شعار سال: درحالی‎که هند با حمایت آمریکا و به‎عنوان پشتیبان افغانستان، سعی دارد سرمایه‎گذاری‎های خود را در این منطقه بیفزاید، در مقابل، چین هم با همراهی پاکستان در صدد است مذاکرات خود را برای سرمایه‎گذاری در بخش‎های حمل‎ونقل و پتروشیمی پیش ببرد. حتی برخی کارشناسان محتمل دانسته‎اند که هر دو کشور (چین و هند) برای حضور پررنگ‎تر در سایر بنادر شهرهای ساحلی ایران، پیشگام شوند. در این میان که بزرگ‎ترین محموله گندم دو روز پیش از افغانستان به مقصد هندوستان راهی چابهار شده بود و سور‌و‌ساتی در کشور همسایه و دوست به راه افتاده بود، ایران توجه چندان تبلیغاتی را روی این بندر معطوف نکرد. حتی وقتی اشرف‎غنی، رئیس‎جمهور افغانستان، در اظهارنظری اعلام کرد: «برای مهار آب سرمایه‌گذاری می‌کند، زیرا هر قطره آب افغانستان نسبت به نفت همسایه‌ها قیمتی‎‌تر خواهد بود» و نگرانی‎هایی را برای دریافت حقابه ایران ایجاد کرد، واکنش درخوری از سوی ایران صورت نگرفت و حتی عباس عراقچی، معاون سیاسی وزیر امور خارجه که مسئوليت کمیته آب در مذاکرات ایران و افغانستان را برعهده دارد، در روز مهم چابهار در منطقه حضور نداشت و راهی عراق شد.
‌ تف

امضای هشت اهم‎نامه همکاری
با اینکه به نظر می‎رسید وزارت امور خارجه توجه چندانی به این روز نداشت اما سازمان بنادر ایران به نمایندگی از وزارت راه‌و‌شهرسازی تلاش کرد محفلی برای برقراری این ارتباطات چندسویه فراهم کند. در همین راستا در حاشیه همایش بین‎المللی توسعه بندر چابهار، هشت تفاهم‎نامه سرمایه‎گذاری و توسعه‎ای بین اداره کل بنادر سیستان‌و‌بلوچستان و بخش‎های خصوصی ایرانی و خارجی امضا شد. قرارداد اجاره اراضی به‎منظور سرمایه‎گذاری و احداث بهره‎برداری دو باب انبار چندمنظوره به‎صورت BOT با سرمایه‎گذاری ۲۱۰ میلیارد‌ریالی بین مدیرکل بنادر چابهار و یک شرکت هندی، تفاهم‎نامه ایجاد خط کشتی‌رانی چابهار -مسقط و چابهار-کراچی و بهره‎برداری از ترمینال مسافری دریایی بین‎المللی با شرکت طلیعه عمان، امضای تفاهم‎نامه ایجاد خط کشتی‌رانی تجاری حمل‌و‌نقل کالا در مسیر چابهار و کشورهای امارات و عمان و در کنار آن، با حضور رؤسای شرکت‎های بخش خصوصی ایران و افغانستان، تفاهم‎نامه چهارجانبه حمل‌و‌نقل چندوجهی کشتی‌رانی و تفاهم‎نامه صادرات سنگ‎آهن هند و تفاهم‎نامه‎های صادرات و واردات از طریق بندر چابهار از مهم‎ترین دستاوردهای این همایش در تنها بندر اقیانوسی ایران بود. همچنین در مراسمی با حضور وزیر راه و شهرسازی، معاون وزیر حمل‌و‌نقل هند و معاون وزیر امور خارجه افغانستان ۱۳ دستگاه استراتژیک بندری در چابهار به بهره‌برداری رسید.
‌

تکمیل کریدور شرقی
وزیر راه‌و‌شهرسازی در همایش بین‎المللی توسعه بندر چابهار همچنین از مزیت‎های این بندر گفت: خطوط ریلی که بندر چابهار را به افغانستان و آسیای میانه متصل می‌کند و خط ریلی که چین را از طریق ایران به اروپا متصل می‌کند، از اصلی‌ترین برنامه‌های ایران در توسعه خطوط ریلی است. محمد اسلامی با بیان اینکه قرارگرفتن ایران در مسیر مبادلات تجاری و اقتصادی شرقی- غربی و شمالی- جنوبی می‎تواند به‎عنوان پیوند ترانزیتی مطمئن و مقرون‎به‎صرفه مورد توجه و بهره‎برداری همه کشورهای ذی‌نفع قرار گیرد، افزود: باتوجه به موقعیت ژئوپلیتیک ایران در منطقه، توسعه بندر چابهار به‎عنوان یک قطب بندری در ترانزیت منطقه‎ای، فرصتی را برای رونق تجارت و ترانزیت در منطقه غرب آسیا فراهم کرده که از طریق مشارکت منطقه‎ای و به‎ویژه تسهیلات سرمایه‎گذاری هندوستان شاهد توسعه بیش‌ازپیش آن در آینده خواهیم بود.
‌

