شعارسال : «تا کی باید خودروسازی فشل ادامه یابد»، این جمله را دیروز رئیس کل بانک مرکزی در نشست هیات نمایندگان اتاق بازرگانی ایران، گفت. عبدالناصر همتی در جمع خبرنگاران افزود: «خودروسازان در طول سال‌های گذشته بارها نقدینگی جدید دریافت کردند، اما نه تنها بهبودی در عملکردشان به وجود نیامده که حتی از انجام تعهداتشان نیز ناتوان بودند. با این وجود من سال گذشته اعلام کردم که چهار هزار میلیارد تومان نقدینگی ریالی و ۸۴۴ میلیون یورو نقدینگی ارزی در اختیار خودروسازان قرار خواهیم داد تنها با این شرط که پس از یک سال تعهد بدهند که این مبلغ را پس می‌دهند، اما در عمل هیچ یک از آنها این تعهد را قبول نکردند و سوال این جا است که این خودروسازی فشل تا چه زمانی باید به همین شکل ادامه پیدا کند».
صحبت‌های قابل‌تامل رئیس کل بانک مرکزی، دیروز بازتاب فراوانی در شبکه‌های اجتماعی داشت؛ عده‌ای جایگاه همتی را زیرسوال برده و با طرح این سوال که این شخص چرا به جای پرداختن به وظایف خود در حوزه مدیریت بانک مرکزی، صنعت خودرو را فشل خطاب کرده و در این حوزه دخالت می‌کند، به این اظهارات واکنش نشان دادند و عده دیگری نیز با شنیدن این جمله‌ها انگار داغ دلشان تازه شد و از بی‌کیفیتی و بالا بودن قیمت‌ها برای هزارمین بار انتقاد کردند.
اما همتی در جایگاه دخالت در صنعت خودروسازی بود یا نبود، درست در روزهایی دو غول ایران‌خودرو و سایپا را فشل خطاب کرد که این صنعت در سال‌های اخیر همواره مورد حمایت دولت بوده و بودجه قابل‌توجهی را بعد از پنج دهه فعالیت به سمت خود روانه کرده، اما هر بار به جای اینکه به دلیل افزایش کیفیت و رضایت مشتری در حوزه قیمت‌ها توجه رسانه‌ها را جلب کند، با واژه‌های منفی در صدر اخبار قرار گرفته است. اواخر زمستان سال گذشته بود که دولت دست خودروسازان را گرفت و وام چهار هزار میلیارد تومانی برای دو خودروساز درنظر گرفت، اما حالا بر اساس گزارش‌ها زیان انباشته این شرکت‌ها به 30هزار میلیارد تومان رسیده و به گفته نایب رئیس کمیسیون اصل 90، در حال حال حاضر سایپا و ایران‌خودرو بیش از 30هزار میلیارد تومان به بانک‌ها بدهکار هستند.
با نگاهی به وضعیت خودروسازی در ایران به یاد جمله یکی از اساتید دانشگاه می‌افتم. بهار سال 94 بود که صادق زیباکلام در یکی از مصاحبه‌های خود این‌طور گفته بود: «کشور روسیه که امروز یکی از قدرت‌های بر‌تر هسته‌ای در جهان است، اورانیوم با غنای سه‌درصد خود را از کشور استرالیا وارد می‌کند، چراکه اورانیوم استرالیا از اورانیومی که خودش بخواهد تولید کند، ارزان‌تر تمام می‌شود؛ با این اوصاف آیا یک بررسی انجام داده‌ایم که برنامه هسته‌ای تا چه میزان برای کشور هزینه داشته است؟». این در حالی است که سال‌هاست کیفیت خودروهای ایرانی زیرسوال رفته و انتقادهای زیادی را به خود دیده است، اما همچنان با چنین شرایطی خودرو روانه بازار می‌شود. سوال این است، اگر صنعت خودروسازی با همین روند بخواهد ادامه داشته باشد؛ یعنی بدون اینکه کیفیت خودروها افزایش یابد، تنها قیمت‌ها بالا رفته و ارابه‌های مرگ راهی خیایان‌ها و جاده‌ها شوند، بهتر نیست سیاستی شبیه به روسیه در صنعت خودروسازی ایران اجرا شود؟ یعنی واردات به جای تولید.

