اگرچه دخالت مجلس شورای اسلامی یا فدراسیون‌های ورزشی از طریق تدوین مقررات خاص حضور در ورزشگاه‌ها فارغ از بحث‌های جنسیتی، ممکن است یکی از راه‌حل‌های مسأله حضور زنان در ورزشگاه ها باشد، اما به هرحال و به طور کلی مسأله آزادی یا حق حضور زنان در ورزشگاه‌ها از 3 جنبه (فقهی، حقوقی و مصالح اجتماعی) قابل توجه و بررسی است:

*اول - جنبه فقهی و شرعی

در کشور اسلامی ما نسبت به رعایت احکام و شئون اسلامی در همه زمینه‌ها حساسیت ویژه‌ای وجود دارد که برخاسته از سابقه دیرینه فرهنگ غنی ایرانی و اسلامی ملت ایران است. به علاوه نقش زن در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تبیین شده و استیفای حقوق مادی و معنوی زنان با قید موازین اسلامی مورد تأکید قرار گرفته است، بنابراین برای بررسی و اظهار نظر، توجه به ملاحظات شرعی و عرفی ضروری است.

بعلاوه در بند «1» اصل سوم قانون اساسی، دولت اسلامی موظف شده تا با ایجاد محیط مساعد برای رشد فضائل اخلاقی بر اساس ایمان و تقوی، با تمامی مظاهر فساد و تباهی مبارزه کند، بنابراین اگر وضعیت ورزشگاه‌ها و حضور جمعی زنان و مردان به گونه‌ای باشد که فساد و بی‌بند و باری ترویج شود، نظام اسلامی ناچار از جلوگیری است. رهبر معظم انقلاب (دام ظله العالی) نیز در اجتماع سال‌جاری زائران و مجاوران حرم رضوی، سلامت محیط اخلاقی را به عنوان یکی از معروف‌ها و ابتذال فرهنگی را یکی از منکرها بر شمردند، بنابراین از منظر نهی از منکر نیز این مسأله از اهمیت ویژه برخوردار است. اما شرعی بودن یا نبودن حضور زنان در ورزشگاه‌ها به چند عامل به شرح زیر بستگی دارد:

الف- به رشته ورزشی

ب- به نوع پوشش ورزشکاران

ج- به تماشاگران و به طور کلی

فضای ورزشگاه‌ها

- اگر رشته ورزشی از آن نوع رشته‌های ورزشی باشد (مثل شنا، ژیمناستیک، بوکس، کشتی و... ) که رؤیت بدن یا نوع حرکات ورزشکاران به نحوی است که مشاهده آنها مفسده انگیز باشد و به تعبیر قرآن کریم در آیات 30 و 31 سوره مبارکه نور که می‌فرماید «لازم است انسان چشمان خود را برحذر دارد»، در این صورت در ممنوعیت حضور در ورزشگاه و مشاهده بین آقایان و خانم‌ها تفاوتی نیست و هر یک از این دو قشر نباید در ورزشگاهی که این نوع ورزش‌ها توسط جنس مخالف برگزار می‌گردد حضور یابند. بر اساس آیه 32 سوره مبارکه احزاب: پرهیز از محیط‌هایی که انسان‌ها در آن به گناه‌آلوده شوند وظیفه همه انسان‌هاست. اما نسبت به آن نوع از رشته‌های ورزشی که مشاهده آنها برای جنس مخالف مفسده ای ندارد، حضور در ورزشگاه نیز از این منظر (جهت حضور) برای همه مردم اعم از زن ومرد ممنوعیتی ندارد.

- اگر نوع پوشش و لباس ورزشی ورزشکاران به شکلی باشد که رؤیت بدن آنها برای جنس مخالف ممنوعیت شرعی داشته باشد مثل لباس شناگران، وزنه برداران، ژیمناست‌ها و بوکسورها در این صورت نیز حضور در ورزشگاه و مشاهده بدن ورزشکاران توسط جنس مخالف ممنوعیت شرعی دارد، پس در این زمینه نیز تفاوتی بین زنان و مردان نیست.

- اگر ایراد شرعی به واسطه نحوه گفتار و رفتار تماشاگران و به تعبیری فضای ورزشگاه باشد، به عنوان مثال تشویق تماشاگرها با رقص و آواز مختلط گروهی یا ناسزاگویی و حرکات زننده و مبتذل همراه باشد به صورتی که این رفتارها سازماندهی شده تلقی شود، به طور قطع حضور افراد متخلف اعم از زن و مرد در ورزشگاه نه تنها از نظر شرعی بلکه به خاطر برهم زدن نظم عمومی و مزاحمت برای دیگران با قوانین و مقررات نیز مغایر است و نیروهای انتظامی مستقر در ورزشگاه لازم است به نحو شایسته و متناسب با نوع و شدت تخلفات از حضور اشخاص متخلف در ورزشگاه جلوگیری و در صورت حضور به نحو مناسب برخورد کنند.

