شعار سال: به گفته اصغر جهانگیر، رئیس سازمان زندان‌ها، تا پایان روز 29 بهمن، 36هزارو 200 نفر از زندانیان مشمول بخشنامه عفو مقام معظم رهبری«مدظله العالی» به مناسبت چهلمین بهار انقلاب اسلامی شدند.
بر اساس آمار منتشرشده از سوی سازمان زندان‌ها، استان‌های تهران و خراسان‌رضوی به ترتیب با دوهزارو 67 و دوهزارو 25 زندانی بیشترین آمار آزادی و استان اصفهان با هزارو 500 زندانی بیشترین تخفیف مجازات را تا این تاریخ داشته‌اند. بر اساس همین آمار، بیشترین تعداد آزادی بر اساس گروه سنی با تعداد شش‌هزارو 313 نفر متعلق به گروه سنی26-32 سال است. همچنین 606 نفر از زندانیان آزادشده را زنان تشکیل می‌دهند.
بر اساس آمارهای اعلام‌شده، تعداد کل زندانیان در ایران بین 220 تا 250 هزار نفر اعلام می‌شود. آزادی این تعداد زندانی، یعنی خالی‌شدن یک‌پنجم کل زندان‌های کشور.
دادستان تهران نیز درباره این عفو گفته بود: «امسال به‌خاطر چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب، رئیس قوه قضائیه پیشنهاد عفو گسترده‌تر را داد و استثنائات کمتری برای عفو خواهیم داشت. در جرائم سبک و خرد و کسانی که برای اولین‌بار یا دومین‌بار مرتکب جرم و زندانی شده‌اند، عفو صورت خواهد گرفت تا شاهد کاهش جمعیت زندان‌ها باشیم. رقم قابل‌ توجهی مشمول آزادی و تخفیف مجازات می‌شود و امیدواریم این افراد بعد از آزادی دیگر مرتکب جرم نشوند.»

عفو شامل چه زندانیانی می‌شود؟
مطابق قانون، عفو شامل عمومی و خصوصی می‌شود. بهمن کشاورز، حقوق‌دان، در‌این‌باره می‌گوید: عفو عمومی فقط در شرایط خاصی مانند وقوع انقلاب یا ناآرامی‌های اجتماعی با هدف کاهش التهابات اجتماعی و برگرداندن آرامش به جامعه یا بسترسازی برای آشتی ملی یا اعطای فرصت مجدد به متخلفان برخی جرائم یا گروهی از مجرمان که تحت شرایط خاص مرتکب جرم شده‌اند، اعطا می‌شود. عفو عمومی یکی از موارد سقوط مجازات به‌طور عمومی است و اختصاص به مجرم معینی ندارد و معمولا قوه قضائیه در مواردی که عده زیادی در جرائم خاصی شرکت کرده باشند، آن را تصویب می‌کند. این نوع عفو همه مرتکبان را خواه تعقیب شده باشند یا خیر، دربر می‌گیرد و بر تمام محکومان قطعی و غیرقطعی مؤثر است.
به گفته کشاورز، عفو خصوصی از سوی بالاترین مقام رسمی کشور، یعنی مقام معظم رهبری، به گروهی از محکومان اعطا می‌شود و برخلاف عفو عمومی، احتیاج به تصویب قانون ندارد. این عفو مختص مرحله بعد از صدور حکم قطعی است و تا پیش از قطعیت حکم محکومیت، نمی‌توان آن را اعمال کرد.
جعفری‌دولت‌آبادی، دادستان عمومی و انقلاب تهران، درباره شرایط عفوهای گسترده به مناسبت چهلمین سالگرد پیروزی انقلاب گفته بود: هرساله به مناسبت ۲۲ بهمن عفو محکومان صورت می‌گیرد و سال‌های گذشته استثنائاتی درباره قرارهای عفو در نظر گرفته می‌شد؛ امسال برخی استثنائات کاهش یافته است. در عفوهایی که قرار است به مناسبت 40سالگی انقلاب صورت بگیرد، این‌طور نخواهد بود که با امنیت و مسائل مردم سر‌و‌کار داشته باشد و آنها را تغییر دهد. به گفته دادستان تهران، برخی جرائم که امکانش وجود دارد، با تخفیف مواجه خواهند شد؛ مثلا کسی که اولین‌‌بار جرم کوچکی داشته و شاکی ندارد، تلاش شده مشمول عفو شود تا تعداد زندانی‌ها کم شود.
در نامه رئیس قوه قضاییه به رهبر انقلاب برای درخواست عفو ۵۰ هزار زندانی آمده است: «احتراما ضمن عرض تبریک به‌مناسبت فرارسیدن چهلمین سالروز پیروزی انقلاب شکوهمند اسلامی و ایام‌الله دهه‌ مبارک فجر و ۲۲ بهمن‌ماه، در اجرای بند ۱۱ از اصل ۱۱۰ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و در راستای کاهش اثرات سوء حبس بر خانواده‌ زندانیان و باز اجتماعی‌شدن آنان، بدین وسیله شرایط و ضوابط عفو به محضر مبارک تقدیم می‌شود تا در صورت تصویبِ آن مقام عالی، محکومان دادگاه‌های عمومی و انقلاب، سازمان قضائی نیروهای مسلح و سازمان تعزیرات حکومتی که محکومیت آنها تا تاریخ ۲۲ بهمن ۱۳۹۷ قطعیت یافته و به شرح آتی واجد شرایط استفاده از عفو یا تخفیف تشخیص داده می‌شوند، مشمول عفو یا تخفیف مجازات واقع و از رأفت اسلامی بهره‌مند شوند.»
