شعار سال: ایران با اقلیم گرم و خشک اراضی جنگلی و ذخیرهگاههای ژنتیکی منحصربهفردی دارد که ماهیت جغرافیایی کشور اهمیت آنها را دوچندان میکند، اما حدود ششمیلیون هکتار از عرصههای جنگلی کشور یعنی ۴۲ درصد، به بیماری و آفات آلوده است که جای تأمل دارد.
آفات و بیماری بلای جان جنگلهای کشور شده و در ۱۰ سال اخیر این موضوع مورد توجه نهادهای ذیربط و فعالان محیطزیست قرار گرفته است؛ برایناساس اقدامات موثری برای نجات جنگلها آغاز شد و همچنان نیز ادامه دارد.
معمولاً افراد جامعه تنها استانهای شمالی را دارای عرصههای جنگلی میدانند، درحالیکه در پنج نقطه از کشور عرصههای جنگلی با گونههای گیاهی نادر وجود دارد که از ارزش زیادی برخوردارند و باید برای حفاظت، آنها را از هرگونه آفات و بیماری دور نگه داریم.
آفت و بیماریهای گیاهی چیست؟
آفات گیاهی به هرگونه حشره یا موجود جاندار که به گیاهان هدف (کشاورزی، فضای سبز یا زراعت) آسیب و خسارت وارد کند، گفته میشود؛ همچنین بیماریهای گیاهی مجموعه عوامل زنده یا غیرزندهای است که سبب بروز علائم و آسیبها به گیاه هدف میشوند و عملکرد طبیعی گیاه را با مشکل مواجه میکنند که عواملی مانند قارچها، باکتریها و ویروسها می توانند به بروز بیماری گیاهی منجر شوند.
بیماری و آفات جنگلهای ایران
بهمن افراسیابی، معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری، درخصوص اقدامات انجامشده برای نجات درختان از انواع بیماریها به ایرنا گفت: 2/14 میلیون هکتار اراضی کشور جنگلی است و انواع آفات و بیماریها را در این عرصهها شاهدیم.
وی با اشاره به اینکه سازمان جنگلها تمامی عرصههای آلوده به آفات و بیماری را شناسایی کرده است، افزود: بعد از پایان کار شناسایی مشخص شد که حدود ششمیلیون هکتار از عرصههای جنگلی به انواع بیماری و آفات آلوده است.
افراسیابی تصریح کرد: در جنگلهای زاگرس بیماری جوانهخوار بلوط، قارچ زغالی و سوسک چوبخوار وجود دارد؛ همچنین شاهد انواع آفات و بیماری در جنگلهای هیرکانی هستیم که آفتهای شاخص، شبپره و قارچ بلایت شمشاد است که ۴۲ هزار هکتار و بیش از ۸۰ درصد شمشادزارها در منطقه هیرکانی آلوده به این بیماری هستند.
وی تصریح کرد: در منطقه ایران و تورانی چند گونه گیاه نیمهانگلی وجود دارد که خود گیاه انگل است و درخت میزبان را خشک میکند که شامل گیاهان انگلی اورس واش، دارواش و لورانتوس است؛ همچنین آفتی بهنام «تشی» که تنها به پوست بنه حمله میکند، حضور دارد؛ بهطورکلی در این مناطق حدود ۴۵۰ هزار هکتار به انگل گیاهی و آفت تشی آلوده هستند.
معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگلها تصریح کرد: در منطقه ارسباران آفت پروانه دو قهوهای وجود دارد که سطح زیادی از آن حدود ۱۰۰ هزار هکتار از اراضی جنگلی درگیر این آفت است. خوشبختانه در منطقه خلیجـعمانی چندان آفات و بیماری شاخصی وجود ندارد.
مبارزه با آفات ۲۵۰ هزار هکتار جنگل در سال 98
افراسیابی توضیح داد: در مجموع سازمان جنگلها در زاگرس برای مبارزه با جوانهخوار بلوط هرساله مناطق بحرانی را محلولپاشی میکند. خسارت قارچ ذغالی و سوسک چوبخوار نیز چند سالی است فروکش کرده و به یک حالت قابل تحمل رسیده است که درصورت لزوم اقدامات بهداشتی انجام میشود، اما از محلول یا سموم استفاده نمیشود.
وی ادامه داد: در منطقه ایران و تورانی توسط تیم تخصصی بهصورت مکانیکی با آفات و گیاهان نیمهانگلی مبارزه میشود؛ در منطقه هیرکانی ستاد نجات شمشاد تشکیل شده و برنامه اجرایی تدوین و بهتصویب کمیته تخصصی گیاهپزشکی رسیده است و تمام بخشهای سازمان، موسسه تحقیقات و سازمان گیاهپزشکی عضو این ستاد هستند و براساس این برنامه اقدامات در حال اجراست.
معاون حفاظت و امور اراضی سازمان جنگلها تصریح کرد: این اقدامات شامل محلولپاشی، اقدامات مدیریتی و عملیات بهداشتی است. در کنار این اقدامات نیز از پایههای سالم شمشاد، قلمهگیری و تولید نهال میشود تا بهعنوان ذخیره ژنتیکی نهالها را در نهالستان داشته باشیم که درصورت نیاز از آنها استفاده شود تا نسل این گیاهان از بین نرود.
افراسیابی اعلام کرد: در مجموع و در سال ۹۸ سازمان جنگلها حدود ۲۵۰ هزار هکتار در زاگرس، ایران و تورانی و هیرکانی با آفات و بیماریها مبارزه کرده است و گیاهپزشکان در استانها و مناطق تحت مدیریت گیاهان را بهطور مستمر پایش میکنند.
