شعار سال: شگفت‌انگیزترین پل‌های تاریخی را می‌توان در منطقه لرستان دید؛ جایی‌که بیش از ۱۰۰ پل تاریخی در آن جمع شده و با این همه اعتبار، پایتخت پل‌های تاریخی دنیا در تب بی‌اعتباری همچنان خواب جهانی‌شدن می‌بیند. استان لرستان با موقعیت استراتژیک خود همواره در طول تاریخ به عنوان یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های شمال به جنوب کشور مطرح بوده؛ به طوری ‌که این استان در دوره مادها، هخامنشی، ساسانی و اسلامی در مسیر هگمتانه- شوش در موقعیت ویژه‌ای قرار داشته و پل کشکان نیز در ۵۰ کیلومتری جنوب خرم‌آباد در این مسیر احداث ‌شده است‌. پل‌های گاومیشان، شاپوری، پل آجری، پل‌دختر، کلهر، کشکان و شکسته از جمله پل‌های تاریخی لرستان هستند که با بیش از یک‌هزار و ۴۰۰ سال قدمت، از معماری و هنر و پل‌سازی منحصربه‌فرد برخوردارند‌.

منحصربه‌فردترین پل‌های تاریخی دنیا

بسیاری از این پل‌های حیرت‌انگیز با طول بیش از ۲۰۰ متر و چشمه‌طاق‌هایی به طول بیش از ۳۰ متر جلوه‌هایی از فناوری و معماری پیشینیان این دیار را به نمایش گذاشته‌اند‌؛ به عنوان‌ مثال می‌توان از پل تاریخی «کشکان» با پایه‌هایی به مساحت بیش از ۲۰۰ متر و ارتفاعی به ‌اندازه یک ساختمان ۱۲طبقه نام برد که مساحت پایه‌ها و ارتفاع آن در هیچ پلی در دنیا وجود ندارد‌.

پل «شکسته» لرستان نیز که متعلق به دوره ساسانی است، تنها پل تمام‌سنگی دنیاست که حجم بزرگش از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد آن شمرده می‌شود.

پل «گاومیشان» با ویژگی خاص دهانه آن، یکی دیگر از این پل‌هاست؛ به‌طوری ‌که به‌عنوان دارنده بزرگ‌ترین دهانه در میان پل‌های تاریخی جهان شناخته می‌شود.

عظمت و موقعیت قرار گرفتن پل تاریخی «پلدختر» ازجمله ویژگی‌های خاص این بنای تاریخی است که درباره هیچ پل دیگری در دنیا صادق نیست‌.

پل تاریخی «کلهر» نیز متعلق به دوره‌های مختلف تاریخی بوده؛ به‌گونه‌ای ‌که پنج ‌تا شش دوره تاریخی را از سر گذرانده است‌.

با این همه، پایتخت پل‌های تاریخی ایران سال‌هاست چشم‌به‌راه تحقق وعده جهانی‌شدن این پل‌های شگفت‌انگیز است و با گذشت سال‌ها از قرار گرفتن این آثار در فهرست موقت جهانی هنوز استان لرستان موفق به ثبت هیچ اثری در فهرست جهانی نشده است‌. ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان که در جریان سفرهای مختلف هیئت دولت به عنوان مصوبه در حوزه میراث فرهنگی اعلام شد، همچنان درگیر اما و اگرهایی است که کار ثبت جهانی این آثار را با مشکلاتی مواجه کرده است‌. مصوبه مربوط به ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان مربوط به سال ۸۵ است؛ این در حالی است که به نظر می‌رسد طی ۱۲ سال گذشته عزم چندانی در مسئولان استان برای جهانی‌شدن این میراث شگفت‌انگیز وجود نداشته است‌. عمده این پل‌های تاریخی مربوط به دوره ساسانی هستند؛ در حالی که قدمت برخی بناهای تاریخی که ثبت جهانی شده‌اند به دوره صفویه بازمی‌گردد. کارشناسان حوزه میراث فرهنگی استان با گلایه از معرفی نشدن لرستان به عنوان استانی با ظرفیت‌های فراوان تاریخی و گردشگری معتقدند که تاکنون عزم جدی برای معرفی و ثبت آثار تاریخی لرستان در سطح جهانی وجود نداشته است که البته عوامل مختلفی در این میان دخیل هستند‌. عدم ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان در حالی رخ می‌دهد که عمده این بناهای تاریخی مربوط به دوره ساسانی هستند؛ در حالی که قدمت برخی بناهای تاریخی استان‌های همجوار که ثبت جهانی نیز شده‌اند به دوره صفویه بازمی‌گردد.

