شعار سال: نکته جالب‌توجه اين است که بيشترين سهم در اين کسري درآمدي را رديف ماليات بر واردات داشته و در طرف مقابل رديف ماليات‌هايي که عملکرد صددرصدي داشته‌اند، مربوط به ماليات بر درآمد مزدبگيران بخش خصوصي است. در بخش درآمدها(متشکل از درآمدهاي مالياتي و ساير درآمدها) براي کل سال ۲۱۶ هزار ميليارد تومان مصوب شده بود که بايد در نه ماهه حدود ۱۶۳ هزار و ۴۰۰ ميليارد تومان محقق مي‌شد اما درآمد صد هزار ميليارد توماني نتيجه عملکرد اين بخش است.

آغاز فصل خزان درآمدهاي نفتي
بانک مرکزي باوجوداینکه گزيده آمارهاي اقتصادي آبان‌ماه را با تأخير دوماهه منتشر کرد اما گزارش اين آمارها را در آذرماه به فاصله کمتر از دو روز از انتشار گزارش آبان‌ماه، منتشر کرد. گزيده آمارهاي اقتصادي آذرماه که بازتاب متغيرهاي عمده پولي و مالي و سند دخل‌و‌خرج دولت در نه ماهه امسال است، خبر از شرايط سخت تنظيم دخل‌و‌خرج دولت مي‌دهد. در اين دوره نه ماهه و باتوجه به اينکه در اين مدت اگرچه تحريم‌هاي نفتي از 13آبان‌ماه به اجرا درآمد اما پيش‌فروش‌هاي نفتي در ماه‌هاي قبل انجام شده بود، عملکرد درآمدهاي نفتي نسبت به مدت مشابه سال گذشته، حدود 40 درصد افزايش داشته و هشت‌ هزار ميليارد تومان بيشتر از مصوب نه ماهه بوده است. بر‌اين‌اساس در اين مدت 89 هزار ميليارد تومان از محل صادرات نفت و فراورده‌هاي نفتي درآمد حاصل شده است که نسبت به رقم مصوب در نه ماهه نخست در قانون بودجه حدود هشت هزار ميليارد تومان بيش‌افتادگي ديده مي‌شود. دليل اصلي اين موضوع را مي‌توان در افزايش قيمت نفت در بازارهاي جهاني و هم‌چنين افزايش نرخ دلار در طول سال دانست.
همچنين در اين مدت 72 هزار ميليارد تومان از محل فروش نفت خام درآمد نصيب کشور شده است که اين رقم نسبت به عملکرد سال قبل رشد 49درصدي داشته است. مقايسه اين آمار نسبت به ماه آبان نشان مي‌دهد فروش نفت وارد روند نزولي شده است؛ درحالي‌که در آبان‌ماه رشد درآمدهاي نفتي نسبت به سال گذشته 57درصد رشد داشته، در آذرماه و بعد از تحريم‌هاي نفتي اين مقدار رشد به 40 درصد رسيده است.
۳۰ هزار ميليارد از درآمد مالياتي محقق نشد
براساس اين گزارش، در بخش درآمدها براي کل سال ۲۱۶ هزار ميليارد تومان مصوب شده بود که بايد در نه ماهه حدود ۱۶۳ هزار و ۴۰۰ ميليارد تومان محقق مي‌شد، اما دولت از اين محل در عمل توانسته صد هزار ميليارد تومان درآمد کسب کند و به‌اين‌ترتيب با کسري درآمدي 63 هزار ميلياردتوماني مواجه است. درآمدها از دو بخش ماليات‌ها و ساير درآمدها تشکيل مي‌شود که ماليات سهم حدود ۱۴۲ هزار ميلياردتوماني را در سال و تا ۱۰۷ هزار و ۴۰۰ ميليارد تومان براي نه ماهه اول داشته است.
اين در حالي است که ۷۷ هزار ميليارد تومان از درآمدهاي مالياتي محقق شده و در اين حالت نزديک به ۳۰ هزار ميليارد تومان کسري درآمد مالياتي وجود دارد. رقم عدم تحقق ماليات در پايان آذرماه سال جاري بخش عمده‌اي از عدم تحقق منابع عمومي دولت در اين مدت را شامل مي‌شود. در ساير درآمدها نيز مصوب نه ماهه ۵۶ هزار ميليارد تومان بوده که از اين رقم ۲۳ هزار و ۸۰۰ ميليارد تومان محقق شده است.
وزنه سنگين کسري ماليات بر واردات
ترکيب اجزاي درآمدهاي مالياتي در نه ماهه اول امسال نشان مي‌دهد بيشترين وزنه در کسري درآمد مالياتي را رديف مربوط به دريافت ماليات‌هاي غيرمستقيم داشته است. درحالي‌که دولت طبق قانون مصوب قرار بوده از محل دريافت ماليات‌هاي غيرمستقيم 59 هزار ميليارد تومان درآمد کسب کند، در اين مدت از اين محل 40 هزار ميليارد تومان درآمد به خزانه واريز شده است. آنچه بيش از همه در اين کسري درآمدي نقش ايفا کرده، عملکرد منفي اخذ ماليات بر واردات بوده است.
درحالي‌که طبق قانون مصوب درآمد ماليات بر واردات نه ماهه 22 هزار ميليارد تومان پيش‌بيني شده بود، در اين دوره فقط نه هزار ميليارد تومان آن محقق شده است. طبق جزئيات مندرج در زيرفصل ماليات بر واردات، بيشترين عملکرد منفي مربوط به ماليات واردات کالاست، به‌اين‌ترتيب که قرار بوده از اين محل در نه ماهه امسال 18 هزار ميليارد تومان به خزانه واريز شود، اما عملکرد اين رديف تنها هشت هزار ميليارد تومان بوده است. ماليات بر خودرو هم عملکرد موفقيت‌آميزي نداشته، به‌طوري‌که تنها يک‌سوم يا حدود 30 درصد آن محقق شده است. طبق قانون مصوب طي نه ماهه بايد دولت از اين محل سه‌هزار ميليارد تومان درآمد به دست مي‌آورد، اما فقط هزار ميليارد تومان آن محقق شده است.

