شعار سال: رقابت های تسلیحاتی و پیامدهای آن برای امنیت و ثبات منطقه و نقش واشنگتن در انباشتن جنگ افزار یا به عبارتی ناامنی در خاورمیانه از مهمترین محورهای گفت وگوی «محمدجواد ظریف» با رسانه های غربی در نیویورک بود. رسانه های عربی نیز به طور مکرر به واکاوی چرایی و پیامدها این رقابت مخرب پرداخته اند.
 کشورهای عربی حاشیه خلیج فارس به ویژه عربستان سعودی و امارات که از قدرتیابی منطقه ای ایران و افزایش نارضایتی های داخلی دچار هراسند، به خریدهای سرسام آور جنگ افزار از کشورهای غربی ادامه می دهند و منطقه خلیج فارس را در رقابت تسلیحاتی عمیقی فرو می برند. دولت آمریکا هم در چنین شرایطی با انعقاد قراردادهای تسلیحاتی کلان به باج خواهی های خود از ریاض و ابوظبی ادامه می دهد.
هزینه‌های خرید تسلیحات نظامی کشورهای حوزه خلیج فارس در سال های اخیر به شکل بی سابقه‌ای افزایش پیدا کرده است. مداخله قدرت‌های خارجی به ویژه آمریکا در منطقه و بی ثباتی ناشی از این دخالت‌ها، نبود ساز و کارهای امنیتی منطقه‌ای، رقابت کشورهای منطقه در خلیج فارس با یکدیگر، اختلاف و کشمکش‌های درونی اعراب و جنگ‌های داخلی در سوریه و نیز حمله نظامی به یمن از جمله علل عمده روی آوردن کشورهای عربی به خرید اسلحه و رقابت نظامی است.

خریدهای چندصد میلیارد دلاری در حاشیه خلیج فارس

روزنامه «الشرق» قطر در خصوص رقابت های تسلیحاتی در خاورمیانه می نویسد: برخی از کشورهای منطقه در خط فعالیت هسته‌ای وارد شده اند و مقاصد نظامی خاص خود را دنبال می‌کنند. از بین کشورهای منطقه عربستان سعودی و امارات در این زمینه برای ورود به باشگاه هسته‌ای تلاش می‌کنند و با این اقدام خود به یک مسابقه تسلیحاتی در منطقه دامن زده اند. این موضوع سبب شده است که برقراری ثبات منطقه‌ای مأموریتی دشوار باشد و افزایش دامنه مسابقه تسلیحاتی به طور خطرناکی امنیت منطقه و جهان را با تهدید روبرو کند. ورود عربستان و امارات به مسابقه هسته‌ای در شرایطی است که در برخی کشورهای غربی مخالفت‌ها با تسلیح این دو کشور به دلیل جنایت آنها در جنگ یمن و حمایتشان از گروه‌های تکفیری در لیبی و سوریه افزایش یافته است.

روزنامه «عربی ۲۱» مصر به نقل از روزنامۀ «نویه تسورشر تسایتونگ» آلمان درباره انگیزه کشورهای عربی به ویژه عربستان از مسابقه تسلیحاتی نوشت: کشورهای عربی حاشیه خلیج (فارس) به ویژه عربستان به طور بی سابقه‌ای به خرید سلاح روی آورده اند. عربستان طی سال ۱۹۷۸ تا ۱۹۸۲ میلادی حجم هزینه‌های نظامی خود را افزایش داد و هزینه تسلیحاتی این کشور به ۲۷ میلیارد دلار رسید. این کشور طی سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۵ میلادی بودجه نظامی خود را حدود چهار برابر افزایش داد و هزینه نظامی سعودی به ۸۷ میلیارد دلار بالغ شد. بر پایه گزارش‌های انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، عربستان و امارات بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار برای تسلیح نیروهای خود هزینه کرده اند.

«محمد الشرقاوی» استاد حل نزاع‌های بین المللی در دانشگاه «جورج میسون» واشنگتن هم به صفحه عربی تارنمای «دویچه وله» آلمان گفت دلیل اساسی اقدام کشورهای عربی از هزینه دلارهای نفتی برای خرید تسلیحات نگرانی این کشورها از قدرت یابی دیگر کشورها است. کشورهای این منطقه از افزایش نقش رقبای منطقه‌ای خود نگرانند و برای رفع این نگرانی به مسابقه تسلیحاتی روی آورده اند. این موضوع نگرانی کشور مقابل را به دنبال دارد و سبب می‌شود طرف مقابل هم برای افزایش قدرت تسلیحاتی خود تلاش کند.

رقابت‌های تسلیحاتی چرا گسترش می یابد؟

به نوشته تارنمای اندیشکده «مصر»، آغاز ناآرامی‌های امنیتی در منطقه، افزایش نگرانی‌ها از گسترش نفوذ منطقه‌ای ایران، تلاش «محمدبن سلمان» ولیعهد و وزیر دفاع عربستان برای تغییر نقشه نفوذ خاندان حاکم در عربستان و در پیش گرفتن سیاست نسنجیده از سوی وی در منطقه خاورمیانه و نزدیک شدن او به ابوظبی به دنبال جنگ یمن و آغاز بحران در روابط قطر با کشورهای عربی و به دنبال آن ایجاد شکاف‌ها در شورای همکاری خلیج فارس روند مسابقه تسلیحاتی در منطقه خلیج فارس را وارد مرحله تازه ای کرد. این رقابت تسلیحاتی با شکل جدید خود با نگرانی‌ها امنیتی سعودی و تحولات اقتصادی جهان و تغییرات داخلی عربستان در ارتباط است.

