چند ملاقات دردسرساز

آسياب به نوبت؛ اين بار نوبت جان کري است که بابت ملاقات‌هايش با طرف ايراني زير ضرب برود. سازمان ديده‌بان قضائي آمريكا براي بررسي ارتباطات جان کري، يک سال پيش از وزارت‌ خارجه آمريكا خواسته بود اسناد و اطلاعاتي به اين سازمان ارائه کند؛ اما اين اتفاق رخ نداده و حالا پيرو اين ماجرا، اين سازمان از وزارت خارجه در رابطه با اقدامات جان کري شکايت کرده است.

شعار سال: پيش از اين، جواد ظريف، وزير خارجه ايران، به واسطه ملاقات‌ها و رايزني‌هاي دوجانبه با جان کري، از سوي تندروها در داخل ايران با انتقاداتی جدي مواجه شده بود. جان کري، وزير خارجه سابق آمريكا، متهم است به همکاري با يک دولت خارجي بر سر نجات برجام.جان کري از کهنه‌سربازان ايالات متحده آمريكاست که در جنگ ويتنام حضور داشت، اما همان حضور موجب شد او سال‌ها بعد به منتقدان جنگ و پيروان ديپلماسي بپيوندد. خودش روز آخر مذاکرات هسته‌اي با ايران، وقتي مراسم اعلام توافق تمام شد، در جمع همکارانش به اين خاطره پرداخته بود.

وندي شرمن، معاون او، اين خاطره را روايت کرده است: «در آخرين جلسه و روز پاياني از مذاکرات وين، با خارج‌شدن خبرنگاران از اتاق گفت‌وگو، قرار شد هرکدام از وزراي خارجه ۱+۵ برخاسته و بگويند اين مذاکرات براي آنها چه معنايي داشته است. سخنان همه وزراي خارجه ازجمله جواد ظريف بسيار تأثيرگذار بود و آخر از همه نوبت به جان کري، وزير خارجه آمريكا مي‌رسد. جان کري با اشاره به حمله نظامي آمريكا به ويتنام در خلال جنگ جهاني دوم مي‌گويد: من وقتي ۲۲ساله بودم به جنگ رفتم. بعد بغض مي‌کند. همه حاضران در جلسه سکوت کرده بودند. جان کري با بغض در گلو ادامه مي‌دهد: من به جنگ رفتم و همان موقع فهميدم که نمي‌خواهم هرگز به جنگ ديگري بروم. حاضران در جلسه ازجمله هيئت ايراني، با اشک در چشمان‌شان او را تشويق کردند». حالا جان کري به دليل همين تلاش‌هايش در مظان اتهام است. جان کري متهم است در مدتي که از آغاز دولت ترامپ مي‌گذرد، همچنان در تلاش بوده تا برجام را حفظ کند. برجام توافقي است که طي يک سال و نيم مذاکره هسته‌اي بين وزراي خارجه ايران و کشورهاي 1+5 با حضور مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا به دست آمد. بخش زيادي از زمان مذاکره، به صورت دوجانبه بين جواد ظريف و جان کري، وزراي خارجه ايران و آمريكا گذشت.با‌اين‌حال دستيابي به توافق در شرايطي که زمان زيادي از عمر دولت اوباما باقي نمانده بود، توافق را در موقعيتي لرزان قرار داد. برجام همان‌گونه که در شعارهاي انتخاباتي ترامپ آمده بود، در اين دولت به مسلخ برده شد و بعد از چند نوبت تمديد کوتاه‌مدت لغو تحريم‌ها، بالاخره در ارديبهشت سال گذشته آمريكا از آن خارج شد. اروپايي‌ها، روسيه و چين به‌عنوان ديگر شرکاي برجام، اين اقدام را نپسندیدند و از‌اين‌رو اعلام کردند توافق و همکاري با ايران را ادامه مي‌دهند. همين ادامه حيات برجام براي بانيان آن کافي بود تا توافق را زنده نگه دارند. اگرچه حالا بانيان توافق هرکدام جايگاه جديدي يافته بودند. با‌اين‌حال جان کري به‌عنوان يک دموکرات فعال در حوزه ديپلماسي، تلاش توافق را هنوز زنده و سرپا نگه دارد. بروز و ظهور اين تلاش، ملاقات‌هاي او در برخي کشورها با همتايان پيشينش به‌ويژه مقامات ايراني و البته حضور و سخنراني او در برخي نهادهاي فعال دموکراسي بود.

تلاش براي حيات برجام
ملاقات‌هاي جان کري و وزير خارجه و ايميل‌هايشان همچنان در رسانه‌ها رصد مي‌شد. در شهريور گذشته، جان کري در مصاحبه‌اي گفته بود در دو سال اخير با مقام‌هاي ارشد ايراني ديدارهايي داشته و در نروژ، مونيخ و چند نشست بين‌المللي ديگر با محمدجواد ظريف، وزير خارجه ايران، ملاقات کرده است. او گفته در مجموع «سه، چهار بار» با ظريف ديدار کرده است.