پل‌هایی که از نو ساخته می‌شوند!

در راستای ثبت جهانی شدن پل‌های تاریخی لرستان ابتدا باید پرونده این بناهای تاریخی تشکیل و کار مرمت آن‌ها انجام شود؛ موضوعی که طی سال‌های گذشته مغفول مانده تا حرکت‌هایی که در مسیر مرمت این بناهای تاریخی نیز صورت گرفته است با انتقادات کارشناسان مواجه شود. مدیرکل سابق میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری لرستان در سخنانی گفته است: برای مرمت پل‌های تاریخی استان هر کسی به سلیقه خودش اقدام کرده و کارهای صورت‌گرفته در برخی پل‌های تاریخی مرمت نبوده، بلکه نوسازی پل بوده است‌. سیدامین قاسمی، مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری لرستان، با اشاره به مرمت آثار تاریخی لرستان با استفاده از مصالح غیراستاندارد عنوان کرد: این موضوع مربوط به سال‌های گذشته بوده است‌. وی همچنین درباره مرمت پل تاریخی «گپ» گفت: در مرمت این پل تاریخی مصالح بد و غیراستاندارد به‌ کار رفته است که با تأیید شورای عالی آن‌ها را خارج می‌کنیم‌.

قاسمی با بیان این‌که این پل تاریخی به نحو اصولی مرمت خواهد شد، افزود: احتمالاً زمانی در میراث فرهنگی به این موضوع اهمیت نمی‌داده‌اند و نیروی متخصص این کار و یا مصالح مورد نیاز وجود نداشته است‌. با ‌وجود این سعی خواهیم کرد از مصالح بومی و طرحی که با گذشته همخوانی داشته باشد، استفاده کنیم‌.

معاون رئیس‌جمهور: منابع مرمت آثار تاریخی محدود است

علی‌اصغر مونسان، معاون رئیس‌جمهور و رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری، در جریان سفر به لرستان در سخنانی با اشاره به مرمت پل‌های تاریخی استان اظهار کرد: ایران یک کشور تاریخی است، به هر شهری که می‌رویم با بناهای تاریخی متعددی مواجه می‌شویم و همه نیز انتظار دارند که آثار تاریخی آن‌ها مرمت شود، اما منابع ما محدود است‌. وی با تأکید بر این‌که با همین منابع تلاش کرده‌ایم موضوعات را با اولویت‌بندی رسیدگی کنیم، عنوان کرد: ترمیم برخی از پل‌های تاریخی لرستان انجام‌ شده و برخی نیز در حال انجام است‌. رئیس سازمان میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری کشور گفت: به‌زودی صدمین پل تاریخی لرستان به ثبت ملی خواهد رسید و قرار است برنامه ویژه‌ای برای آن در سطح استان برگزار شود‌. مونسان با اشاره به ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان افزود: همه کشورها سالانه یک سهمیه برای ثبت جهانی آثار تاریخی دارند و مردم لرستان توقع دارند که قلعه فلک‌الافلاک را در اولویت برای ثبت جهانی داشته باشیم که به ‌شرط آزادسازی کامل حریم قلعه فلک‌الافلاک، پرونده آن را برای ثبت جهانی تکمیل خواهیم کرد‌. معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌ دستی و گردشگری کشور نیز در سخنانی گفت: در لرستان مجموعه بی‌نظیری از پل‌های تاریخی وجود دارد که زنجیره‌ای هستند و ما پایگاهی در این زمینه ایجاد کرده‌ایم‌. محمدحسن طالبیان با تأکید بر این‌که علاوه بر بنای این پل‌های تاریخی، بحث آزادسازی حریم این بناها نیز مهم است، تصریح کرد: باید کار پایش و به‌روز شدن مطالعات پل‌های تاریخی انجام گیرد‌.