- اگر تخلفات صورت گرفته فردی یا معدود باشند، باید فقط با متخلف برخورد شود و البته مراتب برخورد اعم از شناسایی، راهنمایی و تذکر، توبیخ شفاهی، جلب و اخراج از ورزشگاه و در نهایت جریمه و جبران خسارات وارده به مردم و ورزشگاه نیز رعایت شود. اما باید توجه داشت که به هر حال قصاص قبل از جنایت نمی‌توان کرد و به صرف احتمال برهم خوردن یا برهم زدن نظم ورزشگاه، نمی‌توان مانع حضورافراد در ورزشگاه شد. به استناد قسمت آخر اصل نهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران نیز هیچ مقامی حق ندارد آزادی‌های مشروع مردم را به هر بهانه‌ای سلب کند.

نکته مهمی که لازم است در مورد محیط‌های خاص نظیر ورزشگاه‌ها، سینماها و تالارهای موسیقی تذکر داده شود آن است که به طور اساسی اظهار شادی مقتضای آن محیط‌هاست و از اساس علت حضور اکثریت مردم در این‌گونه فضاهای اجتماعی، سرگرمی، سپری کردن اوقات فراغت و فراموشی بسیاری از نگرانی‌ها و مشغله‌های ذهنی و کاری است. بنابراین عنصر شادی روحی، لازمه این نوع اجتماعات است. از طرفی چون در شرع مقدس اسلام، غفلت از یاد خدا به نحوی مذموم تلقی شده است، به همین خاطر تشخیص و تمییز غفلت حاصل از امور مباح مثل ورزش و حضور در ورزشگاه‌ها از امور غیر مباح مشکل است و شاید به همین دلیل عده‌ای برای حضور در ورزشگاه‌ها حسن شرعی قائل نیستند، در حالی که بازی و سرگرمی و به طور اصولی اشتغال انسان به امور مباح که بعضی مواقع غفلت را نیز به همراه دارد، حرام و ممنوع شرعی نیست. همچنان که هیچ کس قائل نیست که زندگی انسان در این دنیا ممنوع شرعی است در حالی که در قرآن کریم از دنیا به لهو و لعب تعبیر شده است (آیات 32 سوره انعام و 64 سوره عنکبوت)، بلکه آنچه که از نظر شرعی ممنوع شده دلبستگی و دلمشغولی به دنیا و غفلت از آخرت است. بنابراین اگر اهداف حضور در ورزشگاه غیر از سرگرمی و تشویق تیم‌های شرکت‌کننده امورمباح دیگر از قبیل اهتمام به ورزش و سلامتی، پرآوازه کردن نام جمهوری اسلامی، جلوگیری از تبلیغات سوء علیه حقوق زنان در کشور یا محسنات دیگر باشد، غفلت انسان در فضای ورزشی ممنوعیت شرعی ندارد، حال آنکه تشخیص این نوع غفلت، شخصی و فردی است و توسط دیگران قابل شناسایی نیست تا بتوان براساس آن قضاوت و اقدام کرد. البته اشخاص دیگر از جمله صدا و سیما به طور شرعی اجازه ندارند تخلفاتی مثل بی‌حجابی یا تشویق‌ها یا حرکات نامناسب زنان و مردان را به تصویر کشیده و رسانه‌ای کنند.

*دوم - جنبه حقوقی، قوانین و مقررات کشور

با توجه به فقدان مقررات مدون خاص نسبت به حضور زنان در ورزشگاه‌ها، اظهارنظرها به طور معمولی سلیقه‌ای است، در حالی که رجوع به قانون اساسی کشور به عنوان میثاق ملی و والاترین سند رسمی کشور که حقوق و تکالیف مردم و مسئولان و دستگاه‌ها در آن مشخص شده است مسأله را حل خواهد کرد.

همان‌طور که درابتدا عنوان شد، حقوق و آزادی‌های اساسی مردم ایران از جمله زنان مقید و مشروط به رعایت احکام شرع اسلام و قانون است و مرجع تشخیص شرعی بودن یا نبودن مقررات کشور نیز به موجب اصل چهارم قانون اساسی، شورای محترم نگهبان است. بنابراین زنان نیز همانند مردان حق استفاده از همه امکانات کشور را دارند مشروط به آنکه قوانین کشور و احکام شرع مقدس اسلام را رعایت نمایند.

- در بند «3» اصل سوم قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، فراهم کردن امکانات تربیت بدنی رایگان جزو وظایف دولت اسلامی محسوب شده است.

- در بندهای «7 و 14» اصل سوم قانون اساسی، تأمین آزادی‌های سیاسی و اجتماعی- تأمین حقوق همه جانبه افراد اعم از زن و مرد و تساوی عموم در مقابل قانون مورد حکم قرار گرفته است.