نگاهی به وضعیت دیگر کشورها

وضعیت خودرو در کشورهای همسایه به این شکل نیست. مساله قیمت پایین خودروهای ایرانی در عراق یکی از مسائلی است که همواره با افزایش قیمت خودروها مطرح می‌شود، اما حداقل رصد گزارش‌های موجود در این زمینه نشان می‌دهد که ظاهرا اگرچه در بحث قیمت تفاوت آن‌چنان زیادی بین محصولات ایرانی در داخل و خارج از کشور وجود ندارد، اما عراقی‌ها مانند بسیاری دیگر از مردم کشورهای همسایه به خودروهای دست دوم بسیار ارزان قیمتی دسترسی دارند و برای استفاده شخصی می‌توانند از میان مطرح‌ترین برندهای خودرویی حاضر در بازار خاورمیانه محصولات مختلفی را انتخاب کنند. اواخر زمستان سال گذشته بود که تجارت‌نیوز نوشت، در بازار خودرو عراق اگر قصد خرید خودرو با قیمت کمتر از 15هزار دلار را داشته باشید، گزینه‌های زیادی پیش‌روی شما قرار خواهد گرفت.
از اتومبیل‌های وطنی تا هیوندای و نیسان؛ گزارشی که نشان می‌داد بازار اتومبیل عراق طیف وسیعی از برندها و مدل‌های اتومبیل را در خود جا داده است. مقایسه قیمت برخی از این خودروها نتایج جالبی به همراه داشت. برای مثال اینکه قیمت اتومبیل دنا محصول ایران‌خودرو برابر با قیمت مدل آوئو برند شورلت است. یا اینکه قیمت پژو پارس با پیکانتو تنها ۱۰۰۰دلار تفاوت دارد. این در حالی است که سال‌هاست مصرف‌کنندگان ایرانی، از کیفیت خودروهای داخلی ناراضی هستند و آزردگی به بخشی از تجربه آنها از خرید این محصولات تبدیل شده و این در حالی است که هیچ یک از خودروسازان داخلی نیز نتوانسته‌اند اقدام لازم در این باره انجام داده و از حیثیت خودروی ایرانی،‌ دفاع کنند.

تعرفه‌های بالا و انحصار

در سال‌های گذشته همواره بحث افزایش تعرفه یک شبه خودروها مطرح بوده و رشد این تعرفه‌ها با افزایش قیمت خودروهای وارداتی شرایطی را فراهم کرده که بر اساس آن مشتری به ناچار باید خودروهای بی‌کیفیت داخلی را با بیشترین قیمت خریداری کند. با نگاهی به وضعیت خودروسازی در ایران این سوال را می‌توان مطرح کرد که به راستی تولید خودرو در ایران تا کی قرار است با این شرایط ادامه داشته باشد و با جان انسان‌ها بازی کند؟ تولید و خوداتکایی در یک کشور نشانه خوبی است که همواره می‌تواند ارزش افزوده بالایی برای رشد و توسعه اقتصادی فراهم کند، اما به راستی تا زمانی که خودروسازی بخواهد درگیر انحصار باشد و بدون ایجاد فضای رقابتی اتومبیل‌ها یکی پس از دیگری راهی جاده‌ها شوند، بهتر نیست واردات جای آن را بگیرد و مشتری حداقل به اندازه پولی که می‌دهد همانند دیگر کشورها از کالاهای با کیفیت استفاده کند؟ آن‌هم در شرایطی که در کشوری مانند آمریکا که دارای اقتصادی بزرگ و توانمند در بسیاری از زمینه‌ها است و این کشور همچنان ترجیح می‌‎دهد تا به جای تولید برخی از کالاها اقدام به واردات کند.
تحلیل‌گران آمریکایی در پاسخ به این پرسش که چرا در اقتصاد بزرگ این کشور برخی از کالاها همچنان از دیگر کشورها وارد می‌شوند، این‌طور پاسخ می‌دهند، برخی از کالاها در دیگر کشورها سریع‌تر، ارزانتر و با کیفیت بهتر تولید می‌شوند، در این صورت واردات صرفه اقتصادی بیشتری برای کشور ما دارد تا تولید. البته ناگفته نماند که در اقتصاد بیمار کشور ما که هنوز درگیر رانت و مسائل پایه‌ای دیگر است، هیچ اقدامی سازنده نیست و به قول بسیاری از کارشناسان ابتدا باید سیستم اقتصادی را اصلاح کرد، این‌طور نیست؟

