شعار سال: امروزه انتظارات جوامع مختلف از آثار مثبت و سازنده برنامه‌های پیش‌دبستانی افزایش ‌یافته است و از مربیان و برنامه‌ریزان و متصدیان این دوره انتظارات و توقعات متفاوتی وجود دارد. به‌همین‌دلیل، برنامه‌ها باید از طریق بازی و فعالیت انجام گیرد. تبادل‌نظر با اداره‌کنندگان، متصدیان، مربیان و کارکنان در دوره پیش از دبستان نشان می‌دهد که ابهامات و بدفهمی‌های بسیاری در برنامه‌ها، اهداف و روش‌شناسی این دوره از آموزش‌ وجود دارد. بی‌تردید برای امری چنین مهم و خطیر، معیارها و اصولی مدنظر و اهدافی مترتب است و برای نیل به این اهداف و طی مسیر باید کودک از فرازوفرودهایی گذر کند. حبیب اُف (۲۰۱۴) در روسیه طی پژوهشی اذعان می‌دارد که اصلاحات در آموزش‌وپرورش، نقش میزان درآمد و ثروت خانواده را به‌عنوان مانعی برای کاهش حضور کودکان در مهدکودک‌ها، تا حد قابل‌توجهی کمرنگ کرده است. اما ثروت و سطح رفاه خانواده هنوز به‌عنوان عامل مهم تعیین‌کننده حضور کودکان در مهدکودک‌ها باقی‌مانده است. بی‌شک در ایران نیز با گستره جغرافیایی، فرهنگ و قومیت‌های متنوع و درنظرگرفتن ۹ استانی که گویش‌های بومی از قبیل ترک،‌ کرد، بلوچ‌، عرب‌، ترکمن و... دارند و عمدتا نیز از استان‌های کم‌برخوردار (محروم) هستند، پرداختن به موانعی که کودکان را از بهره‌مندی آموزش و نگهداری اوان کودکی (ECEC) محروم می‌کند، اهمیت دارد. این در شرایطی است که مراکز پیش‌دبستانی، ظرفیت پوشش حداکثری را داشته باشند و کودکان نیز از این امکان استقبال کنند و در آن مشارکت تام داشته باشند. تکلم به زبانی غیر از فارسی یا گویشی غیر از گویش رایج، در اوان کودکی می‌تواند در کودکان دافعه‌ای در برابر آموزش رسمی ایجاد کند؛ ازآنجاکه شرکت در پیش‌دبستانی از منظر آموزش‌وپرورش، الزامی برای ورود به دبستان نیست، این دافعه به عدم مشارکت خانواده‌ها در تشویق کودکان در پیوستن به پیش‌دبستانی دامن می‌زند. این عدم مشارکت در مناطق دوزبانه، مواجهه ناگهانی کودکان کلاس اول با یک‌زبان جدید را در پی دارد که می‌تواند یکی از عوامل مهم افت تحصیلی و نیز کم‌علاقگی کودکان دبستانی به مدرسه به شمار‌ آید. از دیگر موانعی که می‌توان برشمرد، وضعیت معیشتی و سطح اقتصادی خانواده‌ها است. پیش‌دبستانی در ایران با توجه به غیراجباری‌بودنش رایگان نیست و پرداخت شهریه، علاوه بر هزینه‌های معمول این دوره، رغبت به مشارکت در فعالیت‌های ECEC را در خانواده‌هایی که سطح رفاهی نسبتا پایینی دارند، کاهش می‌دهد. چالش دیگری که ECEC با آن مواجه است، نیروی انسانی و مربیان این مراکز است. ازآنجاکه تصدی مسئولیت این بخش در سطح صف برعهده بخش خصوصی واگذار شده و بحث سوددهی برای هر بنگاه اقتصادی جایگاه ویژه‌ای دارد، این مراکز نیز از این قاعده مستثنا نبوده و این مقوله چه‌بسا منجر به حضور افراد غیرمتخصص با امر آموزش کودکان در کسوت مربی‌گری شده است. یا حداقل به‌کارگیری مربیانی که آموزش‌های عملی لازم در این زمینه را ندیده‌اند و به‌تبع از آموزش‌های ضروری