شعارسال: روز اول خرداد، روز بزرگداشت ملاصدرا، صدرالدین محمد شیرازی، مشهور به «صدرالمتألهین» است. او را از این نظر صدرالمتألهین می‌نامند که نخستین فردی است که مباحث حکمت بحثی و حکمت ذوقی را در کنار یکدیگر، جمع کرده است و در هر دو، سرآمد حکمای ماست و توانست مسائل مختلف حکمت را به صورت استدلالی بیان کند و شرح دهد.

ملاصدرا اگرچه در شیراز به دنیا آمد، اما سال‌ها در قزوین، از درس دو استاد بزرگوار و بی‌بدیلش یعنی شیخ بهاءالدین عاملی (شیخ بهایی) و میرداماد، بهره‌ها برد و در مدت کوتاهی و با نبوغ خود، سرآمد شاگردان آنان شد.

شیخ بهایی نه فقط در فقه، حدیث، تفسیر، کلام و عرفان متخصص بود بلکه در نجوم، ریاضیات، مهندسی، معماری، پزشکی و حتی برخی از علوم غریبه هم استاد بود و این فرصت کم نظیری را برای بهره بردن ملاصدرا از این استاد فراهم کرد.

همچنین میرداماد، نابغه بزرگ دیگر نیز در بسیاری از دانش‌های روزگار خود، خبره بود؛ اگرچه بیشتر حوزه درس او به فقه و حدیث و فلسفه اختصاص داشت و ملاصدرا بیشترین بهره را در فلسفه در درس‌های ایشان و در زمینه تشریح شاخه‌های «مشا» (مکتب فلسفه شیخ الرئیس، ابوعلی سینا) و «اشراق» (مکتب فلسفه شیخ شهاب الدین سهروردی) در فلسفه اسلامی کسب کرد.

شاید بتوان گفت که نقطه عطف زندگی ملاصدرا، هجرت او به قم و سکنی گزیدن در روستای کهک بود تا بتواند فارغ از هیاهوهای شیراز و برخی دیگر از شهرهای ایران، کارهای علمی خود را به سرانجام برساند و مکتب فلسفی خود را کامل سازد.

او همچنین تلاش داشت تا از فضای معنوی قم و در تشرف به زیارت حضرت فاطمه معصومه(س) برای سیر عرفانی و روحی خود بهره بگیرد و ماجرای مکاشفه‌های او در حرم مطهر آن حضرت، زبانزد است.

او خود در این باره می‌نویسد: هرگاه در زمینه مسائل علمی، مشکلی برایم پیش می‌آمد که از حل آن عاجز می‌ماندم، با پای پیاده از کهک به قم می‌‌رفتم و در کنار مرقد مطهر حضرت فاطمه معصومه(س)، از آن حضرت استمداد می‌‌کردم. با این کار، مکاشفه‌ای برایم حاصل می‌شد و مسئله و مشکل من نیز رفع می‌شود و سپس به روستای کهک باز می‌گشتم.

آنگونه که در تاریخ ثبت شده است در یکی از این سفرها و در جوار قبر فاطمه معصومه، یک مسئله مهم و پیچیده فلسفی یعنی «اتحاد عاقل و معقول» در یک مکاشفه عرفانی، برایش حل شد؛ مسئله‌ای که تا پیش از آن، هیچ فیلسوف مسلمانی توفیق حل آن را پیدا نکرده بود.

ملاصدرا در کهک قم، شاگردان فراوانی را پروراند که دو تن از شاگردان معروف او ، «فیاض لاهیجی» و «علامه فیض کاشانی» هستند که هر دو داماد ملاصدرا شدند و مکتب او را ترویج کردند.

در شرح زندگی ملاصدرا، از هفت بار سفر پیاده وی به بیت‌الله الحرام نوشته شده است؛ سفری که در آن روزگار و با توجه به کمبود امکانات، خود نوعی ریاضت جسمی و روحی برای زائر بود.

او سرانجام در سفر هفتم به حرمین شریفین، در شهر بصره بیمار شد و چشم از جهان فرو بست. پیکر مطهرش را به نجف منتقل کردند و در جوار مولایش امیرالمومنین سلام الله علیه به خاک سپردند؛ رحمت الله علیه.

از این دانشمند کم نظیر آثار متعدد علمی مانند «الحکمه المتعالیه فی الاسفار الاربعه العقلیه»، «المبدأ و المعاد»، «المظاهر الالهیه»، «حدوث العالم»، «اکسیر العارفین»، «الواردات القلبیه»، «ایقاظ النائمین»، «الشواهد الربوبیه»، «شرح شفا»، «سریان نور الوجود»، «خلق الاعمال» و «زاد المسافر» به یادگار مانده است. وی همچنین یک مفسر برجسته قرآن بود که تفسیر برخی سوره‌های قرآن کریم از او در دست است و همچنین تصمیم گرفت تا تفسیر کل قرآن را بصورت ترتیبی و از ابتدای کلام الهی آغاز کند که البته با درگذشت او، این توفیق حاصل نشد.

تردیدی نیست که علم امروز و به‌ویژه فلسفه، وامدار زحمات بی‌نظیر بزرگانی مانند صدرالمتألهین است و به همین دلیل هم هست که بزرگانی مانند حضرت امام، ایشان را «فخر شیعه» می‌نامند و این در حالی است که همه می‌دانیم که امام راحل عظیم الشان، اینگونه القاب را کمتر استفاده می‌کردند؛ اما با این حال، علم و حکمت و فلسفه و میراث معنوی بزرگانی مانند ملاصدرا چنان عظیم است که حضرت روح الله این لقب را برای او به کار می‌برند و در نامه‌های توحیدی خود مانند نامه به میخائیل گورباچف، او را به این میراث و مطالعه آن فرا می‌خوانند.

ملاصدرا آنچنان بر گردن فلسفه و حکمت حق دارد که فلاسفه و حکمای معاصر، ایشان را با لفظ اختصاصی «آخوند» نام می‌برند و هرجا که به تنهایی و به‌صورت مطلق از این لفظ استفاده می‌کنند، منظورشان حضرت ملاصدرا، صدرالمتألهین است.

اول خرداد ماه، سالروز بزرگداشت این حکیم متأله و فیلسوف ربانی است و البته اینگونه مناسبت‌ها، فرصت مغتنمی است برای مرور زندگی و حیات معنوی این بزرگان و درس گرفتن از زندگی نورانی آنان، آنانی که با همه سختکوشی در تعلیم و تعلم، زانو زدن در برابر حضرت حق و توسل به دامان اهل بیت را هیچگاه فراموش نمی‌کردند و همه ماندگاریشان از همین درگاه است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری فارس، تاریخ انتشار: 1خرداد1395، کدخبر: 13950301000659: www.farsnews.com