مقام هندی: تحریم‌های آمریکا علیه ایران را دور می‌زنیم
معاون وزیر حمل‌و‌نقل و کشتی‌رانی هندوستان نیز با اشاره به توافق سه‌جانبه ایران، هند و افغانستان اظهار کرد: امیدواریم دیگر کشورهای منطقه هم برای استفاده از ظرفیت بندر چابهار به توافق‌نامه سه‎جانبه چابهار بپیوندند. کوپال کریشنال با اعلام اینکه «ترمینال‌های بندر چابهار را با کمک سرمایه‎گذاری هندی ارتقا می‌دهیم»، تصریح کرد: باید از تحریم‌هایی که اخیرا روی ایران اعمال شده اندکی فاصله بگیریم و تحریم‌ها را دور بزنیم تا بتوانیم فعالیت‌های سودآور را برای مردم انجام دهیم.
‌

مقام افغانستانی: سرمایه‌گذاری ۶۰ میلیون‌دلاری
۱۱۴ تاجر افغانی در بندر چابهار
معاون وزیر حمل‌و‌نقل افغانستان نیز در حاشیه این همایش خبر داد: تاکنون ۱۱۴ تاجر افغانی حدود ۶۰ میلیون دلار در بندر چابهار سرمایه‌گذاری کرده‎اند. امام محمد وریماچ گفت:‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ سال آینده روز چابهار با موضوع فرصت‌های ترانزیتی در افغانستان برگزار خواهد شد.
‌

مذاکره با بانک جهانی برای تأمین مالی خط آهن خواف-هرات
معاون وزیر حمل‌و‌نقل افغانستان همچنین گفته بود: طرح تطبیقی چابهار از طرف افغانستان نهایی شده و به‌زودی به دولت تقدیم می‌شود و امیدواریم دولت هرچه زودتر این طرح را تصویب کند. وریماچ اعلام کرد: در خط آهن خواف-هرات کارها جریان دارد. صحبت‌هایی با بانک جهانی داشته‌ایم و امیدواریم بتوانیم در کنار پیشرفت‌ها با مطالعات امکان‌سنجی با جذب بودجه کارهای بعدی آغاز شود.
‌ارائه مشوق‎های تعرفه‌ای برای جذب سرمایه‌‌های خارجی در بندر چابهار
محمد راستاد، معاون وزیر راه‌و‌شهرسازی با اشاره به اینکه بهترین مشوق‎های تعرفه‎ای برای جذب سرمایه‎های خارجی و داخلی تعریف شده است، گفت: در یک سال اخیر ۲۴۰ میلیون دلار قرارداد سرمایه‎گذاری بخش خصوصی در بندر چابهار امضا شده است.

‌ 950 میلیارد تومان سرمایه‌گذاری در بندر چابهار
بهروز آقایی، مدیرکل بنادر و دریانوردی همچنین از سرمایه‎گذاری 950 میلیاردتومانی از ابتدای امسال در بندر چابهار به‎واسطه حضور بخش‎های خصوصی در قالب قراردادهای مجزا خبر داد و گفت: برخی سرمایه‌گذاران اعلام کرده‎اند که از ترقه‎بازی‎های دشمن هیچ واهمه‎ای ندارند.

وصول ۶۰ تقاضای سرمایه‌گذاریبه ارزش ۲۴۰۰ میلیارد تومان در بندر چابهار
احمدعلی موهبتی، استاندار سیستان‌و‌بلوچستان نیز در این همایش خبر داد: در‌حال‌حاضر یک میلیارد دلار در بندر چابهار سرمایه‎گذاری شده و بیش از ۶۰ تقاضای دیگر با ۲۴۰۰ میلیارد تومان سرمایه‎گذاری وصول شده که در حال بررسی و انعقاد قرارداد است.

مولوی عبدالحمید، امام‌جمعه اهل تسنن زاهدان هم در این همایش با تأکید بر اینکه سرمایه‌گذاران داخلی و خارجی دغدغه‌ای بابت امنیت در استان سیستان‌و‌بلوچستان نداشته باشند، از دغدغه مردم در این منطقه گفت:‌ در توسعه چابهار از نیروهای بومی استفاده شود که قطعا موجب ارتقای امنیت و اشتغال می‌شود.
مرتضی بانک، دبیر شورای‎عالی مناطق آزاد نیز در این همایش از مزیت‎های فراهم شده در این بندر خبر داد و گفت: امروز چابهار دوره جدیدی از ایفای نقش جهانی در حمل‌و‌نقل و ترانزیت و صادرات کالا را شروع کرده است و مزیت‌های منطقه‌ای منطقه آزاد و مستثنا بودن از قوانین گمرک، مالیات، کار و ویزا ظرفیت این حرکت جهانی را برای منطقه آزاد چابهار فراهم کرده است.

