شعارسال: البته که اتفاق مهمی افتاده بود. چرا که بعد از نفت، این محصولات پتروشیمی هستند که منابع ارزی دولت را تأمین می‌کنند و با توجه به اینکه میزان صادرات نفت ایران در ماه‌های اخیر به کمتر از یک میلیون بشکه در روز رسیده است، به‌نظر می‌رسد بازارهای داخلی و منابع درآمدی دولت، تحت تأثیر این ماجرا خواهند بود. آنطور که گزارش‌ها نشان می‌دهند، سال گذشته ۴۴ میلیارد دلار صادرات غیرنفتی انجام شده است که از این میزان، ۱۴ میلیارد دلار از طریق صادرات محصولات پتروشیمی تأمین شده؛ به عبارتی یک سوم صادرات، سهم پتروشیمی بوده است.

از سوی دیگر، از حدود ۱۸ میلیارد و ۷۰۰ میلیون دلار ارزی که به کشور بازگشته، بخش عمده این درآمد ارزی از طریق فروش محصولات پتروشیمی تأمین شده است. این آمارها نشان می‌دهد که بخش پتروشیمی برای ایران از اهمیت بالایی برخوردار است، بنابراین می‌توان گفت که تأثیر تحریم‌ها بر این بخش می‌تواند بخش‌های مختلف اقتصادی را دچار تغییر کند. به‌نظر می‌رسد که با کاهش درآمدهای ارزی کشور، نوسانات ارزی نیز بیشتر از گذشته محسوس خواهد بود. هر چند در این‌باره نمی‌توان اظهار نظر قطعی کرد، اما از گفته‌های بسیاری از دست‌اندرکاران اقتصادی اینطور برمی‌آید که قیمت ارز و سکه با این اتفاق وارد فاز تازه‌ای خواهد شد.

رصد فضای بازار از چند روز گذشته تاکنون نشان می‌دهد که در روزهای اخیر قیمت دلار وارد فاز کاهشی شده است. البته به باور بسیاری از دست‌اندرکاران بازار، موضوع کاهش قیمت دلار ارتباط چندانی به بحث تحریم‌ها ندارد و به دلیل یک سری از اتفاقات مانند حذف دلار از مبادلات بین‌المللی برخی از کشورهای اروپایی، دلار جایگاه گذشته خود را ندارد و در حال افت است. برخی از تحلیلگران نیز بر این باور هستند که علت اصلی آرامش این‌روزهای بازار ارز، به دلیل انجام یک سری گشایش‌ها است، چرا که در روزهای اخیر برخی از بانک‌ها مثل مثلاً بانک کنلون چین با ایران اعلام همکاری کرده است که این موضوع در کاهش نرخ ارز بی‌تاثیر نبوده است. هر چه که هست، دلار به این ماجرا واکنش منفی نشان داده و معلوم نیست در روزهای آینده چه واکنشی به این موضوع نشان دهد.

اما بعد از اعلام خبر تحریم پتروشیمی تنها چهارراه‌استانبول نبود که زیرذره‌بین رسانه‌ها قرار گرفت، بلکه در پی این اتفاق بازار سهام هم واکنش نشان داد. به عبارت دیگر، وقتی چند روز گذشته که ۳۹ هلدینگ پتروشیمی خلیج فارس، پروژه‌ها و شرکت‌های زیرمجموعه این صنعت، در لیست سیاه آمریکا قرار گرفتند بازار سهام نیز در کنار دلار، بی‌تفاوت به این خبر نبود.

رصد گزارش‌های چند روز اخیر در این‌باره نشان می‌دهد که بورس در واکنش به این ماجرا اولین روز هفته را با افت آغاز کرد. یک روز بعد از این خبر بود که بازار سهام با افت ۷۰۰ واحدی همراه شد و شاخص کل بورس در سطح ۲۲۶ هزار واحد جای گرفت. نکته قابل توجه دیگر این است که بسیاری از دست‌اندرکاران اقتصادی بر این باور هستند که تحریم‌های جدید پتروشیمی موضوعی است که در گذشته نیز وجود داشته و بنابراین نباید درباره تأثیر آن بر بخش‌های مختلف اقتصادی نگران بود. به باور بسیاری از تحلیلگران حوزه انرژی، از آنجایی که پتروشیمی حداقل ۳۵۰ نوع محصول با صدها خریدار به ده‌ها مقصد صادراتی دارد و به همین دلیل انعطاف‌پذیری بالایی دارد. به عبارت دیگر، صنعت پتروشیمی شرایط مختلفی در حمل زمینی و دریایی دارد و تنوع محصول و مشتری نمی‌گذارد این صنعت تحریم‌پذیر باشد.