- در اصل بیستم قانون مذکور، مقرر شده است: «همه‏ افراد ملت‏ اعم‏ از زن‏ و مرد یکسان‏ در حمایت‏ قانون‏ قرار دارند و از همه‏ حقوق‏ انسانی‏، سیاسی‏، اقتصادی‏، اجتماعی‏ و فرهنگی‏ (که ورزش و حضور در ورزشگاه‌ها نیز جزو آن است) با رعایت‏ موازین‏ اسلام‏ برخوردارند.»

- در اصل بیست و دوم قانون اساسی، حیثیت، جان، مال، حقوق، مسکن و شغل اشخاص (اعم از زن و مرد) از تعرض مصون است مگر به حکم قانون، بنابراین بدون مستند قانونی نمی‌توان مانع حضور افراد در اجتماعات قانونی مثل

ورزشگاه‌ها شد.

- در بند «1» اصل بیست و یکم، ایجاد زمینه‌های مساعد برای رشد شخصیت زن و احیای حقوق مادی و معنوی او مورد حکم قرار گرفته است و از طرفی در همه دنیا مسلم شده اهتمام به امر ورزش و تحرک جسمی و شادی روانی برای همه افراد اجتماع اعم از زن و مرد لازم است. بنابراین در مورد حضور زنان در ورزشگاه‌هایی که در آنها ممنوعیت‌های شرعی نسبت به رشته یا لباس ورزشی وجود ندارد، نه تنها منع قانونی وجود ندارد بلکه حمایت‌های قانونی را نیز به همراه خواهد داشت.

*سوم - جنبه اجتماعی فرهنگی

امروز نقش ورزش و شادی در کم کردن نگرانی‌ها و استرس‌های روحی ودرمان بعضی از بیماری‌ها و نارسایی‌ها و همچنین تخلیه هیجانات جوانی، انکارناپذیر است. اگر از بازی و ورزش و لوازم آن مثل حضور در میادین ورزشی یا ورزشگاه‌ها، بتوان به عنوان یکی از تجارب بشری در توسعه سلامت نام برد یا از این طریق بتوان با تحریک و تحریض احساسات ملی، همبستگی ملی مورد نظر در بند «ج» اصل دوم قانون اساسی را تأمین کرد، چرا با ممانعت از حضور در ورزشگاه، کشور را از این ظرفیت ملی محروم کرد؟ مراجعه به بیانات رهبر معظم انقلاب دام ظله‌العالی در اهمیت و ترویج ورزش همگانی و قهرمانی و تبریک ایشان به قهرمانان زن و مرد که با حفظ شئونات اسلامی و ملی، نام ایران را در جهان پرآوازه کرده‌اند و می‌کنند و از این طریق ضمن تبلیغ نظام، عرق ملی و وحدت و همبستگی را ترویج می‌کنند، همه حاکی از مطلوبیت ورزش و لوازم آن است. بنابراین مصالح اجتماعی کشور اقتضا می‌کند که به صرف تخلف عده‌ای تماشاگر نباید دیگران را از حضور در ورزشگاه‌ها محروم کرد. اگر چه برای حفاظت و ایجاد امنیت، راحت‌ترین راه، ممنوعیت فیزیکی است، ولی همیشه بهترین راه نیست. نباید به اشخاص گفت نیایید تا ما نظم را برقرار کنیم، بلکه باید روشی تعبیه کرد که حقوق مردم استیفا و در عین حال انضباط ورزشگاه

تأمین شود.

وجود جایگاه خاص و محفوظ برای مشاهده ورزش‌های مجاز، حق زنان کشور است و مسئولان اجرایی و انتظامی موظف به حفظ امنیت و سلامتی آنان هستند و این مسأله بیش از آنکه نیازمند قوانین و مقررات باشد، نیازمند اتخاذ تدابیر اجرایی صحیح و مسئولیت شناسی در این حوزه است. مسئولان با نقدپذیری و بالابردن سعه صدرخود – و پرهیز از غیرشرعی یا امنیتی کردن مسائل و معضلات اجتماعی و مطالبات بحق مردم، می‌توانند از ظرفیت‌های فرهنگی و اجتماعی برای تخلیه هیجانات جوانی و تحریک عرق ملی و اسلامی استفاده و تهدیدات احتمالی را به فرصت تبدیل کنند. نظام مقدس اسلامی ما به عنوان الگوی کشورهای در حال توسعه مسلمان باید آماده پاسخگویی به همه نیازهای مادی و معنوی مردم جهان و مواجهه با همه مسائل روزکنونی از جمله مسأله حضور زنان در ورزشگاه‌ها و مقررات فدراسیون‌های بین‌المللی ورزشی باشد.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ايران، سال بيست و يكم، شماره 5993، سه شنبه 13 مرداد 1394، صفحه 18