دولتي‌ها پنج هزار ميليارد تومان ماليات خود را پرداخت نکردند
اشخاص حقوقي دولتي و غيردولتي نيز جزء کساني هستند که ماليات خود را به تمامي پرداخت نکرده‌اند. طبق قانون مصوب پيش‌بيني شده بود از اشخاص حقوقي دولتي به طور علي‌الحساب، در نه ماهه امسال هفت‌ هزار ميليارد تومان ماليات دريافت شود، اما آنها فقط دو هزار ميليارد تومان پرداخت کرده‌اند. اشخاص حقوقي غيردولتي نيز از 17 هزار ميليارد تومان ماليات مصوب خود، 13هزار ميليارد تومان ماليات پرداخت کرده‌اند. درمجموع عملکرد نه ماهه ماليات اشخاص حقوقي با کسري 10 هزار ميلياردتوماني همراه است. درآمد مالياتي مصوب از اين محل حدود 30 هزار ميليارد تومان بوده، اما 20 هزار ميليارد تومان آن محقق شده است.
نکته جالب‌توجه اين است که در ميان تمامي پايه‌هاي مالياتي، تنها رديف بودجه‌اي که عملکرد صددرصدي نسبت به قانون مصوب داشته، دريافت ماليات از کارکنان بخش خصوصي است. دريافت ماليات از درآمد اين دسته از افراد شاغل نسبت به نه ماهه سال گذشته 17 درصد افزايش داشته است. همچنين ماليات بر درآمد مشاغل نيز عملکرد صددرصدي داشته است.

باز هم اعتبارات عمراني محقق نشد
در بودجه‌هاي عمراني تقريبا عملکرد نصف وجود دارد؛ به‌طوري‌که از ۶۲ هزار ميليارد تومان مصوب براي کل سال که بايد در پايان آذرماه ۴۶ هزار و ۸۰۰ ميليارد تومان آن پرداخت مي‌شد، فقط حدود ۳۲ هزار ميليارد تومان عملکرد دارد. اين در حالي است که معمولا در زمان کاهش منابع با توجه به اينکه دولت نمي‌تواند چندان در هزينه‌هاي جاري کاهشي ايجاد کند، عدم پرداخت متوجه بودجه‌هاي عمراني مي‌شود.
همچنين در بخش تملک دارايي‌هاي مالي که عمدتا به پرداخت سود مربوط به اوراق منتشرشده در سال‌هاي قبل برمي‌گردد، حدود ۳۰ هزار ميليارد تومان پيش‌بيني شده که در نه ماهه اول امسال ۲۰ هزار ميليارد تومان دولت در اين بخش پرداختي دارد.
اما درمجموع عملکرد مالي دولت در نه ماهه امسال از اين حکايت دارد که از ۲۵۵ هزار ميليارد تومان منابعي که در اختيار داشته، حدود ۲۴۶ هزار ميليارد تومان هزينه کرده است که چهار هزار ميليارد تومان کمتر از رقم دريافتي بوده و در اين حالت کسري بودجه‌اي متوجه دولت نيست، هرچند که عدم تحقق منابع مانع از انجام هزينه‌ها و مصارفي بوده که در بودجه پيش‌بيني شده است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 23 بهمن 97، شماره: 3364