حین خدمت نیز بی‌بهره ‌مانده‌اند. بهبود وضعیت تحصیلی بیانگر ارتقای کیفی سطح آگاهی و معلومات مربیان و معلمان دوران اولیه کودکی است که می‌توان با کاربست تدابیری مانند آموزش پیش از استخدام به متقاضیان تصدی مشاغل مربی‌گری و معلمی، آموزش بدو استخدام به افرادی که جذب این مجموعه شده‌اند و نیز آموزش مداوم و ضمن خدمت ایشان و به‌روزنگه‌داشتن معلومات آنها، بدان دست‌یافت. استفاده از نیروهای متخصص می‌تواند به‌عنوان عامل مهمی در رشد و شکوفایی کودکان لحاظ شود. این مهم زمانی قابل ارزیابی است که شرایط چه از نظر استخدامی و تسهیلات شغلی، چه از نظر آموزش‌های حین خدمت با سایر مقاطع تحصیلی اجباری در آموزش‌وپرورش برابری کند. بسترسازی و آماده‌کردن محیط‌های مطلوب پیش‌دبستانی با مربیانی متخصص، مددرسان مهیاکردن کودکان برای ورود به دنیای بزرگ‌تر و تسهیل‌کننده شرایط مطلوب رشد و بالندگی آنان است. آمادگی کودکان برای ورود به مدرسه و موفقیت بعدی آنها در تحصیل با جنبه‌های مختلف تحول آنان مرتبط است. پرداختن یک‌سویه و یک‌جانبه، می‌تواند برخی جنبه‌های رشد و تکوین شخصیت کودک را نادیده گرفته و موجب غفلت و نادیده‌گرفتن آنها شود. این‌همه، با داشتن دو دایه که هرکدام مدعی حضانت طفل خردسال آموزش هستند، دوچندان می‌شود. از بدو تولدِ کودکستان و پیش‌دبستانی، شاهد آمدوشد بین بهزیستی و وزارت آموزش‌وپرورش هستیم که گاهی پیش‌دبستانی در دامن این و گاهی در آغوش آن بود. زمانی به سیاق بهزیستی فعالیت می‌کرد و گاهی به شیوه و اسلوب آموزش‌وپرورش و البته گاهی هم این تغذیه داده و آن رخت و لباس! جدال بر سر نظارت و تولیت پیش‌دبستانی بین سازمان بهزیستی و آموزش‌وپرورش نیز مقوله‌ای است که جای تأمل دارد و اداره دوگانه پیش‌دبستانی‌هایی که ویژه دوره آمادگی است، موجب سردرگمی‌هایی در این وادی می‌شود.

مراکز ECEC زمانی می‌توانند پوشش حداکثری داشته و مشارکت خانواده‌ها و کودکان بیشتری را در پی داشته باشند که از میزان شهریه و هزینه‌های آن به‌ویژه در مناطق کم‌برخوردار و حتی نیمه‌برخوردار (قشر متوسط اقتصادی) بکاهند و بر نیازهای جامعه با توجه به خصوصیات ویژه کودکان تمرکز کنند. از مربیانی بهره گیرند که خاص ECEC تعلیم‌دیده و پرورش‌یافته باشند، نه آنکه در این مراکز هر فارغ‌التحصیلی در هر سطحی و رشته‌ای را به‌صرف دستمزد پایین به‌کار گیرند و رسالت پیش‌دبستانی از آماده‌سازی کودکان برای آموزش‌های مقاطع بالاتر و پرورش مهارت‌های اجتماعی، دست‌ورزی، خلاقیت و... را فراموش کنند. حرکتی خردمندانه و با نگاهی به افق‌های روشن و آگاهی از ویژگی‌ها و مختصات مسیر می‌تواند این غفلت‌ها را کاهش دهد یا مرتفع کند. داشتن اصول و الگویی برای مراقبت و نگهداری اوان کودکی می‌تواند ترسیمی واضح از چشم‌انداز ارائه کرده و با روشن‌کردن افق و غایت آنچه مدنظر است، راهنمایی برای پیمودن این مسیر خطیر باشد.

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق تاریخ انتشار 29مهر 97، کدمطلب: 198006، www.sharghdaily.ir