براساس درخواست رئیس قوه قضاییه از مقام معظم رهبری عفو شامل زندانیانی می‌شود که مشمول یکی از مواد زیر باشند:
محکومیت محکومان به حبس تا شش ماه که به هر علت تاکنون اجرا نشده باشد، مشروط بر اینکه فاقد شاکی یا مدعی خصوصی باشند و یا بتوانند حداکثر تا ۱۵ اسفند ۱۳۹۷ رضایت شاکی را تحصیل نمایند.همچنین محکومان به حبس که در زندان به سر می‌برند به‌عنوان مثال باقی‌مانده محکومیت محکومان به حبس تا یک سال، سه‌چهارم محکومیت محکومان به حبس بیش از یک سال تا پنج سال، دوسوم محکومیت محکومان به حبس بیش از پنج سال تا 10 سال، یک‌دوم محکومیت محکومان به حبس بیش از 10 سال تا ۲۰ سال، مشروط بر اینکه حداقل یک سال حبس را تحمل کرده باشند، باقی‌مانده محکومیت محکومان به حبس بیش از ۲۰ سال برای مردان درصورتی‌که حداقل ۱۲ سال و برای زنان درصورتی‌که حداقل ۱۰ سال تحمل حبس کرده باشند، باقی‌مانده محکومیت محکومان به حبس ابد برای مردان درصورتی‌که حداقل ۱۵ سال و برای زنان درصورتی‌که حداقل ۱۲ سال تحمل حبس نموده باشند، باقی‌مانده محکومیت حبس کلیه محکومان جرائم غیرعمدی، باقی‌مانده محکومیت حبس (غیر از حبس ابد) زنانی که به حکم قانون سرپرستی یا حضانت فرزندانشان را بر عهده دارند، درصورتی‌که حداقل یک‌پنجم حبس را تحمل کرده باشند، باقی‌مانده محکومیت حبس محکومان ایثارگر و خانواده معظم شهدا (پدر، مادر، همسر، فرزند، برادر، خواهر) که به دلایل مختلف در زندان به سر می‌برند به شرط آنکه در محکومیت حبس بیش از پنج سال، حداقل یک‌پنجم و در محکومیت به حبس ابد، حداقل پنج سال تحمل حبس کرده باشند، باقی‌مانده محکومیت حبس بیماران صعب‌العلاج یا لاعلاج که مراتب بیماری آنان تا قبل از پایان دوره محکومیت مورد تأیید کمیسیون پزشکی قانونی قرار گیرد، باقی‌مانده محکومیت حبس محکومان ذکور بالای ۷۰ سال تمام و اُناث بالای ۶۰ سال تمام به استناد اسناد سجلی و درمورد اتباع بیگانه فاقد اسناد معتبر به تأیید پزشکی قانونی به شرط آنکه در محکومیت حبس بیش از پنج سال، حداقل یک‌پنجم و در محکومیت به حبس ابد، حداقل پنج سال تحمل حبس کرده باشند، باقی‌مانده محکومیت حبس یا جزای نقدی اتباع بیگانه که به جُرم ورود یا اقامت غیرمجاز محکوم شده‌اند و... .
همچنین در شرایط استفاده از این عفو مواردی چون نداشتن بیش از دو فقره سابقه محکومیت مؤثر کیفری، عدم ارتکاب جرم عمدی جدید مستوجب مجازات درجه یک تا پنج موضوع ماده ۱۹ قانون مجازات اسلامی مصوب یک اردیبهشت ۱۳۹۲ در ایام تحمل حبس در حال اجرا یا در زمان مرخصی اعطایی، نداشتن مدعی خصوصی یا جلب رضایت وی یا جبران ضرر و زیان و یا ترتیب پرداخت خسارت مدعی خصوصی و زیان‌دیده (اعم از اشخاص حقیقی و حقوقی) تا قبل از پایان دوره محکومیت و عدم استفاده از عفو در محکومیت‌های قبلی متضمن مجازات درجه یک تا سه لحاظ شده است.
مرتکبین جرائم قاچاق مسلحانه و یا عمده مواد مخدر،‌ قاچاق اسلحه و مهمات، جرائم امنیتی که محکومیت آنها بیش از یک سال باشد، آدم‌ربایی در صورت عدم گذشت شاکی، اسیدپاشی، تجاوز به عنف، دایرکردن مرکز فساد و فحشا، سرقت مسلحانه یا مقرون به آزار یا سرقت سارقینی که میزان محکومیت حبس آنان بیش از پنج سال باشد، اختلاس، ارتشا، کلاهبرداری، جعل اسکناس و ضرب سکه تقلبی، پول‌شویی، اخلال در نظام اقتصادی کشور، قاچاق مشروبات الکلی، قاچاق کالا و ارز سازمان‌یافته، حرفه‌ای و عمده مشمول این عفو نخواهند شد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 1 اسفند 97، شماره: 3371