شعار سال:با ترور سردار قاسم سلیمانی، فرمانده سپاه قدس، توسط آمریکا، شکاف‌های قومی و مذهبی در عراق بار دیگر عیان شد. گزارش‌های رسانه‌ای حاکی از این است که به منظور جلوگیری از اخراج نیرو‌های آمریکایی از عراق توسط گروه‌های سیاسی شیعی، بار دیگر ایده تاسیس یک منطقه یا اقلیم فدرال در استان‌های سنی نشین عراق مطرح شده است

تقریبا دو ماه قبل از ترور سردار سلیمانی، عراق درگیر بحران سیاسی کم سابقه‌ای بود. نخست وزیر این کشور تحت فشار اعتراضات گسترده، استعفا کرده بود، ولی گروه‌های سیاسی شیعی از اجماع بر سر یک نخست وزیر جدید عاجز ماندند. حال، اگر چه بعد از ترور سردار سلیمانی، ظاهرا میان تشکل‌های سیاسی شیعی وحدت حاصل شد، اما این بار بحران سیاسی به شکلی دیگر ظاهر شد.

مسئله ترور سردار سلیمانی و پاسخ ایران و گروه‌های عراقی به این مسئله، به طور موقت بحران تشکیل کابینه را به حاشیه راند. اکنون پس از فروکش کردن تنش‌ها میان ایران و آمریکا، گام‌هایی برای حل این بحران برداشته شده است. در پی ناکامی چند ائتلاف بزرگ پارلمانی در معرفی یک نخست وزیر جدید و قابل قبول، برخی گروه‌های سیاسی شیعی پیشنهاد می‌دهند که عادل عبدالمهدی، نخست وزیر مستعفی عراق، مجددا از پارلمان رأی اعتماد بگیرد.

اما همزمان با برداشتن گام‌هایی برای حل بحران تشکیل دولت، چالش سیاسی دیگری پدیدار شده و آن، بحث اخراج نیرو‌های آمریکایی از عراق است.

همزمان با افزایش تلاش‌های گروه‌های شیعی عراق برای اخراج آمریکا، رهبران سنی ایده قدیمی تاسیس منطقه فدرال در استان‌های سنی نشین غرب عراق را مطرح کردند.

تک و پاتک از قم تا ابوظبی
در روز‌های اخیر، گروه‌های سیاسی شیعی و سنی عراقی با هدف بررسی اوضاع سیاسی عراق در چند کشور منطقه جلساتی برگزار کردند. یکی از این جلسات در قم برگزار شد و تعدادی از سران گروه‌های سیاسی و شبه نظامی عراق مانند مقتدی صدر، رهبر جریان صدر، هادی عامری، رئیس سازمان بدر، اکرم الکعبی، رئیس جنبش «النجباء»، لیث خزعلی، معاون رئیس گروه «عصائب اهل الحق» و ابو الآء الولائی، رئیس «گردان‌های سید الشهدا»، حضور داشتند.

نصر الشمری، سخنگوی النجباء، به خبرگزاری رسمی عراق، گفته است هدف جلسه قم، که روز یک شنبه برگزار شد، «تشکیل یک جبهه مقاومت واحد برای اخراج نیرو‌های آمریکایی و تمام نیرو‌های بیگانه از عراق است.» به گفته الشمری، حاضران در این نشست به توافق رسیدند که تلاش‌ها در این زمینه هماهنگ باشد.

الشمری افزود گروه‌های مقاومت عراقی برای دولت و پارلمان مهلتی جهت پایان دادن به حضور نیرو‌های بیگانه از راه‌های دیپلماتیک و سیاسی تعیین کرده اند. الشمری گفته این مهلت نباید بدون پایان باشد.

مسئله اخراج نیرو‌های آمریکایی از عراق، مسئله جدیدی نیست. قبلا هم مطرح شده بود، ولی به جایی نرسید. اما با ترور سردار سلیمانی و ابو مهدی المهندس، نایب رئیس حشد الشعبی، اخراج نیرو‌های آمریکایی از عراق به طور جدی مطرح شد. پارلمان عراق، در اقدامی قابل توجه، طرحی برای خارج کردن نیرو‌های آمریکایی از عراق تصویب کرد که دولت عادل عبدالمهدی در حال پیگیری آن است.