رقابت نيابتي چين و آمريکا در چابهار

منوچهر شفيعي . استاد دانشکده روابط بين‎الملل وزارت امور خارجه

چابهار بخشي از يک بازي بزرگ است. ويژگي برجسته اين بازي، رقابت قدرت‎هاي بزرگ در قرن بيست‎ويک است. در يک سر آن چين قرار دارد و استراتژي يک جاده يک کمربند را دنبال مي‎کند و تلاش دارد حضور خود را در منطقه آسياپاسيفيک و نيز در کل جهان تثبيت کند. در طرف ديگر، آمريکايي‎ها و هندي‎ها قرار دارند که در پروژه ديگري به نام ايندوپاسيفيک، سعي دارند که نه تنها موقعيت چين را محدود کنند، بلکه جايگاه خود را در عرصه بين‎المللي تقويت کنند. اين رقابت در منطقه در نماي حضور چين در بندر گوادر و حضور هند در بندر چابهار ايران متجلي شده است. ممکن است از اين پس هند بخواهد اين حضور را توسعه دهد و در سواحل ديگري از ايران وارد شود و چين نيز تلاش دارد نه فقط در مکان‎هاي قبلي که جانمايي کرده و حضور خود را در آنها تقويت کرده، بلکه به سواحل ديگر ايران از جمله جاسک نيز پا بگذارد. در واقع عملا مسئله چابهار، يک مسئله ايراني- هندي نيست بلکه يک مسئله بين‎المللي است. وقتي اين بازي اين‌گونه طراحي مي‎شود، فرصت‎هاي فوق‎العاده‎اي براي ايران فراهم مي‎کند که بتواند از اين شرايط و فرصت‎ها براي تقويت جايگاه خود براي توسعه ملي و منطقه‎اي استفاده کند.
آمريکا مهم‎ترين تهديد آينده خود را چين مي‎داند. بر همين اساس، براي آنکه چين را مهار کنند، مهم‎ترين ابزاري که در اختيار دارند هند است. البته ائتلاف‎هاي منطقه‎اي ديگري نيز دارند؛ مربع هند، ژاپن، استراليا و آمريکا بر همين اساس شکل گرفته، اما مهم‎ترين سياست آمريکا، محدودسازي چين است که از طريق هند در چابهار دنبال مي‎شود. در اين چارچوب، آمريکا در تلاش است که هند قدرتمند شود. قدرتمندشدن هند حداقل در تئوري، به معناي ضعيف‌شدن چين است. به همين سبب آمريکا از رابطه و تعامل هند با ايران، استقبال کرده و در مقابل براي چين محدوديت ايجاد مي‎کند.
وقتي پاي رقابت پيش مي‎آ‎يد، متأسفانه برخي رفتارهاي ناسالم نيز رخ مي‎دهد. به‎عنوان نمونه، ممکن است حادثه اخير خاش- زاهدان و حمله انتحاري خودروي بمب‎گذاري‌شده به اتوبوس حامل کارکنان قرارگاه قدس سپاه، تلاش براي ناامن‌کردن چابهار باشد. در واقع برخي اين اتفاق اخير را به رقابت چين و هند در چابهار نسبت مي‎دهند. بنابراين بعيد نيست که به همان ميزان که در مرزهاي چين و هند، رقابت وجود دارد، اين رقابت به حوزه‎هاي نفوذ اين دو کشور نيز برسد و با امنيتي‌کردن اين دو محيط اقتصادي، به نوعي از رشد اين مناطق، جلوگيري کنند و اين احتمال وجود دارد که در آينده اين رويکرد تقويت شود.
چيني‎ها چند رويکرد را در چابهار دنبال مي‎کنند. اگر منطقه‎اي مانند چابهار و جاده‎ها و خطوط ريلي که به آن منتهي مي‎شود، توسعه پيدا کند، اين روند توسعه، مکمل همان توسعه چين در کمربند حمل‎ونقل اين کشور است. چيني‎ها معتقد هستند مي‎توانند بين گوادر و چابهار، يک کريدور ايجاد کنند. از سويي، وقتي کريدور شمال-جنوب را تکميل مي‎کنيد، اين جاده‎ها به جاده‎هاي اصلي که چين در آسياي مرکزي ايجاد مي‎کند، متصل مي‎شود و روند تجارت اين کشور را به سمت خليج‎فارس و اروپا تسهيل مي‎کند. در اين صورت بازي چابهار، مي‎تواند يک بازي برد-برد براي همه طرف‎ها باشد، اما شايد اين رقابت‎ها همواره جنبه مثبت نداشته باشد و گاهي جنبه منفي به خود بگيرد. يک گذرگاه ترانزيتي مي‎تواند تنگناها و محدوديت‎هايي را براي رقيب ايجاد کند. ممکن است هندي‎ها براي گسترش حوزه نفوذ خود بخواهند کنترل گذرگاهي را که احتمالا چين به دنبال ايجاد آن بين گوادر و چابهار است، در دست بگيرند. بنابراين ممکن است از شکل‎گيري برخي شرکت‎ها از سوي کشور رقيب در چابهار جلوگيري کند. در هر حال، امروز ايران و سواحل مکران، يک موقعيت ويژه و استراتژيک در جغرافيا و تاريخ ايران محسوب مي‎شود و بايد درک صحيحي از تحولات بين‎المللي و جايگاه چابهار به وجود بيايد و براي توسعه ملي ايران از اين موقعيت استثنائي استفاده کرد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 8 اسفند 97، شماره: 3377