در ادامه می خوانیم: با کاهش جهانی بهای نفت و همچنین گسترش نفوذ بن سلمان در عرصه نظامی، عربستان تلاش کرد دیگر اعضای خاندان حاکم را به حاشیه براند و آنان را از امتیازهای قراردادهای تسلیحاتی محروم سازد. پس از آغاز بحران در روابط کشورهای عربی با قطر و حمایت نکردن ترامپ از قطر، این کشور هم به سوی فعال سازی قراردادهای دفاعی مشترک خود با ترکیه گام برداشت و پایگاه خود را بر روی نیروهای ترکیه گشود. پس از آن در مارس ۲۰۱۸ این کشور با تأسیس شرکت «برزان القابضه» و سرمایه گذاری در زمینه دفاعی و تحقیقاتی و فناوری‌های نظامی با برخی شرکت‌های خارجی قراردادهایی را امضا کرد تا بنیه نظامی خود را تقویت کند.

تارنمای اندیشکده «الخلیج الجدید» امارات هم در گزارشی آورد: چندین عامل مرتبط به هم سبب افزایش هزینه نظامی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس شده است. یکی از این عوامل تهدیدهایی است که امنیت این کشور در نتیجه ناآرامی‌های داخلی و افزایش قدرت نظامی کشورهای منطقه است. حکام عربی از این مسائل برای رسیدن به اهداف سیاسی دیگری استفاده می‌کنند. حکام با قراردادهای تسلیحاتی با ارقام بالا تلاش می‌کنند افزون بر رسیدن به بلندپروازی‌های خود از نظام خود هم دفاع کنند. اگر چه رقابت تسلیحاتی و بالا بردن هزینه‌های نظامی میان کشورهای عربی در نیمه دهه هشتاد آغاز شد و حمله عراق به کویت سبب شد کویت و عربستان و امارات هزینه خرید تسلیحاتی خود را بالا ببرند اما این روند پس از سال ۱۹۹۲ با تضعیف صدام و حضور نیروهای آمریکا اندکی کاهش یافت. با این حال، بار دیگر در سال ۱۹۹۷ بار دیگر رقابت برای خرید سلاح افزایش یافت و حجم هزینه نظامی کشورهای عربستان، امارات و بحرین به شکل چشمگیری رشد کرد.

به نوشته نشریه «الاستقلال» الجزایر به نقل از تارنمای انستیتو بین‌المللی پژوهش‌های صلح استکهلم، آمریکا طی پنج سال گذشته بیش از یک سوم سلاح‌های جهانی را صادر کرده و این کشور بزرگترین فروشنده سلاح است. بیش از نیمی از سلاح‌های آمریکا به منطقه خاورمیانه صادر شده است. عربستان به تنهایی خریدار ۲۲ درصد از صادرات سلاح آمریکا بوده است و این کشور بازار با اهمیتی برای سلاح‌های آمریکا است. آمریکا حضور نیروهای خود را در منطقه خلیج فارس تقویت کرده است. ترامپ پیش از ارسال نیروهای آمریکا به منطقه از کشورهای عربی خواسته است هزینه آن را پرداخت کنند. او همواره این موضوع را ذکر می‌کنند که کشورهای عربی خلیج فارس بدون حمایت آمریکا نمی‌توانند دوام بیاورند و باید هزینه آن را پرداخت کنند.

به نوشته نشریه الاستقلال، دولت آمریکا از طریق مدیریت بحران با ایران به دنبال دستاوردها در همه زمینه‌ها است. او با معرفی ایران به عنوان تهدید تلاش می‌کنند قراردادهای تسلیحاتی با کشورهای عربی را پیش برد. آمریکا شیپور جنگ علیه ایران را به صدا در نمی‌آورد بلکه شیپورهایی را برای چپاول کشورهای عربی به صدا در آورده است.

به نوشته صفحه عربی تارنمای «دویچه وله» محمد الشرقاوی استاد حل نزاع‌های بین المللی در دانشگاه «جورج میسون» واشنگتن معتقد است که ترامپ اوضاع روابط بین الملل را در روند جدیدی قرار داده است. او میان قراردادهای تسلیحاتی با کشورهای عربی و سرمایه گذاری‌های اقتصادی به سود آمریکا ارتباط برقرار کرده است. ذهنیت نظامی کسانی که راهبرد کشورهای عربی را ترسیم کرده اند سبب شده است که رهبران کشورهای عربی احساس کنند که برای ادامه بقای خود نیاز به قدرت سلاح دارد.

وی معتقد است که گسترش سلاح سبب بی ثباتی می‌شود و تنها عاملی که سبب ثبات جوامع بشری و حفظ روابط استوار میان جوامع و دولت‌ها می‌شود سرمایه گذاری در زمینه انسانی در سطوح آموزش، بهداشت، فراهم کردن فرصت کاری و تحقق رفاه است.