به رغم اینکه بعد از ترور سردار سلیمانی و ابومهدی المهندس، برخی گروه‌های عراقی قول دادند پاسخ کوبنده نظامی به آمریکا بدهند، اما عملیات نظامی این گروه‌ها برای اخراج آمریکایی‌ها هنوز شروع نشده است. منابع سیاسی به روزنامه الاخبار لبنان، نزدیک به حزب الله، گفته اند که سران عراقی در نشست قم فقط بر سر اتخاذ یک موضع واحد در خصوص ضرورت اخراج نیرو‌های بیگانه از عراق توافق کردند. به گفته این منابع، مقاومت علیه نیرو‌های بیگانه زمانی آغاز می‌شود که پاسخ آمریکا به درخواست دولت عراق مبنی بر تعیین زمان خروج نیرو‌های آمریکایی مشخص شود. ماهیت این پاسخ، مشخص خواهد کرد که آیا گروه‌های عراقی، روش‌‎های دیپلماتیک را کنار می‌گذارند یا نه. گروه پارلمانی الفتح، (شامل نمایندگان حشد الشعبی) هشدار داده است که تعلل امریکا در خروج از عراق، به تقابل نظامی با آن منجر خواهد شد.

از سوی دیگر، آمریکا هیچ علاقه‌ای به خروج از عراق نشان نمی‌دهد و حتی عراق را به اعمال تحریم‌های شدیدتر از ایران تهدید کرده است. دولت عبدالمهدی در حال پیگیری طرح اخراج آمریکایی‌هاست. اما منابع بلندپایه عراقی در دفتر عبدالمهدی به روزنامه الرأی کویت گفته اند که آمریکا به دولت و پارلمان عراق توجه نمی‌کند و از همین رو «بدون شک خودش را درگیر جنگ خواهد کرد. چون بدون درگیری‌های خونین (از عراق) عقب نشینی نخواهد کرد.»

این تحولات در حالی رخ داد که عبدالمهدی از سوی پارلمان مامور اجرایی کردن طرح اخراج آمریکایی‌ها شده است. در همین راستا، عبدالمهدی از مایک پمپئو، وزیر خارجه آمریکا، خواسته است که نمایندگانی جهت تنظیم برنامه خروج نیرو‌های آمریکایی به عراق اعزام کند. اما پمپئو در پاسخ گفته که آمریکا از عراق خارج نخواهد شد. فراتر از این، دونالد ترامپ تلویحا عراق را به توقیف درآمد‌های نفتی آن در صورت عدم پرداخت هزینه ساخت پایگاه آمریکایی تهدید کرده است.

ظاهرا آمریکا برای جلوگیری از اجرایی شدن مصوبه پارلمان عراق در خصوص اخراج نیرو‌های آمریکایی تحرکات غیرعلنی دیگری نیز انجام می‌دهد. گروه‌های عراقی نزدیک به آمریکا، مانند کرد‌ها و عرب‌های سنی، از حضور در جلسه‌ای که در آن، طرح اخراج آمریکایی‌ها تصویب شد، خودداری کردند. این گروه‌ها، ظاهرا تصمیم اخراج آمریکایی‌ها را اقدامی از جانب شیعیان می‌دانند.

پس از این اقدام، رهبران سنی عراق ایده تاسیس یک منطقه فدرال در غرب عراق را دنبال کردند. در روز‌های اخیر، سیاستمداران سنی عراق در برخی کشورها، از جمله امارات، نشست‌هایی با هدف بررسی ایده تاسیس یک منطقه فدرال در غرب عراق بررسی کرده اند. روزنامه العرب، چاپ لندن، به نقل از منابع آگاه مدعی شد که رهبرانی مانند محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان، جمال الکربولی، رئیس حزب الحل، احمد الجبوری، استاندار سابق استان صلاح الدین گفتگو‌هایی در خصوص تاسیس منطقه فدرال انجام می‌دهند.

محافل رسانه‌ای نزدیک به محور مقاومت می‌گویند هدف از تاسیس منطقه فدرال در غرب عراق، تضمین تداوم حضور آمریکا در این کشور است. چرا که هم اکنون، پایگاه آمریکایی عمدتا در استان‌های کردنشین و سنی نشین عراق مستقر هستند و آمریکا در مناطق شیعه نشین حضور چشمگیری ندارد. در نتیجه، چنانچه، استان‌های سنی نشین عراق به یک منطقه فدرال تبدیل شوند، توانایی دولت مرکزی در پیگیری اخراج آمریکایی ها، کمتر خواهد شد.

به هر حال، عراق در بحبوحه بحران تشکیل دولت، با چالش جدیدی مواجه شده که ممکن است تمامیت ارضی آن را به خطر بیندازد. آمریکایی‌ها برای جلوگیری از عملی شدن مصوبه پارلمان، دست به کار شده و با رهبران سنی عراق تماس‌هایی برقرار می‌کنند. دیدار چند روز پیشِ دیوید شنکر، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور خاور نزدیک، با الحلبوسی در امارات، از جمله این تماس هاست. اما باید دید که آیا آمریکا موفق می‌شود که طرح اخراج نیرو‌های خود از عراق را به روش‌های سیاسی خنثی کند یا اینکه کار به درگیری‌های نظامی کشیده خواهد شد.

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی تابناک،تاریخ انتشار:24دی1398،کد خبر:951788،www.tabnak.ir