شعار سال: آیا لیبی در حال تبدیل شدن به سوریه‎ای دیگر است؟ شواهد این را می‎گوید. بحران لیبی از چند سال پیش با ورود منازعان خارجی که این کشور از هم گسیخته را بهترین مجال برای رویارویی نیابتی با یکدیگر می‌دیدند و در کنار آن گوشه چشمی هم به منابع نفتی و گازی آن داشتند، آرام آرام در حال خزیدن به سوی سرنوشتی مشابه سوریه است. رگه‎های نگرانی برای وقوع چنین سرنوشتی را می‎توان در نشست امروز ۴ سازمان بین‎المللی و نمایندگان ۱۱ کشور در برلین مشاهده کرد.

بجز ۱۱ کشوری که امروز در برلین به مذاکره درباره لیبی می‎نشینند، کشور‌های دیگری هم بودند که علاقه‌مند به حضور در این نشست بودند. یکی از آن‌ها یونان بود که برای آنکه از این قافله عقب نماند، خود نشستی مجزا با «خلیفه حفتر» یکی از منازعان اصلی نبرد‌ها در لیبی برگزار کرد. به‌گزارش سایت شبکه خبری «الجزیره»، «کریاکوس میتسوتاکیس»، نخست‎وزیر یونان که کشورش هنوز از تبعات بحران اقتصادی ۲۰۰۸ رنج می‎برد، با «خلیفه حفتر»، ژنرالی که بیش از ۹ ماه است با هدف فتح طرابلس از شرق لیبی به سمت غرب آن لشکرکشی کرده، دیدار کرد؛ دیداری با هدف منابع گازی و خطوط دریایی لیبی. دلیل علاقه‎مندی یونان به ورود به دایره مباحث لیبی، شاید گاز این کشور باشد. اما در کنار آن رقابت‎های این کشور با ترکیه را هم نباید از یاد برد. دولت قانونی لیبی اواخر سال ۲۰۱۹ توافقنامه‎ای با ترکیه امضا کرد که در آن حریم مرز‌های دریایی ترکیه در شرق دریای مدیترانه تعیین شده بود. این توافقنامه که به ترکیه اجازه می‎دهد در آب‎های لیبی دست به استخراج گاز بزند، با واکنش تند یونان مواجه شد و حمایت این کشور از دولت مستقر در شرق لیبی با رهبری «خلیفه حفتر» نیز با همین منظر صورت می‎گیرد. بویژه که ترکیه یکی از بازیگرانی که به تازگی وارد بحران لیبی شده، از دولت قانونی این کشور با نخست‎وزیری «فائز سراج» حمایت می‎کند.

حضور ترکیه در لیبی، ارتباط زیادی با یونان ندارد. ترکیه دو هدف از ورود به بحران لیبی دارد. آنکارا پیش از هرچیز به‌دنبال دعوا‌های چند سال اخیرش با مصر و امارات است. این تنش‎ها که ریشه آن را باید در حمایت ترکیه از اخوان المسلمین جست‎وجو کرد، پیش از آغاز بحران روابط بین قطر و عربستان در حمایت از امیر قطر در امان دادن به نیرو‌های اخوان المسلمین علنی شد و اکنون به لیبی کشیده شده‎است. جایی که مصر، امارات و البته عربستان، در آن از خلیفه حفتر حمایت می‎کنند. در کنار این مسأله همان طور که گفته شد، ترکیه که خود بی‌بهره از منابع نفتی و گازی است، علاقه زیادی به استخراج نفت و گاز در آب‎های لیبی دارد و در ازای رسیدن به چنین امتیازی اخیراً نیرو‌های نظامی خود و همچنین نیرو‌هایی از شبه نظامیان مورد حمایتش در سوریه را به لیبی گسیل کرده‎است.