به گزارش بي‌بي‌سي، او گفته کارش مشاوره‌دادن به جواد ظريف براي مواجهه با سياست خارجي دونالد ترامپ نبوده است، بلکه خواسته در ديدارهايش متوجه شود «ايران ممکن است چه کاري براي بهبود مناسبات منطقه انجام دهد؟ بحران يمن چطور حل مي‌شود؟ براي صلح در سوريه چه کار خواهند کرد؟».کري گفته است از محمدجواد ظريف خواسته موضع جامعه جهاني درباره برنامه موشکي ايران و حمايتش از حزب‌الله را درک کند.او همچنين گفته بود «ايراني‌ها آماده مذاکره هستند تا اين مسائل را حل کنند، اما دولت دونالد ترامپ خط ديگري را دنبال مي‌کند». بعدها در برخي اخبار ادعا شد جان کري در ملاقات‌هايش با ايراني‌ها گفته تا 2020 دوام بياورند و برجام را حفظ کنند، چون در انتخابات دموکرات‌ها، رياست‌جمهوري را از جمهوري‌خواهان و ترامپ پس مي‌گيرند. کري سال گذشته درباره توافق هسته‌اي با فرانک والتر اشتاين‌ماير، رئيس‌جمهور آلمان و امانوئل مکرون، رئيس‌جمهور فرانسه، ديدار و به‌صورت تلفني با فدريکا موگريني، مسئول سياست خارجي اتحاديه اروپا، رايزني کرد.

ملاقات‌هاي عصباني‌کننده
شهريور بود که ماجراي ملاقات‌هاي کري و ظريف از سوي ترامپ و پمپئو نيز با واکنش جدي مواجه شد. ترامپ در توييتي مدعي شد «جان کري با رژيم بسيار متخاصم ايران جلسات غيرقانوني داشته است که تنها مي‌تواند کارهاي بزرگي را به ضرر مردم آمريكا انجام دهد. او به آنها گفت منتظر پايان دولت ترامپ باشند». رئيس‌جمهوري آمريكا که پيش‌تر از جان کري به‌عنوان عامل اصلي «توافق بد ايران» ياد کرده بود، در ادامه توييت خود نوشت:‌ «آيا او (کري) در قانون شفاف‌سازي ارتباط با نمايندگان خارجي ثبت نام کرده است؟ ».
اشاره ترامپ به قانوني است که سال ۱۹۳۸ در آمريكا تصويب شد و براساس آن، لازم است دولتمردان و سياست‌مداران آمريكايي که براي پيشبرد و حفظ منافع دولت‌هاي خارجي در ايالات متحده فعاليت مي‌کنند، ارتباط و همچنين کمک‌هاي دريافتي از اين دولت‌ها را در مراجع رسمي در وزارت دادگستري ثبت کنند. هدف از ثبت اين اطلاعات که در دسترس عموم قرار مي‌گيرد، ايجاد شفافيت درباره انگيزه احتمالي اين افراد در فعاليت‌ها و اقدامات سياسي در زمينه پيشبرد منافع دولت‌هاي خارجي است. آقاي کري هنوز دراين‌باره توضيحي نداده است. پيرو عصبانيت ترامپ، مايک پمپئو، وزير خارجه آمريكا نيز به اين ملاقات‌ها واکنش نشان داد. آنها در حال اتهام‌زني به جان کري براي ارتباط با مقام‌های دولت‌های خارجي بودند. اتهامي که از سوي يک سخنگوي جان کري با واکنش مواجه شد: «بيايد، به‌جاي منحرف‌کردن افکار، درباره واقعيت‌ها حرف بزنيم، نه واقعيت‌هاي جايگزين (ساختگي)، وزير خارجه [سابق] کري با همتايان سابقش از تمام کشورها در تماس است، مانند همه وزراي سابق پيش از خودش. او حتي در يک تماس تلفني طولاني با وزير خارجه (فعلي) پمپئو مفصل و با جزئيات کامل فهمش از ديدار با طرف ايراني را با او در ميان گذاشت. هيچ‌چيزي از دولت ترامپ مخفي نگه داشته نشده. آقاي کري مانند متحدان آمريكا، معتقد است پايبندي ايران به تعهداتي که براساس برجام داده بايد ادامه يابد. توافقي که سال‌ها براي رسيدن به آن مذاکره شده. آنچه او (کري) برايش تلاش مي‌کرد کاملا با سياست آمريكا در آن زمان همخواني دارد. اين ديدارها با همتايان خارجي هيچ ‌چيز عجيبي نيست، چه برسد به اينکه غلط و برخلاف رويه و بي‌سابقه باشد. وزير سابق خارجه هنري کیسينجر دهه‌هاست همين ديدارها را با همتايان چيني و روسي خود داشته. آنچه بي‌سابقه و خلاف اصول است، ربودن تريبون وزارت خارجه براي بازي‌هاي سياسي‌ است». ند پرايس، از مشاوران ارشد سابق دولت آقاي اوباما هم ضمن تأكيد بر مطلع‌بودن وزارت خارجه فعلي از گفت‌وگوهاي کري با وزير خارجه ايران، گفته: «چطور وقتي سناتور کاتن براي آيت‌الله خامنه‌اي نامه نوشت، آقاي پمپئو چيزي نگفت. يا وقتي ‌که جان بينر، رئيس سابق مجلس نمايندگان از يک رهبر خارجي (بنيامين نتانياهو) دعوت کرد که براي متوقف‌کردن مذاکرات و توافق هسته‌اي به کنگره برود و در حضور همه نمايندگان سخنراني کند، کسي چيزي نگفت.»