از سوی دیگر بسیاری از دست‌اندرکاران صنایع پتروشیمی بر این باور هستند که تحریم‌های آمریکا در زمینه پتروشیمی را در کل امری غیر قابل اجرا است. آنطور که مدیرعامل شرکت ملی صنایع پتروشیمی، دیروز به تسنیم گفت: «پتروشیمی صنعتی تحریم‌پذیر نیست.» بهزاد محمدی با اشاره به اینکه فروش محصولات پتروشیمی شرایطی متفاوت از فروش نفت دارد مدعی شد که فروش محصولات این صنایع همچون نفت مبادی مشخص صادراتی و نفتکش‌های عظیم قابل ردیابی ندارد. عبدالحسین بیات، مدیرعامل اسبق شرکت ملی صنایع پتروشیمی، و احمد صرامی، عضو هیأت مدیره اتحادیه صادرکنندگان فرآورده‌های نفت، گاز و پتروشیمی، از دیگر مقام‌هایی هستند که روز شنبه تأکیدهای آنها درباره «غیرقابل تحریم بودن این صنعت» منتشر شد.

آمریکا پیش از این نیز شماری از شرکت‌های پتروشیمی ایران را تحریم کرده بود، اما در اطلاعیه روز جمعه وزارت خزانه‌داری تصریح شد که علاوه بر تحریم‌های جدید، نوع تحریم‌های هفت شرکت که پیش از این تحریم شده بودند نیز تغییر کرده است.پس از انتشار اطلاعیه وزارت خزانه‌داری، مایک پومپئو، وزیر خارجه آمریکا، بر عزم واشینگتن برای مسدود ساختن منابع مالی ایران، که از آنها «برای بی ثبات کردن خاورمیانه» استفاده می‌کند، تاکید کرد.

فرآورده‌های پتروشیمی دومین منبع درآمد ایران پس از نفت است و چندی پیش روزنامه وال‌استریت جورنال‌خبر داد که گام بعدی دولت آمریکا برای تشدید فشارها بر ایران دشوار کردن معاملات دلاری به ویژه در صدور محصولات پتروشیمی خواهد بود. این روزنامه با اشاره به اینکه وزارت خزانه‌داری آمریکا در حال بررسی افزایش فشار بر «بخش‌های غیرآشکارتر» درآمدهای ایران است، گزارش کرده بود که دولت ترامپ کسانی را در سنگاپور، مالزی و هند مستقر کرده است که مراقب دور زدن احتمالی تحریم‌ها علیه ایران باشند.

مقام‌های جمهوری اسلامی تحریم‌های آمریکا را محکوم کرده و آن را «تروریسم اقتصادی» خوانده‌اند و عباس موسوی، سخنگوی وزارت خارجه، نیز تحریم‌های جدید علیه صنایع پتروشیمی را «نشانه پوچی ادعای ترامپ برای مذاکره» خوانده است. دولت ترامپ همواره گفته است با وجود آمادگی برای مذاکره با جمهوری اسلامی، «سیاست فشار حداکثری» تا دستیابی به توافقی جامع در موضوعات مختلف ادامه خواهد یافت. هر چه که هست، گزارش‌های رسیده حکایت از این دارد که بیش از ۳۰ شرکت پتروشیمی در تیررس تحریم‌های آمریکا قرار گرفته‌اند که به‌نظر می‌رسد شریان ارز کشور و حتی بخش‌های مختلف اقتصادی تحت تأثیر قرار خواهند گرفت، هر چند بسیاری از دست‌اندرکاران اقتصادی بر این باور هستند که این صنعت با نفت تفاوت دارد و تحریم‌ها تأثیر چندانی بر آن نخواهد داشت، اما بالاخره بخش مهمی از درآمدهای ارزی دولت و صادرات کشور وابسته به پتروشیمی است که شاید در روزهای آینده تأثیر آن بر اقتصاد معلوم شود. برای بررسی این ماجرا به سراغ یکی از اساتید حقوق بین‌الملل انرژی دانشگاه تهران رفتیم تا تأثیر این تحریم‌ها را از نگاه این تحلیلگر ارزیابی کنیم. حسن مرادی نیز در این گفت‌وگو مانند بسیاری از کارشناسان انرژی، از بی‌تاثیر بودن این تحریم‌ها گفت.