حسین ساسانی ‪-‬ وقتی اقتصادی بیمار باشد و اجزای آن قادر نباشند که به درستی فعالیت خود را انجام دهند، در این صورت چه اهمیتی دارد که در آن کشور خودرو وارد ‌شود یا تولید ‌شود یا حتی کار خدماتی انجام ‌شود. در چنین سیستمی هیچ یک از این اقدامات نتیجه‌بخش نخواهد بود. وقتی سیستم اقتصادی یک کشور از اساس اشتباه باشد، طبیعتا سیستم واردات و صادرات نیز غلط خواهد بود. وقتی رانتی وجود دارد و این رانت روی تولید، واردات و صادرات تاثیرگذار باشد، در این صورت هر گونه سیاستی در اقتصاد بی‌تاثیر خواهد بود. مهم این است که سیستم اقتصادی و صنعتی ما باید درست شود و تا زمانی که سیستم درست نشود صحبت کردن درباره عملکرد یک صنعت مثل خودرو و سایر صنایع برای بهبودی امکان‌پذیر نیست. سوالی که می‌توان مطرح کرد این است که مگر کدام یک از صنایع ما توانسته در زمینه واردات و تولید کار موفقی از خود به جای بگذارد که در صنعت خودرو نیز به این شیوه عمل کنیم. واقعیت این است که در صنعت خودرو تاکنون هر خودرویی را وارد کرده‌ایم از چین و حتی کشورهایی بوده که کالاهای بنجل و نازل خود را به ما تحویل داده‌اند و ما این کالاها را برای استفاده تحویل مردم داده‌ایم. وقتی اجناسی را که به اسم برند وارد کشور ما شده‌اند با کالاهای برند موجود در کشورهای اروپایی مقایسه کنیم به این نتیجه می‌رسیم که این کالاها در داخل کشور و خارج کشور زمین تا آسمان با یکدیگر تفاوت دارند.
واقعیت این است که در کشور ما به جای اصلاح تنها قسمتی از سیستم اقتصادی یا صنعتی، باید فکری اساسی به کل سیستم شود. چرا که با اصلاح این سیستم در کل زمینه برای هر گونه رانت و سوء‌استفاده فراهم نخواهد شد و هیچ مدیری با استفاده از قدرت حق چپاول را نخواهد داشت.

با اصلاح سیستم اقتصادی می‌توان از تمامی سیستم‌های اقتصادی خوب در دیگر کشورها به صورت یکجا در ایران استفاده کرد. در چنین صورت می‌توان با توجه به نیاز کشور وارد کننده کالا بود یا حتی تولید کننده. چرا که هر گونه فعالیت اقتصادی برای کشور ما می‌تواند دارای ارزش افزوده باشد و این مزایای بسیاری برای اقتصاد دارد. باید در ابتدا به دنبال درست کردن سیستم اقتصادی بود و سپس از راه‌کارهای دیگر کشورها برای بهبود اوضاع استفاده کرد.

شعار سال ، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همدلی ، تاریخ انتشار 29 مهر 98 ، کد خبر : 67096 ، hamdelidaily.ir