وعده‌هایی برای سال ۲۰۲۱

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری لرستان با اشاره به این‌که حدود ۳۰۰ اثر تاریخی لرستان در نوبت ثبت ملی قرار گرفته است، اظهار کرد: دره خرم‌آباد، قلعه فلک‌الافلاک و پل‌های تاریخی استان نیز در نوبت ثبت جهانی قرار دارند‌. قاسمی اضافه کرد: در لرستان حدود ۱۰۰ پل تاریخی شناسایی ‌شده است که با برنامه‌ریزی‌های صورت‌گرفته تا سال ۲۰۲۱ پل‌های تاریخی استان به ثبت جهانی خواهند رسید‌. وی خاطرنشان کرد: پلان ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان به عنوان اولویت اصلی برای ثبت در سال ۲۰۲۱ ارائه ‌شده است‌.

ثبت پل‌های تاریخی به نام دیگر استان‌‌ها

اما مصائب پل‌های تاریخی لرستان به جهانی‌شدن ختم نمی‌شود، بلکه تخریب این آثار ارزشمند و ثبت آن‌ها به نام دیگر استان‌ها نیز گریبانگیر منحصربه‌فردترین پل‌های تاریخی دنیاست‌. پل گاومیشان با بزرگ‌ترین دهانه در میان پل‌های تاریخی جهان، به نام استان ایلام ثبت ملی شده است؛ در حالی که بخش عمده آن در لرستان قرار دارد. مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع ‌دستی و گردشگری لرستان درباره ثبت برخی از آثار تاریخی لرستان به نام استان‌های دیگر گفت: این امر واقعیت دارد‌. قاسمی افزود: پل گاومیشان در سال ۱۳۹۱ در فهرست آثار ملی به نام استان ایلام ثبت شده بود؛ در حالی که تنها یک دهنه آن در استان ایلام قرار دارد و مابقی در استان لرستان واقع است، به همین منظور مذاکراتی با سازمان درباره ثبت این اثر به نام لرستان صورت گرفته است‌. تخریب آثار تاریخی لرستان و مرمت نشدن آن‌ها نیز مانع جدی دیگری بر سر راه ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان است‌. نمونه بارز این تخریب‌ها را در پل تاریخی «کشکان» می‌توان دید‌. اردیبهشت ۹۵ بود که یکی از طاق‌های پل تاریخی کشکان فروریخت و حال با گذشت دو سال، بار دیگر خبرها از حال ناخوش «کشکان» حکایت دارد‌. پایه‌های لرزان و طاق‌های ترک‌خورده پل تاریخی کشکان امسال نیز متحمل باران و رعدوبرق‌های شدیدی شد و نگرانی‌ها درباره ریزش مجدد طاق‌های آن رو به افزایش است‌. قدرت‌الله ترابی‌نژاد، فرماندار دوره چگنی، در این زمینه گفته است: با وجود این‌که طی دو سال گذشته برای پل تاریخی کشکان اعتبار در نظر گرفته شده، اما حتی یک ‌قدم برای اصلاح وضعیت این پل برداشته نشده است‌. وی ادامه داد: طاق‌های این پل تاریخی در حال ریزش است، پایه‌های پل را آب شسته و در حال تخریب است‌. به ‌هر روی، مرمت و ثبت جهانی پل‌های تاریخی لرستان علاوه بر معرفی این آثار به دنیا و حفظ این میراث یک‌هزار و۴۰۰ساله برای آیندگان، لرستان را به مقصد گردشگران خارجی تبدیل خواهد کرد که به تماشای منحصربه‌فردترین پل‌های تاریخی جهان می‌آیند‌.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه ، تاریخ انتشار ------، کدمطلب: 49445، www.sabzineh.org / سایر منابع .