به باور بسیاری از آگاهان اقتصادی، پتروشیمی از سال‌های گذشته تاکنون همواره تحت تأثیر تحریم‌های اقتصادی قرار گرفته است و تحریم‌های جدید تنها تأثیر نمایشی دارد، اما به دلیل اینکه این صنعت در کنار نفت یکی از منابع مهم برای تأمین منابع ارزی دولت است، به‌نظر می‌رسد از تأثیر این تحریم‌ها بر بخش‌های مختلف اقتصادی به سادگی نباید رد شد و برای مقابله با تأثیر این تحریم‌ها راهکارهای هوشمندانه‌تری اتخاذ کرد، بنظر شما چقدر باید نگران تحریم‌های جدید آمریکا در حوزه اقتصاد بود؟

من هم معتقد هستم که تحریم‌هایی که وزارت خزانه داری آمریکا روز جمعه برای این صنعت اعلام کرده جدید نیست و حتی می‌توان گفت که این تحریم‌ها تاکید مجددی است بر تحریم‌های قبلی. در واقع این تحریم‌ها از سال‌های گذشته وجود داشته و حالا تنها پتروشیمی به صورت رسمی وارد لیست تحریم‌های آمریکا شده است. ما در شرایطی هستیم که علی‌رغم تحریم‌ها همواره گلیم خود را از آب بیرون کشیده‌ایم. یکی از مزایای صنعت پتروشیمی این است که بسیاری از محصولات این صنعت قابل تبدیل هستند و برای دور زدن تحریم‌ها می‌توانیم محصولات این صنعت را به صورت پراسسینک صادر کنیم. با توجه به اینکه کارخانجات و شرکت‌های تبدیلی زیادی در این زمینه وجود دارد، به نظر می‌رسد بهترین راهکار برای مقابله با تحریم‌های آمریکا بر علیه این صنعت، استفاده از راهکارهای پراسسینگ و صادرات این محصولات تبدیل شده باشد. در این صورت بخش‌های مختلف اقتصادی نیز تحت تأثیر این تحریم‌ها نخواهند بود و می‌توان به سادگی به صادرات این محصولات ادامه داد. از نظر منابع ارزی نیز دولت باید برنامه‌های مناسبی را اتخاذ کند، البته دولت در این زمینه تدابیری را از قبل اندیشیده و برخی از این تدابیر را رونمایی کرده است. اما برخی از این تدابیر هنوز منتشر نشده و باید دید دولت در این زمینه چگونه عمل خواهد کرد؟

بنابراین تحریم‌های جدید آمریکا در حوزه پتروشیمی، تأثیری بر روند صادرات این محصولات نخواهد داشت؟

در کل این تحریم‌ها بی‌تاثیر بر روند صادرات نخواهد بود، چرا که با تبدیل این محصولات می‌توان دوباره روال گذشته را در زمینه صادرات ادامه داد. اما در کل می‌توان گفت که نگرانی چندانی در این زمینه وجود ندارد و تأثیر این تحریم‌ها بر روند صادرات چندان شگرف نخواهد بود و به اندازه تحریم گاز و نفت در پتروشیمی این محدودیت صادراتی وجود ندارد.

بر اساس تحلیل‌های کارشناسانه، در شرایط تحریمی، به دلیل اینکه دولت شرایط صادرات محصولات را به کشورهای خارجی ندارد، زمینه برای کاهش قیمت این محصولات در بازارهای داخلی فراهم خواهد شد، چرا که بازار با کالاهای تحریم شده اشباع می‌شود و این موضوع می‌تواند به دلیل افزایش عرضه کالا، قیمت‌ها را کاهش دهد، نظر شما در این زمینه چیست؟

بله می‌توان گفت که در بخش داخلی همچنان محصولات پتروشیمی به راحتی گذشته به فروش خواهد رفت و این تحریم‌ها تأثیر منفی بر این بازار نخواهد داشت.

آیا تحریم پتروشیمی می‌تواند زمینه را برای افزایش نرخ ارز فراهم کند؟

بله شاید در این زمینه تأثیر داشته باشد. اما با توجه به اینکه چندین کشور از جمله چین و روسیه، دلار را از حوزه مبادلات تجاری خود خارج کرده‌اند و این احتمال وجود دارد که ژاپن نیز دلار را از مبادلات تجاری خود حذف کند، بنابراین بنظر می‌رسد که جایگاه دلار در دنیا در حال کمرنگ شدن است و بنابراین با این اتفاق شاید تأثیر این تحریم به بازار ارز نرسد و این حساسیت در بازار ارز نسبت به تحریم‌ها از میان برداشته شود.

تأثیر تحریم پتروشیمی در بورس چگونه خواهد بود؟

به نظر می‌رسد که در صورت اتخاذ سیاست‌های مناسب حتی می‌توان زمینه را برای رونق بورس حتی در شرایط تحریمی نیز فراهم کرد. شاید در بازار بین‌المللی دچار ضعف شویم، اما در بازار داخلی اگر خوب عمل کنیم، می‌توان شاهد رونق نیز بود.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 20خرداد1398 ، کدخبر: 83346576: www.irna.ir