او با بیان این‌که این سند به اسناد بین‌المللی مختلفی که تاکنون توسط محافل مختلف بین المللی در این زمینه تدوین شده اشاره می‌کند گفت: در این خصوص توجه به اسناد تهیه‌شده توسط اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت (International Union For Conservation of Nature - IUCN) مورد تأکید قرار گرفته است؛ به عنوان مثال تلاش‌های آن سازمان برای حمایت از عشایر در قالب طرح جهانی مربوط به چوپانی پایدار که می‌تواند به ویژه در مورد کشور ما بسیار مصداق داشته باشد، مطرح شده است.

رییس پژوهشکده بناها و بافت‌های فرهنگی تاریخی با بیان اینکه در این سند به برنامه سیستم‌های نوآورانه میراث کشاورزی جهانی مائو (GIAHS) اشاره شده، افزود: در سال گذشته توسط پژوهشکده بناها و بافت‌های تاریخی فرهنگی، هشت نمونه از مناظر میراث کشاورزی مورد شناسایی و مستندسازی قرار گرفت که در این ارتباط می‌تواند بسیار مفید باشد.

او با اشاره به این‌که ترجمه این اصول در مجله اثر شماره ۸۰ به چاپ رسیده که به زودی در دسترس قرار می‌گیرد، اصول ارائه‌شده در این سند را به دنبال رفع خسارات و تغییرات نامطلوب برای منظرهای روستایی و جوامع مرتبط با آنها از طریق شناسایی، حراست و ارتقای ارزشهای میراثی آنها دانست و در توضیح تفسیر این سند در ایران بیان کرد: سند ارائه‌شده با تعریف مناظر روستایی دامنه و گستره‌ وسیعی را از یک منظر روستایی مطرح می‌کند که اغلب در مواجهه با یک روستا از آن غافلیم.

وی با اشاره به این‌که با نگاه گسترده به همه عوامل و جنبه‌های موثر در شکل‌گیری منظر روستایی و درک و فهم از شیوه‌ها و تدابیر اصولی و ماندگار به کارگرفته شده در تولید و بهره‌برداری از منابع در این آثار، می‌توان درس‌های بزرگی برای مدیریت سرزمین در آینده گرفت، تاکید کرد: با این نگاه متوجه می‌شویم که بسیاری از ارزش‌های نهفته در مناظر روستایی کشور هنوز به طور کامل شناسایی نشده و مورد بی توجهی قرار گرفته‌اند. اتفاقات اخیر نیز نشان داد در مناطقی که در طول سال‌ها انسان‌ها با درایت سرزمین و منابع زیستی را درست مدیریت کرده‌اند حتی با وجود سیلاب‌های عظیم، تاب‌آوری خود را به اثبات رسانده‌اند.

هنوز ارزش‌های میراثی در مناظر روستایی شناخته نشده‌اند

اشرفی با بیان این‌که بسیاری از مناظر روستایی کشور که ارزش‌های میراثی آنها محرز است، هنوز آن‌طور که باید مورد شناخت کامل همه ابعاد در همه مقیاس‌ها قرار نگرفته‌اند، اظهار کرد: بنابراین صحبت از حفاظت آنها نمی‌تواند منطقی باشد. میراث روستایی بخش مهمی از میراث بشری است که حاوی مجموعه‌ پیچیده‌ای از میراث ملموس و ناملموس فرهنگی است و ارتباط تنگاتنگی با محیط و طبیعت پیرامون خود دارد، به همین دلیل از آن به عنوان «منظر روستایی» نام برده می‌شود.

او آنها را یکی از رایج‌ترین گونه‌های منظرهای فرهنگی زنده دانست که احتمالا تا پیش از آن از روستا به عنوان محدوده‌ای که ساختار کالبدی و نهایتاً اجتماعی را در بر می‌گرفت، یاد می‌شد و افزود: این در حالی‌ است که با اضافه شدن منظر به روستا، به محیط پیرامون و طبیعت و تعامل و نقش انسان در آن تأکید می‌شود.

وی با بیان اینکه بدیهی است با شناسایی ابعاد و ارزش‌های مختلف این مناظر به فهم بهتر شیوه‌های سازگاری مردم با سرزمین دست یافته و به روش‌های تولید مبتنی بر بستر فرهنگی و طبیعی توجه لازم می‌شود، ادامه داد: با توجه به چالش‌های جدی مربوط به تضعیف فرهنگ‌ها و آداب و رسوم و استفاده غیراصولی و بی‌رویه از منابع طبیعی شناسایی و حفاظت از مناظر روستایی زنده و فعال بسیار اهمیت دارند. همچنین انتقال دانش بومی عامل موثری در شناخت و حفاظت ماندگار ارزش‌های مناظر روستایی است، بنابراین لازم است در خصوص استفاده از ابزارهای مختلف کارامد در این راستا تلاش کرد.