سازمان دیده‌بان قضائی دست به طرح دعوی زد؛
شکایت علیه دیپلماسی در سایه جان کری

حسین جلالی: «به این خاطر که هیچ‌کس فراتر از قانون نیست». این شعار سازمان دست‌راستی «دیده‌بان قضائی» است؛ سازمانی که در سایت رسمی‌اش، خود را سازمانی «محافظه‌کار، غیرحزبی و آموزشی» معرفی می‌کند. دیده‌بان قضائی هدفش را ارتقای شفافیت، مسئولیت‌پذیری و راستی در حکومت، سیاست و قانون تعریف کرده است.
بامداد دیروز به وقت تهران، «دیده‌بان قضائی»، با استناد به «قانون آزادی اطلاعات» به‌منظور دستیابی به «ارتباطات بین جان کری، وزیر امور خارجه سابق و مقامات رسمی دولت [دونالد ترامپ] درخصوص برجام، همچنین دیدارهای بین کری و مقامات رسمی ایرانی در این خصوص» علیه وزارت امور خارجه طرح دعوی کرده است. در ادامه متن منتشرشده در سایت این سازمان مدنی آمده: «در ماه‌های منتهی به خروج آمریکا [از برجام]، بنابر گزارش‌ها، کری یکی [از عوامل[ برنامه مخفیانه و پرتکاپوی «دیپلماسی در سایه» بود که برای حفظ توافق هسته‌ای تلاش می‌کرد. دیده‌بان قضائی حدود یک سال قبل از وزارت خارجه اطلاعات پیش‌گفته را درخواست کرده بود؛ دقیقا در می 2018، ماهی که ترامپ از برجام خارج شد. با بی‌پاسخ‌ماندن این درخواست، این سازمان محافظه‌کار دست به اقدام قضائی شد. در گزارش «دیده‌بان قضائی» آمده که کری بعد از دوره پایان کار خود و در زمانی که تیم دونالد ترامپ در حال تمهید مقدمات خروج از توافق هسته‌ای بودند، کمپینی به‌منظور حفظ این توافق‌نامه پی‌جویی کرد. در همین زمینه او در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل در آوریل 2018 با محمدجواد ظریف دیدار کرد. البته این اولین دیدار او بعد از پایان دوره وزارتش نبود.

دو ماه پیش از آن هم دیداری بین ظریف و کری به‌منظور صحبت درباره راه‌های جلوگیری از خروج آمریکا از برجام انجام شده بود. وزیر خارجه فعلی آمریکا – مایک پمپئو – در پی این اقدامات کری بود که گفت دیدار او با «بزرگ‌ترین کشور حامی تروریسم»، «بی‌سابقه، غیرمنتظره» و «فراتر از نامناسب» بود. این گزارش مدعی است که کری در روزهای آخر، ده‌ها تماس تلفنی با مقامات اروپایی و حتی داخلی خود آمریکا گرفته تا مانع از خروج آمریکا از برجام شود. گزارش این سازمان مدنی محافظه‌کار در ادامه به گفته رئیس خود رجوع می‌کند: «جان کری که به‌عنوان رئیس‌جمهور انتخاب نشده است؛ پس او باید از تبانی‌کردن با ایران و دیگر دولت‌های خارجی به‌منظور تضعیف خط‌‌مشی‌های خارجی ایالات متحده دست ‌بردارد». رئیس سازمان دیده‌بان قضائی همچنین در جایی دیگر گفته: «دادخواست ما نه‌تنها قرار است مشخص کند که کری به‌دنبال چه بوده، بلکه همچنین پرده از افرادی که در وزارت خارجه ترامپ با اقدام مخفی کری همکاری می‌کردند و خط‌مشی دونالد ترامپ را در مقابل ایران تضعیف کند، بردارد.» سازمان دست‌راستی دیده‌بان قضائی پیش‌تر نیز با تمسک به قانون آزادی اطلاعات از وزارت خارجه آمریکا در سال 2017 شکایت کرده بود. موضوع آن‌موقع انتقال 400 میلیون دلار به ایران در پی توافق هسته‌ای بود.