورمیانه و آفریقا به‌طور کلی در مقایسه با مدت مشابه سال قبل اندکی کاهش یافته است (سه درصد کاهش در شمار پروژه‌ها و ۱۰ درصد در میزان سرمایه‌گذاری).

تاثیر ترامپ و جنگ تجاری

در گزارش فایننشال تایمز آمده است که با گذشت یک سال از آغاز زمامداری ترامپ شمار پروژه‌های سرمایه‌گذاری خارجی در آمریکا هفت درصد کاهش یافته است، اما حجم سرمایه‌گذاری‌ها کم و بیش بدون تغییر باقی‌مانده است. به‌رغم مناقشات آمریکا با کانادا و مکزیک ارزش سرمایه‌گذاری‌های مستقیم خارجی در این دو کشور در مجموع ۵۲ درصد افزایش یافت. پیش‌بینی می‌شود حجم سرمایه‌گذاری به‌صورت ادغام و خرید شرکت‌ها در سال ۲۰۱۸ در جهان افزایش بیابد؛ در حالی که نااطمینانی‌های موجود در زمینه سیاست‌های تجارتی مانع از رشد قابل ملاحظه سرمایه‌گذاری در زمینه‌های بکر خواهد شد. فرجام اقداماتی نظیر برگزیت و شرایط تازه قرارداد نفتا هنوز آشکار نشده است و آمریکا هم می‌کوشد با اعمال تعرفه‌های واردات از صنایع استراتژیک خود در برابر آنچه رقابت ناعادلانه می‌خواند، محافظت کند. تاثیر چنین رویکردهایی بر سرمایه‌گذاری در حوزه‌های بکر، مثبت به نظر می‌رسد؛ زیرا سرمایه‌گذاری در این زمینه‌ها به این ترتیب به رقیبی برای صادرات بدل خواهد شد. البته اثرگذاری این تحولات بر کشورهایی که صادرات قابل توجهی به آمریکا داشتند، منفی خواهد بود. از سوی دیگر گسترش همکاری اقتصادی و تجاری کانادا با اتحادیه اروپا سبب خواهد شد جریان سرمایه‌گذاری در زمینه‌های بکر بین کانادا و کشورهای اتحادیه اروپا افزایش یابد. در سال ۲۰۱۷ بر اثر تحولات ناشی از برگزیت سرمایه‌گذاری در زمینه‌های بکر در انگلستان ۵/ ۴ درصد کاهش یافت.