به گفته‌ وی، این عامل نه تنها به جامعه محلی کمک می‌کند تا علاوه بر آگاهی عمیق نسبت به ارزش‌های موجود محیط خود، تعلق خاطر دوچندان کسب کند که این اتفاق از نابودی و فراموشی این دانش جلوگیری می‌کند و با انتقال آن، دیگران نیز در این ارزش‌ها شریک می‌شوند.

او با بیان این‌که با آگاهی‌رسانی و آگاهی یافتن از ارزش‌های منظر روستایی، نیاز به عاریه گرفتن الگوهای شهری برطرف شده و نسبت به حفظ آنها جدیت بیشتری توسط چه جوامع محلی و چه سایر افراد به عمل می‌آید، افزود: نگاهی که سعی می‌کند نیازها و استانداردهای شهری را به طور مساوی و عیناً در روستاها حاکم کند که باعث یکدست‌سازی روستاها و تضعیف هویت آنها می‌شود، نشان از عدم شناخت ارزش‌های مناظر روستایی دارد.

کشاورزی سنتی کارآمد وسازگار با محیط است

سیدمحمدسعید نوری نائینی - دکترای اقتصاد توسعه بین‌الملل ازدانشگاه کرنل آمریکا - نیز کشاورزی سنتی را میراثی گران‌سنگ در کارایی تولیدی و پایداری محیط زیست دانست و با اشاره به این‌که بین کارآمدی و بهره‌بری تفاوت وجود دارد، گفت: کشاورزی سنتی در ایران و جهان دو ویژگی کارآمد و سازگار با محیط زیست دارد. کشاورزی سنتی کارآمد به این معناست که در شرایط موجود بتواند به فعالیتش ادامه دهد که این به معنای بهره‌بری نیست از این رو کشاورزی سنتی کارآمد است.

او در ادامه پایداری را در سه شکل اقتصادی، اجتماعی و زیست‌محیطی تعریف و بیان کرد: فعالیت‌های کشاورزی از نظر زیست محیطی پایدار نیستند، به عنوان مثال کشاورزی که روی سطوح شیب‌دار انجام می‌شود با شستن خاک محیط زیست را از بین می‌برد.

او کشاورزی سنتی را کارآمد و پایدار دانست و با بیان این‌که کشاورزی سنتی باید به روش پیشینیان صورت گیرد، با طرح این پرسش که در ایران کشاورزی سنتی وجود دارد، گفت: آنچه در حال حاضر در ایران وجود دارد نه کشاورزی سنتی است نه مدرن بلکه نوعی کشاورزی مختلط است که می توان آن را کشاورزی دهقانی نامید.

وی با بیان اینکه کشاورزی سنتی ایران کارآمد و با محیط سازگار است، اضافه کرد: آبیاری زمین‌های کشاورزی در ایران از دو طریق آب رودخانه و قنات صورت می‌گیرد، در آبیاری از طریق رودخانه به وسیله چرخ‌های بزرگ که اختراع ایرانیان است آب از رودخانه در ظرف‌های بزرگ خارج و در زمین‌های کشاورزی ریخته می‌شود.

نوری نائینی ادامه داد: در آبیاری به وسیله قنات که آن نیز اختراع ایرانیان است بدون بهره‌بری از هیچ نوع انرژی با استفاده از نیروی جاذبه آب به سمت زمین‌های کشاوزی سرازیر می‌شود، قنات‌ها با محیط زیست سازگار هستند و آسیبی به آن وارد نمی‌کنند. کشاورزی ایران همراه با فقر است و تولید آن به قدری نیست که فقر را از بین ببرد، از این رو راه حل آن تبلور دانش و بهره‌گیری از روش‌های نوین در این حوزه است.

دکترای اقتصاد توسعه بین‌الملل از دانشگاه کرنل آمریکا همچنین در پاسخ به این پرسش که چرا کشاورزی ایران در حال حاضر در شرایطی قرار گرفته که هیچ‌کسی از آن راضی نیست، علت را در سه عامل استفاده نامناسب از تکنولوژی، قوانین غلط و سیاست‌گذاری‌های نامناسب عنوان کرد.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایسنا ، تاریخ انتشار: 1 اردیبهشت 1398 ، کدخبر: 98020100138 ، www.isna.ir.