ورود ترکیه به بحران لیبی، تقریباً با اندکی تأخیر نسبت به ورود روسیه به این بحران آغاز شد. روسیه هیچ چشمداشتی به منابع نفتی و گازی لیبی ندارد. آنچه برای این کشور مهم است، رقابت‎هایش با غربی‎هاست. درواقع مسکو پس از آنکه متوجه شد، غربی‎ها در کشاکش مسائل خاورمیانه از لیبی غافل هستند، تلاش کرد، در غیاب آن‌ها دایره نفوذ خود را به شمال آفریقا بکشاند. در شرایطی که اغلب اروپایی‎ها از دولت طرابلس حمایت می‎کنند، انتخاب روسیه برای حمایت از یکی از طرفین مورد منازعه در لیبی، «خلیفه حفتر» بوده‎است.

با این حال نباید تصور کرد، هیچ‎کدام از کشور‌های اروپایی علاقه‎ای به حضور در لیبی ندارند. به هر حال نباید فراموش کرد، لیبی روزگاری مستعمره ایتالیا بوده‎است. از همین رو سران رم با دقت حوادث این کشور را زیر نظر دارند و از دولت قانونی این کشور حمایت می‎کنند. در حالی که ترکیه و روسیه حضور نظامی در لیبی دارند، دولت ایتالیا ترجیح داده، از طرابلس با آموزش‎های نظامی به ارتش لیبی کمک کند. در کنار آن رم به لیبی کمک می‎کند تا با مبارزه با قاچاق انسان از اتهامات حقوق بشری فرار کند.

آلمان نیز که نشست امروز را در برلین برگزار می‎کند، موضعی مشابه ایتالیا دارد و از طرابلس حمایت می‎کند. با این تفاوت که معتقد است این حمایت می‎تواند به شکلی دیگر رخ دهد. آلمان که همیشه تلاش می‎کند خود را رهبر اروپایی‎ها نشان دهد، در چنین مقامی می‎کوشد از راه حل‎های دیپلماتیک در لیبی حمایت کند. راه حلی که در چند سال گذشته همواره با شکست مواجه شده‎است.

در نقطه مقابل این دو کشور اروپایی، فرانسه که زمانی دارای مستعمره‎هایی در غرب آفریقا بود، قرار دارد. فرانسه تنها کشور اروپایی است که از «خلیفه حفتر» حمایت می‎کند. البته تاکنون حاضر نشده آشکارا از چنین حمایتی سخن گوید. اما چند ماه پیش پس از آنکه نیرو‌های ارتش لیبی برخی سلاح‎ها و تجهیزات را از ارتش ملی لیبی به رهبری «حفتر»، غنیمت گرفتند، اعلام شد، این سلاح‎ها فرانسوی بودند. فرانسه می‎گوید، نگران قدرت‎گیری تروریسم در لیبی است.

کشور‌هایی که از آن‌ها نام برده شد، همه بازیگران جدید بحران لیبی هستند که حضورشان در چند ماه گذشته نمود بیشتری یافته است. اما کشور‌های مصر، عربستان، امارات که از نیرو‌های وابسته به «خلیفه حفتر» حمایت می‎کنند، از یک سو و قطر حامی دولت طرابلس از سوی دیگر سال‎هاست که در لیبی حضور دارند. البته حضور آن‌ها نیز در اغلب موارد مستقیم نیست و با پول‎های بی‎شمار خود از دو طرف حمایت می‎کنند. هرچند که گمانه‎زنی‎هایی هم درباره کمک مالی آن‌ها به برخی گروه‎های تروریستی حاضر در لیبی از داعش گرفته تا القاعده وجود دارد. در کنار همه این کشور‌ها کشور‌های همسایه لیبی، چون تونس و الجزایر را نیز نباید فراموش کرد. البته آن‌ها بیشتر نگران تسری منازعات به کشور خود هستند و همچون آلمان بیش از هرچیز حامی حل بحران با روش‎های دیپلماسی و گفتگو هستند. امریکا نیز که تحت ریاست جمهوری «دونالد ترامپ»، دیپلماسی ثابتی ندارد تا اوایل بهار از طرابلس حمایت می‎کرد، اما بعد دست به حمایت از «حفتر» زد و اکنون نیز ترجیح می‎دهد خود را از این منازعه دور نگه دارد.

 

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار: 29 دی 1398، کدخبر: 533281 ، www.iran-newspaper.com