شعار سال: «براساس رتبه‌بندی مرکز جهانی (CWUR)، دانشگاه آزاد اسلامی صدرنشین دانشگاه‌های ایران شد»، «۱۲ دانشگاه ایرانی بین برترین‌های مرکز جهانی رتبه‌بندی دانشگاه‌ها قرار گرفت» و «براساس رتبه‌بندی دانشگاه‌ها و موسسه‌های آموزش عالی تایمز، دانشگاه هاروارد در رتبه اول قرار گرفت.»

شاید بارها خبرهایی از این دست را در رسانه‌ها و خبرگزاری‌ها دیده و خوانده باشید. آیا تاکنون از خود پرسیده‌اید این رتبه‌‌بندی‌ها بر چه اساسی انجام می‌شود؟ نظام‌های رتبه‌بندی شاخص‌های مختلفی را برای ارزیابی دانشگاه‌ها مدنظر قرار می‌دهند، اما شاید یکی از مهم‌ترین این شاخص‌ها میزان استناد به مقالات، نسبت استاد به دانشجو و تعداد استادان و دانشجویان بین‌المللی دانشگاه‌ها باشد. در این گزارش سعی داریم نسبت استاد به دانشجو را در سه مرکز آموزش عالی پیام‌نور، دانشگاه‌های دولتی و دانشگاه آزاد اسلامی بررسی کنیم.

نسبت استاد به دانشجو شاخص مهم بررسی کیفیت آموزش

انتخاب دانشگاه برای تحصیل بسیار مهم است و مهم‌ترین شاخصی که هر داوطلب زمان انتخاب دانشگاه باید در نظر بگیرد، نسبت استاد به دانشجو است. به‌عبارت دیگر، یکی از شاخص‌های مهم در بررسی کیفیت آموزشی هر کشوری نسبت استاد به اعضای هیات‌علمی است؛ هرچند با توجه به آمارها و اذعان برخی کارشناسان و استادان، دانشگاه‌های کشور همواره با کمبود اعضای هیات‌علمی مواجه هستند اما در این میان برخی دانشگاه‌ها تلاش کردند این نسبت را بهبود بخشیده و خود را به استانداردهای جهانی نزدیک کنند. از آنجاکه اعضای هیات‌علمی، بزرگ‌ترین منابع دانشگاه‌ها و تربیت‌کننده نیروی انسانی به شمار می‌روند، دانشگاه‌ها برای جذب، حفظ و ارتقای علمی اعضای هیات‌علمی برنامه‌ریزی ویژه‌ای دارند.

کل دانشگاه‌های کشور؛ یک استاد به 66 دانشجو

در حال حاضر 75 هزار استاد در مقابل حدود پنج‌میلیون دانشجو قرار دارند که نشان می‌دهد نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه‌های کل کشور یک به 66 است؛ عددی که فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. با این اوصاف اگر تا حدی براساس استانداردها پیش رویم و نسبت استاد به دانشجو را یک به 20 بگیریم، به عدد 357 هزار عضو هیات‌علمی می‌رسیم.

دانشگاه آزاد اسلامی؛ یک استاد به 44 دانشجو

در میان اما این دانشگاه آزاد اسلامی است که اوضاع بهتری نسبت به سایر دانشگاه‌ها دارد و تا حدود زیادی توانسته است فاصله ایران را با استانداردهای جهانی تقلیل دهد.

دانشگاه آزاد اسلامی دارای 440 شعبه در سراسر کشور است که 30 هزار عضو هیات‌علمی به یک‌میلیون و 320 هزار دانشجو آموزش می‌دهند که نیمی از دانشجویان در مقاطع تحصیلات تکمیلی هستند. با یک نسبت تناسب ساده متوجه می‌شویم نسب استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی یک به 44 یعنی به‌مراتب از آمار کلی کشور بهتر است. در حال حاضر این دانشگاه دارای یک‌میلیون و 320 هزار دانشجو، بیش از 500 هزار دانش‌آموز، بیش از 700 مدرسه و حدود 30 هزار عضو هیات‌علمی است و 38 درصد بار آموزش عالی کشور برعهده دانشگاه آزاد اسلامی است.

این دانشگاه البته بیشترین تعداد دانشجوی خارجی را هم به خود اختصاص داده است، به‌طوری که در حال حاضر 10 هزار دانشجوی خارجی در این دانشگاه مشغول به تحصیل هستند.

پیام‌نور؛ یک استاد به 112 دانشجو

دانشگاه پیام‌نور با حمایت همه‌جانبه‌ای که در دولت پیشین دریافت کرد با داشتن چهارهزار عضو هیات‌علمی، آنقدر دانشجو پذیرش کرد که در سال‌های ابتدایی تاسیسش نسبت استاد به دانشجو را در برخی از مجموعه‌هایش به یک به 250 رساند! دولت پیشین حتی اساسنامه این دانشگاه را تغییر داد و محدودیت پذیرش دانشجوی حضوری را حذف کرد تا موانع قانونی برای پذیرش بی‌رویه دانشجو برداشته شود. افزایش بی‌رویه‌ای که به اذعان کارشناسان آموزش عالی کشور به دلایل سیاسی و برای ضربه‌زدن به دانشگاه آزاد اسلامی بود.

حالا این روزها در دانشگاه پیام‌نور چهارهزار عضو هیات‌علمی به بیش از 450 هزار دانشجو آموزش می‌دهند. از این تعداد 1500 دانشجوی دکتری و نزدیک به 40 هزار دانشجوی ارشد و 410 هزار دانشجوی کارشناسی هستند. با یک حساب سرانگشتی متوجه می‌شویم نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه پیام‌نور یک به 112 است؛ عددی که فاصله زیادی با استانداردهای جهانی دارد. این دانشگاه 38 نمایندگی خارج از کشور دارد که 2500 دانشجو در آن مشغول به تحصیل هستند.

در بحث اساتید حدود چهارهزار عضو هیات‌علمی در دانشگاه پیام‌نور حضور دارند که از این عدد تنها 50 عضو استادتمام هستند، 270 دانشیار هستند و باقی استادیار و مربی هستند.

غیرانتفاعی؛ یک استاد به 64 دانشجو

در حال حاضر حدود 380 هزار دانشجو در دانشگاه‌های غیرانتفاعی در مقاطع مختلف در حال تحصیل هستند که 6 هزار عضو هیات‌علمی دائم به این دانشجویان آموزش می‌دهند. این آمار را علی آهون‌منش، رئیس اتحادیه دانشگاه‌های غیرانتفاعی وزارت علوم اعلام کرد. با این اوصاف شاخص نسبت استاد به دانشجو در موسسات غیرانتفاعی نیز حدود یک به 64 است. بنابر این نسبت استاد به دانشجو در دانشگاه آزاد اسلامی 1.5 برابر به دانشگاه‌های کل کشور، سه برابر دانشگاه پیام‌نور و 1.4 برابر دانشگاه‌های غیرانتفاعی است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه فرهیختگان، تاریخ انتشار 24 بهمن 97، شماره: 2705