انواع جنگلها در ایران
ایران بهعلت داشتن اقلیمی متنوع جنگلهای گوناگونی در نقاط مختلف دارد که ازجمله آنها جنگلهای هیرکانی، ارسباران، زاگرس، جنگلهای ناحیه جنوبی و جنگلهای ریوشی ایران وتورانی است.
جنگلهای هیرکانی
جنگلهای ایران در حاشیه جنوبی دریای خزر به جنگلهای هیرکانی معروفند. این جنگلها با طول حدود ۸۰۰ کلیومتر و عرضی بین ۲۰ تا ۷۰ کیلومتر از آستارا شروع میشوند و تا دره گلیداغی بجنورد ادامه مییابند و ارزش بسیار زیادی از نظر زیستشناسی دارند.
شاید جالب باشد بدانید جنگلهای این منطقه بهدلیل وجود رشتهکوههای البرز و دریای خزر از عصر یخبندان در دوره سوم زمینشناسی، در امان مانده و به همین دلیل از آن زمان تاکنون به زندگی خود ادامه داده است. این قدمت که حدود ۴۰ میلیون سال است، باعث شده برخی از گونههای گیاهی و جانوری آن بومزاد (گونهای زیستی تنها مختص و بومی منطقهای خاص که در هیچ کجای دیگری از جهان یافت نمیشود) باشند.
یکی از درختان بسیار زیبای این منطقه که بومی این جنگلهاست با نام انجیلی (Parrotia Persica) شناخته میشود که از ویژگیهایش خزان رنگارنگ آن است؛ بهطوریکه رنگهای زیادی را در برگهایش مشاهده میکنید. ویژگی دیگر آن این است که شاخههای درخت انجیلی به هم جوش میخورند و به همین دلیل تنه این درخت بسیار جالب و زیباست.
جنگلهای ارسباران
جنگلهای شمالی ارسباران در شمال استان آذربایجان شرقی قرار دارند که مساحت آنها به بیش از ۷۰ هزار هکتار میرسد. البته از لحاظی میتوان این جنگلها را نیز زیرمجموعه جنگلهای هیرکانی دانست، اما برخی از متخصصان بر این باورند که از لحاظ تخصصی این جنگلها با هم متفاوتند.
همچنین در جنوب رودخانه ارس، این جنگلهای ایران را میبینید که هزاران نوع درخت و حیوانات را در خود جای داده است؛ یکی از ویژگیهای ارسباران کوههای بلندی است که سراسر این جنگل را پوشانده است.
جنگلهای زاگرس
این جنگلهای عظیم حدود حدود ششمیلیون هکتار مساحت دارند و در استانهای آذربایجان غربی، کردستان، کرمانشاه، ایلام، لرستان، چهارمحال و بختیاری، خوزستان، فارس، کهگیلویه و بویر احمد و بخشی از اصفهان قرار دارند. جنگلهای منطقه زاگرس از دریای مدیترانه رطوبت جذب میکنند و حدود ۱۸۰ گونه درختی و درختچهای را در خود جای دادهاند. یکی از مهمترین گونههای درختی در این منطقه درخت بلوط است که به همین دلیل این جنگلهای ایران، جنگلهای بلوط نیز نامیده میشوند.
یکی از گونههای جانوری خاص این منطقه سنجاب ایرانی است که متأسفانه در دهههای اخیر بهطرز زیادی شکار شدهاند؛ درصورتیکه این موجودات مختص جنگلهای بلوطند و تغذیه آنها از این جنگلهاست. متأسفانه این سنجابها حتی بهعنوان حیوان خانگی نیز فروخته میشوند که همین امر باعث تهدید جمعیت آنها شده است.
جنگلهای ایران در ناحیه جنوبی
جنگلهای جنوبی ایران را با نام گرمسیری یا نیمهاستوایی میشناسند. این جنگلها به انبوهی جنگلهای هیرکانی نیستند و بیشتر بهصورت پراکنده در نواحی جنوبی ایران گسترده شدهاند.
مساحت کلی آنها را شاید بتوان حدود ۵۰۰ هزار هکتار دانست. یکی از معروفترین جنگلهای ایران که در این نواحی قرار دارند و احتمالاً نامش به گوشتان خورده، جنگلهای حراء است. یکی از بهترین مقصدهایی که میتوانید از جنگلهای حرا دیدن کنید، جزیره قشم است.
سطح دیگری از جنگلهای جنوبی نیمهاستوایی را جنگلهای مانگرو تشکیل میدهد. البته میتوان گفت جنگلهای جنوبی به دو بخش تقسیم میشود. بخش اول در خلیجفارس و بخش دیگر در ناحیه دریای عمان قرار دارد.
جنگلهای رویشی ایران و تورانی
در جنوب ایران، ناحیه رویشی ایران و تورانی با مساحتی بیش از چهار میلیون هکتار پراکنده شده است و بخش بزرگی از ایران را دربرمیگیرد.این مناطق جزو نواحی خشک و نیمهبیابانی فلات مرکزی ایران هستند که معمولاً در فصل سرد و گرم اختلاف دمای بسیار بالایی دارند.
این ناحیه حدود ۳۰۰ درخت و درختچه دارد که گونههای اندمیک نیز در میان آنها دیده میشود. گیاهان مختلفی که در این منطقه میتوانید ببینید شامل گون، پسته، بادام و تاغ است. این منطقه براساس ارتفاع از سطح دریا به دو بخش دشتی و کوهستانی تقسیم میشود. ناحیه رویشی ایران و تورانی شامل نواحی فرعی مانند جنگلهای مناطق نیمهمرطوب، نیمهخشک و استپهای کوهپایه و مرکزی است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار ، شماره: 79909